Μπάμπης Κούτρας

Είναι του πολίτη, ως χρήστη των υπηρεσιών που περιμένει το γράμμα ή το δέμα του, που χρειάζεται να πληρώσει έναν λογαριασμό ή να στείλει έγγραφα και δεν έχει άλλον τρόπο ή δεν τα καταφέρνει με τις νέες τεχνολογίες. Και η αλήθεια είναι ότι από τότε που τα ΕΛΤΑ πέρασαν στο χέρια του Υπερταμείου, με υποτιθέμενο στόχο την εξυγίανση, τον εκσυχρονισμό και την πώληση, δεν έκαναν ούτε μισό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Το αντίθετο, ενώ η αγορά άλλαζε, τα ΕΛΤΑ παρέμειναν παγιδευμένα στη λογική του παλιού Δημοσίου. Εσωστρέφεια, καθυστερήσεις, αναθέσεις, απαξίωση, απουσία επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογία, περιφρόνηση προς τον πελάτη. Οποιος, όλα αυτά τα χρόνια, πέρασε, έστω μία φορά, την πόρτα τους μπορεί να καταλάβει αν είμαι υπερβολικός ή όχι.

Το χειρότερο είναι ότι από το 2020, όταν η πανδημία άλλαξε ριζικά τον τρόπο που αγοράζουμε και στέλνουμε προϊόντα, τα ΕΛΤΑ βρέθηκαν σε ένα απίστευτο σταυροδρόμι ευκαιριών. Οι ταχυμεταφορές γνώρισαν εκρηκτική άνθηση. Εκατομμύρια νέες αποστολές, κατακλυσμός νέων δικτύων, αυξημένες ανάγκες για ταχύτητα και αξιοπιστία. Τα ΕΛΤΑ όμως κρατούσαν ομπρέλα... Ούτε νέα στρατηγική για την ψηφιακή εποχή, ούτε αναβάθμιση των υπηρεσιών, ούτε αξιοποίηση της ευκαιρίας για να ξανακερδίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Ενας καλός μάνατζερ δεν θα έβλεπε τα ΕΛΤΑ ως βάρος, αλλά ως πρόκληση. Θα σχεδίαζε τρόπους να αυξήσει τα έσοδα, να προσφέρει νέες υπηρεσίες, να εκσυγχρονίσει τα δίκτυα. Και θα το έκανε γνωρίζοντας ότι η αποστολή μιας δημόσιας επιχείρησης δεν είναι μόνο η κερδοφορία, αλλά και η υπηρεσία προς τον πολίτη. Αν πράγματι κάποια υποκαταστήματα ήταν ζημιογόνα, η λύση δεν είναι το λουκέτο, αλλά η αναδιοργάνωση. Σε μια εποχή που οι ψηφιακές υπηρεσίες ανθούν, τα ΕΛΤΑ θα μπορούσαν να μετατρέψουν τα φυσικά καταστήματα σε κόμβους εξυπηρέτησης πολλαπλών υπηρεσιών. Από ταχυμεταφορές και δημόσιες πληρωμές έως συνεργασίες με άλλους φορείς του Δημοσίου ή της Αυτοδιοίκησης.

Ενας σύγχρονος μάνατζερ θα έπρεπε να έχει ακούσει για την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης όχι ως διαφημιστικό σλόγκαν, αλλά ως ουσία. Δεκάδες ιδιωτικές εταιρείες, χρόνια τώρα, χρηματοδοτούν προγράμματα για να στηρίξουν απομακρυσμένα χωριά, να κρατήσουν ζωντανές κοινότητες. Τα ΕΛΤΑ, αντί να αποτελούν παράδειγμα δημόσιας παρουσίας και προσφοράς στην κοινωνία, απεμπόλησαν αυτό το προνόμιο με τον χειρότερο τρόπο. Εκεί που θα μπορούσαν να είναι πρότυπο, έγιναν σύμβολο εγκατάλειψης.

Ακόμη και αν δεχθεί κανείς ότι κάποια λουκέτα ήταν αναπόφευκτα, δεν μπορεί να είναι μαζικά και απρογραμμάτιστα. Χρειάζεται σχέδιο χωριό με χωριό, υποκατάστημα με υποκατάστημα, μεταβατικές λύσεις, εναλλακτικά σημεία εξυπηρέτησης, αξιοποίηση των ΚΕΠ ή συνεργασίες με τα δημοτικά δίκτυα. Αντί γι’ αυτό, προκρίθηκε η πιο εύκολη λύση. Κλείνουμε χωρίς να σκεφτούμε τι αφήνουμε πίσω. Μια πρακτική που δείχνει διοικητική ανεπάρκεια, έλλειψη πολιτικής διορατικότητας και κοινωνικής ενσυναίσθησης. Δεν γίνεται, από τη μία πλευρά, η δημόσια εταιρεία να νοικιάζει ακριβά γραφεία, να δίνει αυξήσεις στα στελέχη της και από την άλλη να ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να διατηρήσει υποκαταστήματα στην περιφέρεια.

Το πρόβλημα με τα ΕΛΤΑ πρέπει να οδηγήσει την κυβέρνηση σε ένα ευρύτερο συμπέρασμα. Ο δημόσιος τομέας δεν μπορεί να λειτουργεί ούτε με τη λογική της πάση θυσία ιδιωτικοποίησης, ούτε με την παθητικότητα του κρατισμού. Η τεχνοκρατική διαχείριση χωρίς πολιτική σκέψη οδηγεί σε κοινωνική ζημιά. Και η πολιτική χωρίς γνώση διοίκησης οδηγεί σε χάος. Ο δημόσιος τομέας χρειάζεται τον συνδυασμό των δύο. Ικανούς μάνατζερ, όχι από τα Temu, με κοινωνική συνείδηση και ευαισθητοποιημένους βουλευτές. Ούτε η λογική τού «κλείσε ό,τι είναι ζημιογόνο» είναι λύση, ούτε η πρακτική των «ημετέρων» που τοποθετούνται σε καρέκλες χωρίς εμπειρία. Κακώς ορισμένοι βουλευτές λένε ότι το θέμα των ΕΛΤΑ είναι «επικοινωνιακό». Δεν είναι θέμα καλλωπισμού, αλλά ουσίας. Δεν διορθώνεται με ανακοινώσεις και «παρεμβάσεις» της τελευταίας στιγμής όταν το κύμα αγανάκτησης φτάνει στις εκλογικές τους περιφέρειες. Ο ρόλος τους δεν είναι να διεκδικούν απλώς θέση υφυπουργού και να «ξυπνούν» πολιτικά όταν κινδυνεύουν να μην επανεκλεγούν.

Τα ΕΛΤΑ δεν είναι μία οποιαδήποτε εταιρεία. Είναι ένα κομμάτι της ζωής των Ελλήνων. Από τα μικρά χωριά ως τα νησιά, είναι σύμβολο παρουσίας του κράτους εκεί που η αγορά δεν φτάνει. Το να τα διαχειρίζεσαι σαν έναν λογαριασμό στο excel του Υπερταμείου είναι πολιτικό λάθος και κοινωνική ύβρις. Αν θέλουμε πραγματικό εκσυγχρονισμό, πρέπει να επαναφέρουμε στο επίκεντρο την έννοια της επαγγελματικής ικανότητας και της «δημόσιας ευθύνης». Κι αυτό είναι πρόβλημα της κυβέρνησης.