Ναυαρίνο 20/10/1827, «η πιο τίμια ναυμαχία από καταβολής κόσμου» (β’ μέρος)

Όταν αναχώρησε από τον ναύσταθμο της Κρονστάδης ο ρωσικός στόλος επιθεωρήθηκε από τον τσάρο Νικόλαο, που είπε στον Χέιδεν και τους ανώτερους αξιωματικούς:

«Ελπίζω σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων να μεταχειριστείτε τον εχθρό κατά τον ρωσικό τρόπο» (Bogdanovitch: «La bataille de Navarin», σελ. 64). Κάτι, μάλλον άγνωστο, είναι ότι στη ναυαρχίδα «Azof» του Χέιδεν βρισκόταν και ο νεαρός Ρώσος διπλωμάτης Κατακάζης, ελληνικής καταγωγής βέβαια, τον οποίο η ρωσική κυβέρνηση είχε ορίσει ως πολιτικό σύμβουλο του Χέιδεν για τα ελληνικά ζητήματα. Επίσης, ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος, πρόξενος της Ρωσίας στην Πάτρα, επιφανής Φιλικός.

Όταν ο Κόδριγκτον, στον οποίο ο αδελφός του βασιλιά της Βρετανίας είχε πει, πριν αναχωρήσει για τη Μεσόγειο «Go ahead», βρισκόταν στη Σμύρνη και έμαθε ότι ο αιγυπτιακός στόλος κινείται προς τον Μοριά επιχείρησε να τον σταματήσει. Ήταν όμως πολύ αργά, καθώς ενώ ο Άγγλος ναύαρχος είχε φτάσει στην Ύδρα έμαθε ότι τουρκικά και αιγυπτιακά πλοία είχαν αγκυροβολήσει στον Κόλπο του Ναυαρίνου. Ο Κόδριγκτον έφτασε στις 11 Σεπτεμβρίου εκεί και διαπίστωσε ότι όντως τουρκικά και αιγυπτιακά πλοία βρίσκονταν στον Κόλπο. Καθώς ο γαλλικός στόλος βρισκόταν στη Μήλο, ο Κόδριγκτον αποφάσισε να μην κάνει καμία περαιτέρω κίνηση.

Στις 20 Σεπτεμβρίου έστειλε στον Ταχίρ διακοίνωση με την οποία τον ενημέρωνε ότι οι τρεις μεγάλες δυνάμεις ήθελαν να δώσουν τέλος στον φριχτό πόλεμο με ειρηνικό τρόπο και την πειθώ, αλλά, αν χρειαζόταν, δεν θα δίσταζαν να καταφύγουν στη βία. «Έστω και μία μόνη βολή αν βληθεί κατά της βρετανικής σημαίας τούτο θα σημάνει το μοιραίο τέλος του οθωμανικού στόλου». Ο Ταχίρ αγνόησε προκλητικά την προειδοποίηση του Κόδριγκτον και την ίδια μέρα, Μοίρα του τουρκοαιγυπτιακού στόλου ξεκίνησε για την Ύδρα.

Ο Δεριγνί σε συνεννόηση με τον Κόδριγκτον συναντήθηκε με τον Ιμπραήμ το πρωί της 10/22 Σεπτεμβρίου 1827. Προσπάθησε να τον πείσει να σταματήσει κάθε πολεμική δράση. Ο Ιμπραήμ τόνισε ότι απλά εκτελεί οδηγίες. Ο Δεριγνί φεύγοντας ήταν σαφής: «Αν δεχτείτε να εφαρμόσετε την ανακωχή σώζετε ίσως την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σώζετε ακόμα και τον γέρο πατέρα σας και τα κληρονομικά σας δικαιώματα (ο Ιμπραήμ ήταν θετός γιος του Μοχάμετ Άλι).

Σκεφτείτε καλύτερα. Η πλούσια Αίγυπτος αξίζει πιότερο από τον ερημωμένο Μοριά». Τόνισε ακόμα, ότι θα τον επισκεφτούν επίσημα με τον Κόδριγκτον πολύ σύντομα. Ο Ιμπραήμ διέταξε τα πλοία που κινούνταν προς την Ύδρα, να επιστρέψουν, κάτι που έγινε. Η συνάντηση των δύο ναυάρχων με τον Ιμπραήμ έγινε στο Νεόκαστρο στις 13/25 Σεπτεμβρίου.

Ο Ιμπραήμ καθόταν στο ντιβάνι του περιστοιχιζόμενος από Τούρκους και Αιγύπτιους αξιωματούχους. Ο Ταχίρ, που έβλεπε με καχυποψία όλες αυτές τις διεργασίες προσποιήθηκε ότι είναι άρρωστος και έμεινε στο καράβι του. Στη συνάντηση των Κόδριγκτον και Δεριγνί (ο Χέιδεν με τη ρωσική Μοίρα δεν είχε φτάσει ακόμα) με τον Ιμπραήμ τονίστηκε από τους δύο ναυάρχους, ότι η απόφαση των Συμμάχων προέβλεπε ότι πρέπει να εμποδίσουν κάθε μετακίνηση πλοίων, στρατευμάτων και πολεμοφοδίων σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας.

Ο Ιμπραήμ απάντησε ότι είχε οδηγίες να καταπνίξει και τις τελευταίες εστίες της Ελληνικής Επανάστασης και ότι πρώτος στόχος του ήταν η Ύδρα. Λόγω των νέων δεδομένων όμως, θα έπρεπε να περιμένει καινούργιες οδηγίες που θα έφταναν σε 20 περίπου μέρες. Δήλωσε επίσης ότι θα συμμορφωνόταν ως τότε, με την επιθυμία των Συμμάχων αρκεί και αυτοί να σταματούσαν τις ενέργειες των Τσορτς και Κόχραν στη Δυτική Ελλάδα.

Δεν συντάχθηκε κάποιο επίσημο έγγραφο, γιατί κατά τα οθωμανικά έθιμα, ο λόγος της τιμής του που έδωσε ο Ιμπραήμ στους ναυάρχους, ήταν αρκετή εγγύηση. Γράφτηκε ότι ο Αιγύπτιος δεν υποσχέθηκε πλήρη απραξία στους Ευρωπαίους, αλλά μόνο ότι μέχρι να πάρει οδηγίες από τον σουλτάνο δεν θα επιτεθεί στην Ύδρα, κάτι που δεν αποκλείεται να ισχύει. Πάντως σίγουρα ο Ιμπραήμ γνώριζε ότι δεν επιτρεπόταν να μετακινήσει δυνάμεις από το Ναυαρίνο.

Τα γεγονότα πριν το Ναυαρίνο – Ο όλεθρος της Μεσσηνίας

Στις 14/26 Σεπτεμβρίου, ο Ιμπραήμ ενημέρωσε τον Κόδριγκτον ότι ο Κόχραν ετοίμαζε επιχειρήσεις έξω από την Πάτρα. Ο Κόδριγκτον δεν επενέβη, με τη δικαιολογία ότι ήταν στην περιοχή εκείνη αναγνωρισμένο το δικαίωμα του θαλάσσιου αποκλεισμού από τους Έλληνες και γιατί, έτσι κι αλλιώς, αυτοί είχαν δεχτεί την ανακωχή. Μετά από αυτό ο Κόδριγκτον σάλπαρε για τη Ζάκυνθο και ο Δεριγνί για τη Μήλο.

Όμως, κοντά στα Κύθηρα τα πλοία του «Scipion» και «Provence» συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Οι ζημιές του «Provence» ήταν μεγάλες και αναγκάστηκε να γυρίσει στον ναύσταθμο της Τουλόν. Αντίθετα, το «Scipion» άραξε στην Ελαφόνησο (που βρισκόταν τότε υπό αγγλική κυριαρχία), επισκευάστηκαν οι ζημιές του και πήρε μέρος στη ναυμαχία του Ναυαρίνου.

Ο Ιμπραήμ στο μεταξύ θεώρησε ότι οι Ευρωπαίοι δεν είχαν καμία διάθεση να εμποδίσουν τη δράση των Ελλήνων. Κάποιες ενέργειες του Τσορτς στη Δυτική Ελλάδα, των Ελλήνων στη Βοστίτσα (Αίγιο), αλλά κυρίως η σημαντική επιτυχία του Άστιγξ στη ναυμαχία της Ιτέας (δείτε και Α’ μέρος) εξόργισαν τον Αιγύπτιο. Έστειλε έτσι τον Ταχίρ, με πολλά πλοία, να ανεφοδιάσει την Πάτρα. Ενεργώντας ταχύτατα, ο Κόδριγκτον πρόλαβε τον Ταχίρ κοντά στη Ζάκυνθο και πήρε την υπόσχεση ότι θα επιστρέψει στο Ναυαρίνο. Όμως δεν έκανε κάτι τέτοιο.

Το ίδιο βράδυ ενώθηκε με άλλη Μοίρα που ερχόταν από το Ναυαρίνο, με επικεφαλής τον Ιμπραήμ. Τούρκοι και Αιγύπτιοι κινήθηκαν προς την Πάτρα εκ νέου. Λόγω θαλασσοταραχής καθυστέρησαν όμως και ο Κόδριγκτον τους πρόλαβε κοντά στο ακρωτήριο Άραξος. Χωρίς να διστάσει και παρά το γεγονός ότι είχε πολύ λίγα πλοία, ο Άγγλος άνοιξε πυρ εναντίον τους. Έντρομοι και έκπληκτοι Ιμπραήμ και Ταχίρ επέστρεψαν στο Ναβαρίνο. Ο μύθος του αήττητου και ατρόμητου Ιμπραήμ άρχισε να πλήττεται. Στο μεταξύ έφτασε και η ρωσική Μοίρα υπό τον Χέιδεν, τον οποίο συμπάθησε, όπως αναφέραμε, ιδιαίτερα, ο Κόδριγκτον.

Στις 3/15 Οκτωβρίου εξέπνευσε η προθεσμία που είχε δοθεί στον Ιμπραήμ. Στις 6/18 Οκτωβρίου οι τρεις ναύαρχοι συναντήθηκαν για να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Τρεις μέρες νωρίτερα είχαν αγκυροβολήσει στη Σφακτηρία. Δεν ήθελαν να τους βρει ο χειμώνας στην ανεμοδαρμένη περιοχή, την ίδια ώρα που οι Τουρκοαιγύπτιοι θα είχαν αγκυροβολήσει στον ασφαλή Κόλπο του Ναυαρίνου. Επίσης, ο Ιμπραήμ έστειλε χιλιάδες στρατιώτες για να προκαλέσουν όλεθρο στη Μεσσηνία, μετά από αρνητική απάντηση που έλαβε από τους προεστούς της, αλλά και αυτούς της Μάνης, στην αξίωσή του να προσκυνήσουν. Γράφει σχετικά ο Νικηταράς: «Επληροφορήθην ότι ο αριθμός του στρατού των (Αιγυπτίων) είναι 12.000, έχοντες μεθ’ αυτών και 4.000 τσεκούρας δια να δενδροκοπήσουν τον τόπον» («Γενική Εφημερίδα», 29/9/1827).

Ο Γερβίνος, Γερμανός ιστορικός (Georg Gottfried Gervinus, 1805-1871) γράφει πως: «… κόψανε ίσαμε 60.000 συκιές κι ως 25.000 ελιές» και προσθέτει: «Η συντήρησις ολοκλήρου της επερχόμενης γενεάς ηφανίσθη (εξαφανίστηκε)». Οι κάτοικοι τρέχανε σε βουνά και λαγκάδια για να σωθούν. Εκεί τους αποτελείωσε η πείνα. Ο Κολοκοτρώνης που πληροφορήθηκε τα γεγονότα έστειλε με τη σκαμπαβία (βοηθητική λέμβο) του Γιαννέα (όπως αναφέρει ο Δ. Φωτιάδης) είδηση στους ναυάρχους για τα δεινά που προκαλεί ο Ιμπραήμ: «Ιδού τι κάνει ο εχθρός των Ελλήνων».

Το μήνυμα παρέλαβε ο Δεριγνί που βρισκόταν έξω από το Ναυαρίνο. Κόδριγκτον και Χέιδεν έφτασαν την επόμενη (2/14 Οκτωβρίου 1827). Οι δύο ναύαρχοι ενημερώθηκαν από τον Δεριγνί για το μήνυμα του Κολοκοτρώνη. Ο Γάλλος ναύαρχος έφυγε με τα πλοία του για να ανεφοδιαστεί στη Ζάκυνθο. Ο Κόδριγκτον και ο Χέιδεν αποφάσισαν να στείλουν τις φρεγάτες «Cabrian» με πλοίαρχο τον G.W.Hamilton και «Konstantin», με πλοίαρχο τον Khruschev, στη στεριά για να διαπιστώσουν τι ακριβώς συμβαίνει.

Συνάντησαν τον κεχαγιάμπεη (ανώτατο αξιωματικό του Ιμπραήμ), που ήταν επικεφαλής της «επιχείρησης» στη Μεσσηνία και του ζήτησαν να σταματήσει τις καταστροφές. Αυτός απάντησε ότι παίρνει εντολές από τον ανώτερό του «να καίει και να κόβει». Παρά την επισήμανση ότι κάνει πράγματα που δεν είναι «του πολέμου και της ανθρωπότητας», ο κεχαγιάμπεης έμεινε ανένδοτος. Οι δύο φρεγάτες πήγαν στις Κιτριές. Από εκεί ο Hamilton έστειλε μήνυμα στους ναυάρχους, ότι η κατάσταση ήταν χειρότερη απ’ ό,τι φαντάζονταν.

«Εάν ανεχθώσιν επί πλέον του Ιμβραήμ να μείνει εν Ελλάδι πρέπει να είναι βέβαιοι ότι θα ίδωσι πλέον (περισσότερο) του τρίτου του πληθυσμού αποθνήσκον της πείνας» (Jurien de la Graviere, «Ιστορία του υπέρ της ανεξαρτησίας των Ελλήνων αγώνος κυρίως του ναυτικού», σ. 275). Στις 4/16 Οκτωβρίου επέστρεψε ο Δεριγνί από τη Ζάκυνθο. Οι τρεις ναύαρχοι συνέταξαν έγγραφο προς τον Ιμπραήμ με το οποίο απαιτούσαν την άμεση κατάπαυση των εχθρικών ενεργειών του στην Πελοπόννησο, με βάση τους όρους της Συνθήκης, διαφορετικά θα αντιμετώπιζε «τας αμέσους συνεπείας μίας αρνήσεως ή μίας υπεκφυγής».

Το μήνυμα αυτό μετέφερε ο Συνταγματάρχης Cradock, στρατιωτικός ακόλουθος στην Κωνσταντινούπολη, αποσπασμένος στη μοίρα του Κόδριγκτον. Ο Μοχαρέμπεης, ένας από τους επικεφαλής του αιγυπτιακού στόλου, με τον οποίο συναντήθηκε ο Cradock του είπε ότι ο Ιμπραήμ και ο διερμηνέας του απουσιάζουν, ο δεύτερος στη Μεθώνη. Ο Cradock περίμενε τον διερμηνέα, που επέστρεψε την επόμενη μέρα από τη Μεθώνη και του ζήτησε να μεταφέρει άμεσα τη διακοίνωση στον Ιμπραήμ. Ο διερμηνέας απάντησε πως ο Ιμπραήμ του είχε πει πως οι κινήσεις του ήταν μυστικές. Έτσι, ούτε ήξερε πού είναι, για να οδηγήσει εκεί τον Cradock, ούτε μπορούσε ο ίδιος να πάρει τη διακοίνωση και να τη δώσει στον Ιμπραήμ.

Ήταν φανερό ότι ο Ιμπραήμ απέφευγε κάθε επαφή με τους ναυάρχους. Όταν ο Cradock επέστρεψε άπραγος, Κόδριγκτον, Δεριγνί και Χέιδεν κατάλαβαν πως δεν είχαν άλλη επιλογή από το να μπουν στον Κόλπο του Ναυαρίνου. Άλλωστε, στις 6/18 Οκτωβρίου, με πλήρη άπνοια, τα πλοία τους παρασύρονταν από θαλάσσια ρεύματα. Ρώτησαν τους Έλληνες πλοηγούς τους (τον Πέτρο Μικέλη ο Κόδριγκτον, τον Μοδινό ο Δεριγνί και τον Σάντο Μπαλούρδο ο Χέιδεν), αν σε περίπτωση θαλασσοταραχής θα μπορούσαν να κρατήσουν τους στόλους τους έξω απ’ το Ναυαρίνο. Και οι τρεις απάντησαν αρνητικά.

Ο Κόδριγκτον μετά από συζήτηση με τον Δεριγνί κοινοποίησε στον Χέιδεν, που συμφώνησε μαζί τους, ότι πρέπει να μπουν στον Κόλπο του Ναυαρίνου «για να επαναλάβουν στον Ιμπραήμ τις προτάσεις που, σύμφωνα με το πνεύμα της Συνθήκης, ήταν προφανώς προς το συμφέρον της Πύλης». Στις 7/19 Οκτωβρίου ο Κόδριγκτον, που ήταν άτυπα επικεφαλής των συμμαχικών στόλων (ο ίδιος ήταν Αντιναύαρχος και οι άλλοι δύο Υποναύαρχοι) εξέδωσε σχετική οδηγία για την είσοδο στον Κόλπο.

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου – Άγνωστες λεπτομέρειες

Στον αιγυπτιακό στόλο υπήρχαν νεότευκτα στη Μασσαλία πλοία με επικεφαλής τον Πλοίαρχο Letellier και τους αξιωματικούς Bompar, Chabert, Ledentu, d’isuard, Matraire, Maffre, Briand και Lucciana. Γνωρίζοντάς το, ο Δεριγνί τους είχε στείλει από τις 4/16 Οκτωβρίου σημείωμα, στο οποίο έγραφε ότι ο οθωμανικός στόλος παραβίασε την αναστολή των εχθροπραξιών και θα υποστεί τις συνέπειες. Τους τόνιζε ότι υπάρχει περίπτωση να πολεμήσουν εναντίον της εθνικής τους σημαίας: «… παρέχω υμίν ειδοποίησιν, την οποίαν δεν πρέπει να περιφρονήσετε αν παρεμείνετε Γάλλοι».

Υπάρχουν και αναφορές ότι ο Δεριγνί τους υπενθύμιζε ότι κάτι τέτοιο συνιστά προδοσία και πως αν συλλαμβάνονταν, θα εκτελούνταν. Όλοι, πλην του Letellier αποχώρησαν με αυστριακά πλοία. Ο Letellier παρέταξε με άψογο τρόπο τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο, σε τρεις γραμμές, σε σχήμα πετάλου (μηνοειδές) και προφασιζόμενος ασθένεια βγήκε στη στεριά. Το πέταλο ξεκινούσε από το Νεόκαστρο και έφτασε ως το Μαραθονήσι. Στην ξηρά υπήρχαν επάκτια πυροβολεία που αποτελούσαν ένα ακόμα κίνδυνο για τους Ευρωπαίους. Στις 8/20 Οκτωβρίου 1827 φύσηξε ούριος άνεμος και οι τρεις στόλοι έβαλαν πλώρη για τον Κόλπο του Ναυαρίνου.

Έπλεαν σε δύο γραμμές. Στην πρώτη, τη δεξιά η αγγλική και η γαλλική και στην αριστερή, η ρωσική. Η δύναμη των Συμμάχων ήταν συνολικά 27 πλοία: 12 αγγλικά, 7 γαλλικά και 8 ρωσικά. Αυτά ήταν: “Asia”, “Genoa”, “ Albion”, “Glasgow”, “Cambrian”, “Dartmouth”, “Talbot”, “HMS Rose”, “HMS Brisk”, “HMS Musquito”, “HMS Philomel” και “HMS Hind” (αγγλικά), τα γαλλικά «Sirene” (ναυαρχίδα), “Breslaw”, “Scrpion”, “Trident”, “Armide”, “Alcyone” και “Daphne” και τέλος, τα ρωσικά: “Azov”(ναυαρχίδα, με τον ναύαρχο Χέιδεν και Πλοίαρχο τον περίφημο Mikhail Petrovich Lazarev, ο οποίος το 1813-16 ήταν ο πρώτος που έκανε τον περίπλου της Γης και το 1820 ανακάλυψε την ηπειρωτική Ανταρκτική), “Gangut”, “Lezekiil”, “Aleksandr Nevskii”, “Provomyi”, “Konstantin”, “Elena” και “Kastor”.

Για τον αριθμό των αντιπάλων πλοίων υπάρχουν διάφορες απόψεις. Η Μοίρα του Αιγύπτιου Καπετάν μπέη (κατά μία εκδοχή λεγόταν Μουσταφά), με 19 πλοία, η Μοίρα του Moharram Bey, του επικεφαλής του αιγυπτιακού στόλου με 41 πλοία και 5 ή 6 πυρπολικά, η Μοίρα Τύνιδος, με δύο φρεγάτες κι ένα μπρίκι και η Μοίρα του Ταχίρ πασά, με 20 πλοία. Υπάρχουν επίσης αναφορές για αυστριακά μεταγωγικά πλοία που είχε στείλει ο Μέτερνιχ στον Ιμπραήμ. Ο Ταχίρ ήταν ο επικεφαλής του ενωμένου τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Συνολικά, τα τουρκοαιγυπτιακά πλοία, μαζί με τα μεταγωγικά ήταν 125 ή 126, με 2.240 πυροβόλα, ενώ τα συμμαχικά ήταν 27 με 1.324 πυροβόλα, ισχυρότερα όμως από αυτά των αντιπάλων.

Στη 1.30 μ.μ. ξεκίνησε η είσοδος των συμμαχικών πλοίων. Στις 2.μ.μ η “Asia” περνούσε μπροστά από το Νεόκαστρο. Όπως γράφει ο κυβερνήτης του γαλλικού πλοίου “Scipion”: «Οι Τούρκοι μας έβλεπαν να περνάμε καπνίζοντας τα τσιμπούκια τους». Οι Αιγύπτιοι, παρακολουθούσαν έκπληκτοι την είσοδο των πλοίων των Ευρωπαίων στο Ναυαρίνο. Ο Moharram Bey έστειλε με μία σκαμπαβία μήνυμα στον Κόδριγκτον, «να μην μπει με τα καράβια του στον Κόλπο – «Πέστε του, πως ήρθα να δώσω κι όχι να πάρω διαταγές» απάντησε ξερά ο Κόδριγκτον.

Τα μέλη των πληρωμάτων ήταν περίπου 30.000 Οθωμανοί και απέναντί τους 8.000 Ευρωπαίοι. Κάποια στιγμή ένα πυρπολικό κόλλησε στο αγγλικό πλοίο “Dartmouth”. Ο καπετάνιος του Φέλοους έστειλε προς το πυρπολικό μία βάρκα με αξιωματικούς. Επικεφαλής τους ήταν ο Υποπλοίαρχος Fitz-Roy που κρατούσε λευκή σημαία. Από το πυρπολικό πυροβόλησαν τον Fitz - Roy και τον σκότωσαν. Από το “Darthmouth” υπήρξε ομοβροντία πυρών προς τους Αιγυπτίους που πυροβόλησαν προς τη βάρκα των Άγγλων, σκοτώνοντας ή τραυματίζοντας όσους επέβαιναν σ’ αυτή.

Ο Κόδριγκτον έστειλε στον Moharram τον υπασπιστή του με τον Έλληνα πλοηγό Πέτρο Μικέλη για να του ζητήσει να αποχωρήσουν τα τουρκοαιγυπτιακά πλοία και να μην υπάρξει σύγκρουση. Ενώ ο υπασπιστής του Κόδριγκτον μιλούσε με τον Moharram ένας Αιγύπτιος πυροβόλησε και σκότωσε τον Μικέλη, καθώς κατάλαβε ότι ήταν Έλληνας.

Ο Δεριγνί μάταια καλούσε τον κυβερνήτη της αιγυπτιακής φρεγάτας “Esmina”, με τη χρήση τηλεβόα μάλιστα, να απομακρυνθεί από το “Sirene”. Ήταν όμως αδύνατο πλέον να σταματήσει η σύγκρουση. Καθώς κάποια γαλλικά πλοία και όλη η ρωσική Μοίρα δεν είχαν καταφέρει να μπουν στον Κόλπο, η σύγκρουση παρέμενε αμφίρροπη. Επρόκειτο για μάχη πλοίων «σώμα με σώμα», καθώς σε ελάχιστη έκταση είχαν συγκεντρωθεί περισσότερα από 100 πλοία. Γύρω στις 3.00 μ.μ. ο άνεμος βοήθησε τα ρωσικά και τα υπόλοιπα γαλλικά πλοία να μπουν στον Κόλπο του Ναυαρίνου.

Η είσοδος των ρωσικών πλοίων ήταν καταλυτική για την εξέλιξη της ναυμαχίας. Τα βαριά ρωσικά πυροβόλα εξόντωσαν τα επάκτια πυροβολεία και προκάλεσαν τη βύθιση ή σοβαρές καταστροφές πολλών τουρκοαιγυπτιακών πλοίων. Κάποια στιγμή, η ρωσική ναυαρχίδα “Azov” κινδύνευσε σοβαρά, ωστόσο η παρέμβαση του γαλλικού “Breslaw” που βύθισε δύο εχθρικά πλοία και εξουδετέρωσε άλλα τρία ήταν σωτήρια. Γύρω στις 6 μ.μ. η ναυμαχία είχε τελειώσει. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος είχε συντριβεί. 60 από τα 89 πλοία του Ιμπραήμ καταστράφηκαν.

Μερικά ακόμα ανατινάχθηκαν από τα πληρώματά τους και μόνο 14 επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια δύο μήνες αργότερα! Περισσότεροι από 6.000 Τούρκοι και Αιγύπτιοι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Από το συμμαχικό στόλο 655 αξιωματικοί και ναύτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Οι 272 ήταν Άγγλοι, οι 198 Ρώσοι και οι 185 Γάλλοι. Οι Άγγλοι νεκροί τάφηκαν στο Μαραθονήσι, οι Ρώσοι στη Σφακτηρία και οι Γάλλοι στη νησίδα Πύλο (Φανάρι ή Τσιχλί Μπαμπά).

Απόηχος και συνέπειες της ναυμαχίας

Όπως είναι φυσικό η είδηση της συμμαχικής νίκης στο Ναυαρίνο που μεταφέρθηκε πρώτα από κάποιους βοσκούς που βρίσκονταν στα γειτονικά με την Πύλο βουνά προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό στην Ελλάδα. Την επόμενη, ο Ιμπραήμ ανέβηκε στην αγγλική ναυαρχίδα για να αποδεχτεί τους όρους της Συνθήκης. Το ίδιο έκανε και ο μεγάλος ηττημένος, ο Ταχίρ, μπέης που ανεβαίνοντας τη σκάλα της είπε: «Να και μια υπόθεση που μπορεί να μου κοστίσει το κεφάλι…». Είναι γνωστή η λεπτεπίλεπτη, αβρή συμπεριφορά των Τούρκων, να κόβουν τα κεφάλια εχθρών, αλλά και δικών τους που ηττήθηκαν σε μάχες…Οι Αιγύπτιοι ναύαρχοι τραυματίστηκαν σοβαρά.

Ο Στράτφορντ Κάνινγκ έμαθε πρώτος τα, ευχάριστα γι’ αυτόν, νέα. Η Πύλη, στις 2 Νοεμβρίου έμαθε την τραγωδία. Όταν οι διερμηνείς των Ευρωπαίων πήγαν να εκφράσουν τη λύπη τους στον Περτέβ, αυτός απάντησε ότι «η λύπη τους μοιάζει μ’ εκείνη ενός ανθρώπου που, αφού σπάσει το κεφάλι ενός άλλου, τον βεβαιώνει έπειτα πως φιλικές είναι οι διαθέσεις του». Και πρόσθεσε: «Το παιδί γεννήθηκε και είναι πια γνωστό το γένος του»… Ο φιλελεύθερος λόρδος John Russel χαρακτήρισε τη ναυμαχία του Ναυαρίνου ως «την πιο τίμια από καταβολής κόσμου» και μάλλον είναι ο πιο εύστοχος χαρακτηρισμός γι’ αυτή…

Πηγές: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», τ. ΙΒ’ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ, «Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821», Τόμος γ’, Σ.Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, Τρίτη Έκδοση 2018.
ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΡΓΑΚΟΣ, «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821».
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Α. ΚΟΚΚΙΝΟΥ, «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ», ΤΟΜΟΣ ΣΤ’, ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΜΕΛΙΣΣΑ»