Υπερασπίζοντας τον «μπαρμπα –Γιάννη»

Δεν είναι δα και λίγοι οι λόγοι που πρέπει να διαβαστεί η άνω των 500 σελίδων άκρως επιμελημένη έκδοση «Αναίρεσις» του Νικολάου Σπηλιάδη / απάντηση ενός Έλληνα στον Friedrich Thiersch(σε επιμέλεια - προλεγόμενα – σχόλια του Γιώργου Καλπαδάκη) από τις εκδόσεις Ποταμός. Προτείνω στα γρήγορα δύο-τρείς βασικούς λόγους:

α) Ο Νικόλαος Σπηλιάδης δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο. Σύμβουλος Επικρατείας δηλαδή ο πρωθυπουργός στην εποχή της διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια. Το 1838 ο Σπηλιάδης γράφει στα γαλλικά μια απάντηση στον Βαυαρό Friedrich Thiersch έχοντας ως βασικό καθήκον να υπερασπίσει την πολιτεία του Καποδίστρια.

β) Το πόνημα του Σπηλιάδη παρέμεινε ανέκδοτο μέχρι τώρα αν και μεταφράστηκε στα ελληνικά στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.

γ) Η μετάφραση είναι του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που ζει και δουλεύει στο νησί του – στη Σκιάθο- έχοντας ως μοναδικό έσοδο τα τελευταία χρόνια πριν από το θάνατο του το αντίτιμο για τις μεταφράσεις των κειμένων που του στέλνει ο Γιάννης Βλαχογιάννης από την Αθήνα.

Σε ενημερωτικό σημείωμα των εκδοτών διαβάζουμε: «Ανεπιθύμητος για τις βαυαρικές αρχές κι έχοντας τεθεί στο περιθώριο της πολιτικής ζωής, ο “πρωθυπουργός” του Ιωάννη Καποδίστρια, ο Νικόλαος Σπηλιάδης, θα αφιέρωνε τον ύστερο βίο του στη συγγραφή των απομνημονευμάτων του.

Στα 1838, ωστόσο, στη σκιά της απολυταρχίας του Όθωνα και στο απόγειο της εκστρατείας αποδόμησης των επιτευγμάτων της Ελληνικής Πολιτείας, επιστράτευσε τη γραφίδα του για να ανασκευάσει το κατηγορητήριο που είχε εξαπολύσει ένας από τους επιφανέστερους ίσως πολέμιους του Καποδίστρια, ο Βαυαρός φιλέλληνας Friedrich Thiersch.

Πρωταρχική έγνοια του ήταν να αποκαταστήσει την υπόληψη του «μπαρμπα-Γιάννη», απαντώντας, μεταξύ άλλων, στις συκοφαντίες γύρω από τη διπλωματική στρατηγική του, η οποία συνδεόταν με το όραμα που είχε για την εδραίωση της ελληνικής κυριαρχίας στην ευρύτερη περιοχή· την ανταπόκρισή του στο αίτημα περί διανομής της εθνικής γης στους ακτήμονες, το οποίο φαίνεται ότι συσχέτιζε με το φλέγον πολιτειακό ζήτημα· τις αντιλήψεις του σχετικά με τη θέση της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς στη νεοελληνική ταυτότητα· τη στάση του απέναντι στην αντιπολίτευση και τα εγχώρια ολιγαρχικά συμφέροντα· καθώς και τις διαθέσεις του απέναντι στην προοπτική πολιτειακής συμβίωσης με τον Όθωνα.

Εκατόν ογδόντα χρόνια από τη συγγραφή του στα γαλλικά, το μέχρι τούδε ανέκδοτο πόνημα του Σπηλιάδη προσφέρεται για πρώτη φορά στο αναγνωστικό κοινό έτσι όπως μεταφράστηκε από τον «άγιο» των ελληνικών γραμμάτων, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, με εκτενή ιστορικό σχολιασμό και προλεγόμενα. Σκοπός της έκδοσης είναι αφενός να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για τα μετεπαναστατικά χρόνια· αφετέρου, να συνεισφέρει στη συζήτηση για τον πραγματικό χαρακτήρα της βραχύβιας καποδιστριακής πολιτείας (1828-1832) και των ατέλεστων επιδιώξεων του πρώτου Κυβερνήτη της χώρας».

Τέλος, δυο λόγια για τον επιμελητή: Ο ιστορικός- πολιτικός επιστήμονας Γιώργος Καλπαδάκης με σπουδές στο UCL και το LSE είναι σήμερα εντεταλμένος ερευνητής στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών. Ο ίδιος έχει διδάξει στα τμήματα Πολιτικής Επιστήμης και Νομικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης.