Δημήτρης Παγαδάκης

Όσο κι αν συνοδεύουν ως απελπιστική επωδός τα δημοσιεύματα περί ανέλεγκτης και σοκαριστικής έξαρσης της παραβατικότητας των ανηλίκων, μάλλον δεν ανταποκρίνονται στη πραγματικότητα.

Από τη μια, βέβαια, μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2025 περισσότεροι από 3.000 ανήλικοι δράστες βρέθηκαν ενώπιον των Αρχών για περιστατικά ωμής και άγριας βίας. Με αφορμή συγκρούσεις, ξυλοδαρμούς και τραυματισμούς σε προαύλια γυμνασίων και λυκείων, δρόμους και γειτονιές. Για ακραίες εκδηλώσεις bullying, κακοποιητικές και εκφοβιστικές συμπεριφορές στο σχολείο και στο διαδίκτυο.

Από την άλλη, ωστόσο, η παραβατικότητα στις ηλικίες κάτω των 18 ετών παραμένει μέχρι στιγμής στην ελληνική επικράτεια σε επίπεδα συγκριτικά χαμηλά. Τόσο ποιοτικά, ως προς τη φύση των αδικημάτων, όσο και ποσοτικά, ως προς τη συχνότητα τέλεσης τους. Κατατάσσεται περίπου ή κάτω από το μέσο όρο σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ. Ας μη μιλήσουμε για τις ΗΠΑ.

Από κάθε άποψη, όμως, η ελληνική κοινωνία δεν κατακλείστηκε από νεανικά ασκέρια εκβιαστικών ρεμαλιών. Δεν πλημμύρισε από οπλισμένες ναρκοσυμμορίες, φανατικές στρατιές βανδαλιστικών χούλιγκαν, τσούρμο παρακμιακών και ρατσιστών τράπερ, μπουλούκια από επιθετικά κλεφτρόνια. Όπα κάπου με τις υπερβολές.

Σίγουρα υπάρχει μικρή μερίδα παρορμητικών ανηλίκων με θολή, ασαφή και θυμωμένη ταυτότητα. Μπλοκαρισμένη στα αδιέξοδα της εφηβείας, επηρεασμένη, εξιταρισμένη και μιμητική στις αποκλίνουσες ή κακουργηματικές συμπεριφορές που διαχέονται στα σόσιαλ. Τα οποία αρκετές φορές επιδεικνύουν ηδονοθηρικά την παραβατικότητά σαν κάτι σπουδαίο.

Αλλά και πάλι η μειωμένη ικανότητα αυτό-ελέγχου, η αρνητική ιδιοσυγκρασία μερικών παραμελημένων και ανασφαλών εφήβων, ο οργισμένος εγωιστικός μηδενισμός τους σε μια αχανή έρημο επικοινωνίας δεν προμηνύουν την αφετηρία ενός προσεχούς κοινωνικού ολέθρου.

Ούτε η συναναστροφή με τυχόντες περιθωριακούς ενήλικες - οι λεγόμενες κακές παρέες- ούτε η, έστω, πλημμελής ανατροφή τους σε κάποιο δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον προδικάζουν ποινικά αδικήματα εκ μέρους τους. Αν ήταν έτσι οι φυλακές ανηλίκων θα ήταν ασφυκτικά τιγκαρισμένες.

Εξάλλου, η ανήλικη παραβατικότητα δεν είναι αποκλειστικό σύμπτωμα της εποχής. Ανέκαθεν υπήρχε ως πολυσύνθετο φαινόμενο. Με ορισμένα παιδιά - θύτες, που κατέληξαν θύματα της οργανωμένης κοινωνίας των ανέμελων γονιών και παππούδων τους, του αμέριμνου κράτους και του παρατημένου εκπαιδευτικού συστήματος από τη μετάδοση αξιών και ιδανικών.

Που αδιαφορήσαν για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την ενεργοποίηση της κοινωνικής αλληλεγγύης, την στήριξη του αισθήματος ανασφάλειας για τον ανθό των απογόνων τους. Σαφώς, όμως, και πρόκοψαν, παρά τα ζιζάνια, οι συγκεκριμένες κοινωνίες. Χάρη, φυσικά, στο ηθικό απόθεμα του μεγάλου συνόλου των παιδιών της. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα συμβαίνει στο διηνεκές με τη πολιτεία απούσα.

Αναπόδραστα η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να επενδύσει σε πρωτοβουλίες, παρεμβάσεις και νέα αναμορφωτικά, με επανεκπαιδευτικό όχι κατασταλτικά τιμωρητικό χαρακτήρα, μέτρα για τη πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικότητας των ανηλίκων.

Μπορεί να φέρει το πομπώδη τίτλο της εθνικής στρατηγικής, αλλά οι εξαγγελίες της δεν είναι κούφιες. Ίσως να αποτελέσουν ένα υπεύθυνο, χρήσιμο και αποτελεσματικό οδηγό σε ένα ναρκοθετημένο από τη ξενοιασιά του «όλα πάνε καλά» περιβάλλον.

Αρκεί οι κυβερνητικοί χειρισμοί να συνοδεύονται με τη απαραίτητη ευαισθησία. Όχι σαν την πρόσθεση ενός πορσελάνινου διακοσμητικού πάνω σε μια αβάσταχτα ευάλωτη ασπίδα. Οφείλουν να αποδεχτούν ότι δεν αντιμετωπίζουν την εφηβική παραβατικότητα απλώς ως παράβαση κανόνων, αλλά ως σύμπτωμα βαθύτερων κοινωνικών και ψυχολογικών αιτίων.

Κι ακόμα υποχρεούνται να εντοπίσουν ότι η συνεπής μέριμνα για την κατάκτηση της ωρίμανσης και της ενηλικίωσης πρέπει να είναι αντάξια του εύθραυστου και πολύτιμου προνομίου της νιότης. Αυτής που ψηφίζει από τα 17 της. Πάνω από όλα, όμως, χρειάζεται να αναγνωρίσουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών της χώρας είναι εντάξει.