Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Η Ελλάδα, που πριν από 15 χρόνια βρέθηκε στη θέση του «παρία» και ήταν συνώνυμη της πτώχευσης, κατάφερε να τοποθετήσει έναν δικό της άνθρωπο ως επικεφαλής του Εurogroup, που είναι η καρδιά της Ευρωζώνης, το πιο ζωτικό ευρωπαϊκό όργανο μετά τη Σύνοδο Κορυφής.

Και τούτο, παρόλο που το Εurogroup δεν είναι επίσημος θεσμός της Ε.Ε., αλλά ένα de facto όργανο στο οποίο συμμετέχουν οι υπουργοί Οικονομικών των χωρών του ευρώ, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο επίτροπος Οικονομίας και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM).

Το γεγονός ότι το Eurogroup είναι ό,τι κοντινότερο σε κυβερνητική λειτουργία σε οικονομικά θέματα, ένα είδος «συλλογικού υπουργείου Οικονομικών», χωρίς καν η ύπαρξή του να προβλέπεται από τις συνθήκες της Ε.Ε. και χωρίς να υπόκειται σε αποτελεσματικό μηχανισμό λογοδοσίας, θεωρείται ένα από τα πιο έντονα συμπτώματα του δημοκρατικού ελλείμματος στη λειτουργία της Ε.Ε.

Το γεγονός διαχρονικά επισημαίνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο ζητά να ενταχθεί το Eurogroup στο Ενωσιακό Δίκαιο ώστε να υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με αφορμή προσφυγές που έγιναν για το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο απεφάνθη ότι το Eurogroup δεν είναι θεσμικό όργανο της Ε.Ε., αλλά ένα ανεπίσημο πολιτικό φόρουμ συντονισμού, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις του τυπικά να βρίσκονται σε μια γκρίζα ζώνη, σε ένα κενό του Κράτους Δικαίου, εκτός του νομικού ελέγχου, ο οποίος υπάρχει μόνο σε εθνικό επίπεδο για κάθε κράτος-μέλος σε σχέση με αυτές τις αποφάσεις.

Υστερα από τις πιέσεις των ευρωβουλευτών και οργανισμών, όπως η Διεθνής Διαφάνεια, που εστιάζουν στην έλλειψη λογοδοσίας έγιναν αλλαγές, όπως η δημοσίευση της ημερήσιας διάταξης και οι ενημερώσεις για τις αποφάσεις από τον πρόεδρο του Eurogroup, αλλά οι συνεδριάσεις παραμένουν μυστικές.

Εχει καθιερωθεί επίσης ο διάλογος του προέδρου του Eurogroup με την Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά εθελοντικά και άτυπα, θεωρητικά, ανά εξάμηνο.

Ο προκάτοχος του Κυριάκου Πιερρακάκη, ο Ιρλανδός Πασκάλ Ντόναχιου, αραίωσε τις εμφανίσεις του στο Ευρωκοινοβούλιο και τούτο δίνει μια ευκαιρία στον Ελληνα υπουργό Οικονομικών να δώσει περισσότερη έμφαση στην πλευρά αυτή των καθηκόντων του, δίνοντας παράδειγμα δημοκρατικής αντίληψης και στάσης.

Στο κάτω-κάτω, μπορεί η Ελλάδα να είναι μια μικρή χώρα που έφτασε στην πτώχευση και αντιμετώπισε τη σκληρότερη δυνατή στάση από το Eurogroup, αλλά δεν παύει να είναι η χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία.

Θεωρητικά, ο πρόεδρος του Eurogroup δεν έχει εκτελεστική εξουσία και η επιτυχία του είναι να παίζει ρόλο «έντιμου διαμεσολαβητή» χωρίς να προωθεί οποιαδήποτε συμφέροντα, πολύ περισσότερο της δικής του χώρας.

Στην πράξη, όμως, ορίζει την ημερήσια διάταξη, καθορίζοντας τι και πότε θα συζητηθεί και σε ποιο πλαίσιο, προετοιμάζει το έδαφος για τις Συνόδους Κορυφής κλειδώνοντας τις τεχνικές λεπτομέρειες που θα φτάσουν στους ηγέτες και, κυρίως, έχει τον κρίσιμο ρόλο των επαφών και του συντονισμού ώστε να χτιστούν συναινέσεις και να ληφθούν αποφάσεις.

Και μόνο η ενημέρωση για τις επιδιώξεις και τις κόκκινες γραμμές των άλλων 20 χωρών της Ευρωζώνης είναι ισχυρό εργαλείο πολιτικής. Αλλωστε, κάθε πρόεδρος του Eurogroup έβαλε και μια εθνική πινελιά.

Ο Λουξεμβούργιος Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ συνέβαλε στην εδραίωση της μικροσκοπικής του χώρας ως χρηματοπιστωτικού κέντρου της Ευρώπης εν μέσω της κρίσης, σε μια περίοδο όπου ο οικονομικός χάρτης συγκλονίστηκε από το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο, που μέχρι τότε ήταν ανερχόμενο κέντρο συναλλαγών.

Ο Ολλανδός Γερούν Ντάισελμπλουμ εφάρμοσε στο ακέραιο τη βούληση της Γερμανίας για επιβολή της σκληρότερης δυνατής -τιμωρητικής- γραμμής στις χώρες του Νότου, βάζοντας και τη δική του σφραγίδα στη δυσφήμηση του Ευρωπαϊκού Νότου, λέγοντας ότι «δεν μπορείς να ξοδεύεις όλα σου τα χρήματα σε αλκοόλ και γυναίκες και μετά να ζητάς βοήθεια».

Ο Ιρλανδός Πασκάλ Ντόναχιου πέτυχε να διαχειριστεί τις συζητήσεις για το θέμα της διεθνούς φορολόγησης των πολυεθνικών, διαφυλάσσοντας το ιρλανδικό μοντέλο, που αποτελεί την καρδιά της οικονομίας της χώρας του.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Κυριάκος Πιερρακάκης, όπως φάνηκε στις δηλώσεις που έκανε αμέσως μετά την εκλογή του, έβαλε στόχο «να παραχθούν ουσιαστικά αποτελέσματα για τους πολίτες» από το Eurogroup.

Σε μια εποχή όπου το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης έλκει όλο και λιγότερο τους πολίτες, οι οποίοι αισθάνονται ότι δεν συμμετέχουν σε όσα αποφασίζονται, το στίγμα Πιερρακάκη για παραγωγή αποτελεσμάτων για τον απλό άνθρωπο, αλλά και η προώθηση κάποιων ελληνικών θεμάτων μπορεί να διαμορφώσουν ημερήσια διάταξη με ευρύτερη σημασία.