Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Από εκτιμήσεις για «φούσκες» που κάποια στιγμή θα σκάσουν μέχρι σενάρια καταστροφής και αλλαγές στη δομή του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος.

Μία από τις πιο πιθανές και αξιόπιστες ερμηνείες του φαινομένου έγινε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ, σε πρόσφατη συνέντευξή της στο αμερικανικό δίκτυο ABC. Υποστήριξε ότι η στροφή στον χρυσό αντανακλά την ιδιότητά του ως διαχρονικό καταφύγιο ασφαλείας, σε μια περίοδο κατά την οποία η εμπιστοσύνη στην ελκυστικότητα του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος «έχει ελαφρά διαβρωθεί».

Ανάφερε η πρόεδρος της ΕΚΤ ότι «η εμπιστοσύνη σε ένα αποθεματικό νόμισμα εξαρτάται από τρία πράγματα: Από τη γεωπολιτική αξιοπιστία του κράτους, το κράτος δικαίου στο εσωτερικό του και τη στρατιωτική ισχύ του. Νομίζω ότι σε ένα ή δύο από αυτά τα σημεία οι ΗΠΑ παραμένουν σε κυρίαρχη θέση, αλλά χρειάζεται προσοχή διότι τα πλεονεκτήματα αυτά διαβρώνονται με τον καιρό. Το είδαμε με τη βρετανική λίρα μετά τον πόλεμο. Συμβαίνει σιγά-σιγά στην αρχή και μετά απότομα. Η αβεβαιότητα και η μεταβλητότητα, στον βαθμό που τροφοδοτείται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, δεν βοηθά το δολάριο».

Ασφαλώς τέτοιες δηλώσεις έχουν πρωτίστως πολιτική σημασία, καθώς έρχονται υποστηρικτικά στη FED και στον πρόεδρό της, ο οποίος βάλλεται από τον πρόεδρο Τραμπ, καθώς η κυρία Λαγκάρντ αναδεικνύει ως βασική πτυχή της αξιοπιστίας του δολαρίου τη διατήρηση της ανεξαρτησίας της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. 

Ταυτόχρονα, όμως, η πρόεδρος της ΕΚΤ φέρνει σε πρώτο πλάνο και τις βαθιές αλλαγές που συμβαίνουν στο διεθνές νομισματικό σύστημα.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κυριότερη παράμετρος που προκαλεί την άνοδο της τιμής του χρυσού είναι η ζήτηση που τροφοδοτούν οι αγορές από τις κεντρικές τράπεζες κυρίως χωρών της Ασίας αλλά και ευρύτερα του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου ή χωρών BRICS. 
Οι τελευταίες, τις τελευταίες δεκαετίες, πραγματοποιούσαν τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ τους σε δολάριο, καθώς ήταν το παγκόσμιο αποθεματικό μέσο, επειδή δεν είχαν αμοιβαία εμπιστοσύνη στα εθνικά τους νομίσματα.

Μετά όμως το πάγωμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ύστερα από την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά και ως αποτέλεσμα των δασμών Τραμπ και της ανάγκης για διαφοροποίηση των αποθεματικών τους, οι χώρες αυτές χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα δικά τους τοπικά νομίσματα στις μεταξύ τους συναλλαγές και για να ενισχύσουν την αξιοπιστία τους χρησιμοποιούν ως «εγγύηση» αποθέματα σε χρυσό. Και αγοράζουν συνεχώς χρυσό για να τα αυξήσουν. 

Ετσι, ο ρόλος του δολαρίου στις αγορές της Ασίας υποχωρεί σταδιακά, ενώ μειώνονται και οι επενδύσεις των χωρών αυτών σε ομόλογα ΗΠΑ, τα οποία αγόραζαν μαζικά στο παρελθόν.

Το φαινόμενο της λεγόμενης «αποδολαριοποίησης» δεν έχει λάβει μαζικές διαστάσεις, αλλά είναι ορατό. 

Το ευρώ, που υποθετικά θα μπορούσε να αναλάβει έναν τέτοιο ρόλο, δεν τα έχει καταφέρει. Το ποσοστό που κατέχει το κοινό νόμισμα στις παγκόσμιες συναλλαγές δεν κατάφερε να ξεπεράσει σε σημαντικό βαθμό το μερίδιο που κατείχαν αντίστοιχα τα ευρωπαϊκά νομίσματα τα οποία καταργήθηκαν και συγχωνεύτηκαν στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. 

Το δολάριο παραμένει το μεγαλύτερο αποθεματικό νόμισμα, με 58% των παγκόσμιων αποθεμάτων (από 71% που ήταν το 2001), το ευρώ αντιστοιχεί στο 20%, το κινεζικό γουάν στο 2%, ενώ πλέον η αξία των αποθεμάτων χρυσού προσεγγίζει το 35%.

Αναδεικνύεται, έτσι, ο χρυσός ως το δεύτερο αποθεματικό νόμισμα, μετά το δολάριο, καθώς δεν υπάρχει άλλο διεθνές νόμισμα που να μπορεί να αναλάβει αυτόν τον ρόλο. 

Ενδεχομένως δε ο χρυσός να αποτελεί και ένα πιθανό εργαλείο για τις ασιατικές και άλλες χώρες, εφόσον προχωρήσουν τα σχέδια που αναγγέλλουν κατά καιρούς για ένα εναλλακτικό διεθνές νόμισμα.

Σε ένα τέτοιο διεθνές περιβάλλον διαγράφεται η προοπτική ενός πολυπολικού νομισματικού συστήματος και πιθανώς ο κίνδυνος κατακερματισμού της διεθνούς ρευστότητας, αστάθειας στις ισοτιμίες και ανατροφοδοτούμενη αβεβαιότητα για τις διεθνείς αγορές και την παγκόσμια οικονομία.

Ο κίνδυνος αυτός και οι πιθανές παρενέργειες γίνονται κατανοητές εάν ανατρέξουμε στην Ιστορία για να δούμε ότι το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα που υπάρχει σήμερα, δημιουργήθηκε με τις συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς το 1944, όταν οι συμμαχικές δυνάμεις με τη δημιουργία του ΔΝΤ και τις σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες ήθελαν να αποκαταστήσουν την οικονομική σταθερότητα και να αποτρέψουν τις νομισματικές αναταράξεις που είχαν συμβάλει στη Μεγάλη Υφεση και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους.

Η προοπτική νομισματικής αστάθειας τίποτα καλό δεν προμηνύει για την παγκόσμια οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις.