Ρομίνα Ξύδα

Κάποιες φορές δεν έχει σημασία τι είσαι, ούτε με ποιον είσαι. Δεν παίζει ρόλο τι πέρασες, τι σκέφτεσαι, πώς ζεις, σε ποιον πιστεύεις, τι έχασες, ούτε αν έχεις κάτι να κερδίσεις. Είναι αυτές οι φορές που οφείλεις να στρέψεις τη ματιά σου στην οθόνη των γεγονότων απερίσπαστος από «ναι μεν αλλά» και απόλυτα συγκεντρωμένος στο «έτσι ακριβώς». Μεσημέρι Παρασκευής 21 Σεπτεμβρίου του 2018, ένας άνδρας σε πλήρη σύγχυση -ενδεχομένως από τη χρήση ουσιών- μπαίνει σε ένα κοσμηματοπωλείο επί της οδού Γλάδστωνος στην Ομόνοια. Το μαγαζί είναι άδειο. Ο 73χρονος κοσμηματοπώλης έχει βγει για λίγα λεπτά έξω προκειμένου να πεταχτεί μέχρι το περίπτερο. Επιστρέφοντας, αντικρίζει μέσα στο μαγαζί του, σύμφωνα με την απολογία του, τον νεαρό άνδρα να χτυπάει την ταμειακή μηχανή και να ψάχνει τα συρτάρια. Εξω από το μαγαζί υπάρχει κόσμος που του λέει να μην μπει μέσα γιατί «ο νεαρός είναι οπλισμένος με μαχαίρι». Η πόρτα δεν ανοίγει, ο νεαρός πανικοβάλλεται, αρπάζει έναν πυροσβεστήρα για να τη σπάσει και να διαφύγει. Δεν μπορεί καν να τον σηκώσει. Μοιάζει να παραπαίει. Η βιτρίνα σπάει. Ο χώρος γεμίζει αίματα. Ο κοσμηματοπώλης μαζί με έναν άλλο άνδρα, γείτονά του που διατηρεί μεσιτικό γραφείο στον ίδιο δρόμο, φαίνονται σε βίντεο που τραβήχτηκε εκείνη την ώρα να κλωτσάνε με μανία τη βιτρίνα του κοσμηματοπωλείου και τον παγιδευμένο σε ένα τμήμα της νεαρό να παλεύει για να διαφύγει. Μάταια...

Ακολουθούν 25 λεπτά φρίκης αποτυπωμένα σε ένα βίντεο: μπουνιές, κλωτσιές, κομμένα τζάμια, ένα θύμα, πολλοί θύτες. Κόσμος τριγύρω πίνει αμέριμνος τον καφέ του, άλλοι παγώνουν στη θέα τόσης βίας, κάποιοι τρίτοι τραβούν φωτογραφίες με το κινητό, τουλάχιστον 50 άτομα χαζεύουν, μέρα μεσημέρι, το λιντσάρισμα ενός ανθρώπου στο κέντρο της Αθήνας, η απάθεια στο μεγαλείο της, η κατάντια στο απόγειό της. Κανείς δεν μπαίνει στη μέση για να σταματήσει το κακό, «ένα πρεζόνι είναι, άσ’ το να ψοφήσει», «για κλεφτρόνι φαίνεται, άσ’ το να μαρτυρήσει». Λίγο μετά, φτάνει η αστυνομία και ένα ασθενοφόρο. Του περνάνε στα χέρια χειροπέδες, τον πετάνε μπρούμυτα σε κάποιο φορείο, ο άνδρας είναι νεκρός, το ίδιο και η λογική, σε έναν θάνατο βίαιο, άδικο, σοκαριστικό, αποτρόπαιο και αχρείαστο. Το κοινό αποχωρεί τραβώντας στο αποχωρητήριο της φρίκης το καζανάκι της τάξης, τα πάντα μοιάζουν ήσυχα μέχρι τη στιγμή που η ταυτότητα του νεκρού βλέπει το φως της δημοσιότητας: Ζαχαρίας Κωστόπουλος, 33 ετών, ακτιβιστής του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος, dragqueen (ZackieOh), αντιφασίστας, ακτιβιστής, οροθετικός και πολέμιος κάθε μορφής βίας... 


Το μεγάλο μας τσίρκο...

Την επομένη, το ενδιαφέρον του κόσμου ξυπνά παρέα με πολιτικούς μαϊντανούς που «νοστιμεύουν» την είδηση δηλώνοντας πως επί σειρά ετών μοιράζονταν με τον Ζακ τις σκέψεις τους και την αγάπη τους για τα ζωάκια_ τα ίδια ζωντανά δεν είχαν κάνει για εκείνον τίποτε παραπάνω_ . Φασίστες ξερνούν τη χολή τους σε πληκτρολόγια, εκπομπές-χαμαιτυπεία μετατρέπουν τον θάνατο σε κουίζ με ερωτήματα του στυλ «είστε υπέρ ή κατά της ηρωοποιήσεως του επίδοξου ληστή, ομοφυλόφιλου και οροθετικού;», κυράτσες πιάνουν πόστο σε τηλεοπτικά πάνελ, θύτες και θύμα μεταλλάσσονται με ταχύτητα φωτός σε «αθώος-ένοχος», straights, gays, queers  και οικογενειάρχες γίνονται δικαστές κι ένορκοι μιας κοινωνίας σε ρόλο τραβεστί. Ο κόσμος τάσσεται σε στρατόπεδα μίσους, ο θάνατος του Ζακ κάνει ακόμη πιο καθαρή την εικόνα του μεγάλου μας τσίρκου. Στο σύνηθες ελληνικό παιχνίδι των άκρων υπάρχουν άλλωστε διαχρονικά μόνον ήρωες και δολοφόνοι, άγγελοι και σατανάδες, καλοί και κακοί…

Κάποιες, πιο ψύχραιμες φωνές, καταδικάζουν το γεγονός υποστηρίζοντας ότι«ακόμη και στον πόλεμο υπάρχουν ρωγμές από τις οποίες μπορείς να διακρίνεις την ανθρωπινότητα του αντιπάλου». Και είναι αυτές οι ίδιες φωνές που μετά τον θάνατο του Ζακ κατάφεραν να «σκάψουν» τις ρωγμές, να ρίξουν «τοίχους» και να «φωτίσουν» το πραγματικό πρόσωπο της άτυχης ZackieOh ή αλλιώς του παιδιού που από τότε σχεδόν που κατάλαβε τον εαυτό του παρέα με τη διαφορετικότητά του υπήρξε αμέτρητες φορές θύμα bullying. Δεν είχε όνομα. Ηταν το «τραβέλι». Ούτε «πατρίδα» είχε, καθώς όταν μαθεύτηκε στο χωριό του πως ήταν οροθετικός, πολλοί... καλοί συγχωριανοί δεν ξαναπάτησαν ποτέ το πόδι τους στην ταβέρνα του πατέρα του. Είχε όμως τον τσαμπουκά να μην απαρνηθεί τον εαυτό του και τη δύναμη να μην επιστρέψει πίσω το μίσος που εισέπραττε. Ο Ζακ δεν είχε ποτέ μπλεξίματα με τον νόμο, δεν είχε λερώσει τα χέρια του με παρανομίες και απεχθανόταν όσο τίποτε άλλο τη βία. Οπως είχε γράψει κάποτε σε ένα κείμενο-κατάθεση ψυχής: «Κοίτα να δεις. Εγώ με τη βία δεν το ’χω. Δεν το είχα, ρε παιδί μου, ποτέ. Στη θέα της και μόνο τα χάνω. Ούτε ξύλο σε ταινία δεν μπορώ να δω, κλείνω τα μάτια. Πες με κότα, στερεοτυπική αδερφή, ό,τι τέλος πάντων θες, αλλά έτσι είμαι, δεν το ’χω. Παρότι έχω έρθει αντιμέτωπος με αυτή πολλές φορές στη ζωή μου και ακόμη κι αν έχω χεστεί -στην κυριολεξία- πάνω μου, είμαι ακόμα εδώ κι αρνούμαι να γίνω σαν κι αυτούς που με καταπιέζουν... Και ξέρεις κάτι; Το ότι έχω δεχτεί τόση βία και αρνούμαι να της επιτρέψω να με κάνει να μοιάσω με το τέρας δεν με κάνει δειλό, ανήμπορο ή μη επαναστάτη. Με κάνει δυνατότερο απ’ τον καθέναν που νομίζει ότι η δύναμη βρίσκεται στους μυς». 

Και κάπως έτσι, αντί για τη βία, ο Ζακ επέλεξε να παλέψει τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη ζωή άλλων περνώντας το κατώφλι του ακτιβισμού με διαρκείς αγώνες ενάντια στις διακρίσεις και στον ιό HIV. Παράλληλα, αρθρογραφούσε σε περιοδικά και εφημερίδες, είχε το δικό του κανάλι στο YouTube, το «Τσιπουράκι με τη Zackie» (alter ego και drag περσόνα του), ενώ έκανε εμφανίσεις σε διάφορα drag shows των Αθηνών. Κατά τα λοιπά, συγκατοικούσε με έναν φίλο του σε διαμέρισμα της πλατείας Αμερικής, λάτρευε τη Madonna, είχε πάθος με το σκυλάκι του, τον Σνούπι, κι έμοιαζε ευτυχισμένος. Κάποιες φορές, ωστόσο, η εικόνα του έφερνε στο μυαλό των φίλων του τη φράση του Μποντλέρ «από παιδί δύο συναισθήματα αντιμάχονταν στην καρδιά μου: η φρίκη της ζωής και η έκσταση της ζωής». Οταν ήταν καλά, ο Ζακ έμοιαζε να αγγίζει ουρανό και όταν δεν ήταν καλά έπρεπε να πιάσει πάτο. Οπως μου είχε πει χαρακτηριστικά ένας φίλος του, «υπήρχαν στιγμές που μου θύμιζε απομίμηση του Ντεμπόρ. Ο Ζακ ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος με έντονα στοιχεία αυτοκαταστροφής». Τα τελευταία φαίνεται πως βγήκαν στην επιφάνεια για μία ακόμη φορά το  μεσημέρι της μοιραίας Παρασκευής, όταν μπήκε στο κοσμηματοπωλείο του 73χρονου κοσμηματοπώλη της οδού Γλάδστωνος. Για να ζητήσει βοήθεια; Για να πάρει κάτι; Για να προστατευτεί από κάποιον; Για να γλιτώσει από μία ακόμη επίθεση; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά. Τα πάντα θα αποδειχθούν -και πρέπει να αποδειχθούν- στο δικαστήριο που ξεκινά την ερχόμενη Τετάρτη παρέα με μνήμες που πονάνε βαθιά...


Μία δύσκολη δίκη...

Οταν ο Ζακ έφυγε από τη ζωή, η οικογένειά του βρισκόταν στο εξωτερικό. Πρώτα το έμαθε κάποια θεία του όταν αστυνομικοί τής τηλεφώνησαν ρωτώντας την αν έχει δει ειδήσεις... Οταν ενημερώθηκε η οικογένεια και πήρε στα χέρια της τη δικογραφία, δεν πίστεψε στιγμή το σενάριο της ληστείας, κάτι που θα υποστηριχθεί και στο δικαστήριο της 21ης Οκτωβρίου: «Η δίκη αυτή, όταν ξεκινήσει, θα είναι μία μακρόσυρτη διαδικασία, με πολλούς μάρτυρες, πραγματογνώμονες, ειδικούς κ.λπ. Θα είναι μία διαδικασία επώδυνη, ιδίως για την οικογένεια του Ζακ, και χρειάζεται αντοχή και ψυχραιμία... Η απόδοση δικαιοσύνης στην υπόθεση αυτή είναι κρίσιμη για όλους μας, είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι. Ο Ζακ υπήρξε θύμα ενός βίαιου κοινωνικού ρατσισμού», δήλωσε πρόσφατα σε συνέντευξή της η δικηγόρος της οικογένειας Κλειώ Παπαπαντολέων την ώρα που ο αδελφός του Ζακ, Νίκος Κωστόπουλος, υπογράμμιζε ότι ξεκινούν με ένα μεγάλο «πλην» καθώς το δικαστικό συμβούλιο απέρριψε το αίτημά τους για αναβάθμιση της κατηγορίας σε ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο. Ετσι, στις 21 Οκτωβρίου, στο εδώλιο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου της Αθήνας θα καθίσουν ο κοσμηματοπώλης, ο μεσίτης και τέσσερις αστυνομικοί, κατηγορούμενοι για το αδίκημα της θανατηφόρου σωματικής βλάβης. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Αθηνών απέρριψε τη μήνυση της οικογένειας κατά του συνόλου των αστυνομικών που ενεπλάκησαν στη θανατηφόρα σύλληψή του, όπως και τη μήνυση κατά του διασώστη του ΕΚΑΒ για το αδίκημα της θανατηφόρας έκθεσης, με το αιτιολογικό ότι οι υπόλοιποι πέντε αστυνομικοί και ο διασώστης δεν παραπέμφθηκαν από τον ανακριτή κατά το στάδιο της ανάκρισης. Αξιο αναφοράς είναι και το γεγονός ότι καμία πειθαρχική ευθύνη δεν αναγνωρίστηκε μέχρι σήμερα στους αστυνομικούς που εμπλέκονται στην υπόθεση... 

Δίπλα στην οικογένεια του Ζακ αναμένεται να σταθούν οι φίλοι του, μέλη της queer κοινότητας και πλήθος κόσμου που έδωσε το «παρών» στην πορεία που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες για τα δύο χρόνια από τη δολοφονία του. Για τους δικούς του ανθρώπους, ο άγριος θάνατος του Ζαχαρία λειτούργησε ως μία τραγική υπενθύμιση ότι ο αγώνας ενάντια στην ομοφοβία και τη βία δεν έχει ακόμη κερδηθεί. Αμέτρητες καμπάνιες, εκδηλώσεις, αφιερώματα, hashtags, συζητήσεις, ποιήματα, ένα βιβλίο με τον τίτλο «Ζακ/ZackieOh», συγκεντρώσεις και πορείες πραγματοποιήθηκαν στη μνήμη του, ενώ πολλές ακόμη αναμένεται να πραγματοποιηθούν σήμερα σε αρκετά σημεία της Ελλάδας. Οπως άλλωστε είπε και ο αδελφός του: «Ο Ζαχαρίας χωράει σε πολλές λέξεις και εικόνες. Τον βλέπεις στους τοίχους, στις ζωγραφιές ενός παιδιού στα Εξάρχεια, σε αφίσες στο Γκάζι, σε συνθήματα στο Χαλάνδρι. Είναι παντού και θα είναι. Αέρινος και ελεύθερος σε κάθε γωνιά της πόλης...».