Από τον Λαπαθιώτη στον Μπολιβάρ

Στρατηγέ
τι ζητούσες στη Λάρισα
συ
ένας
Υδραίος;  

Σε μια ανέκδοτη ηχογράφηση του 1950 ο ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος διαβάζει με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο τον «Μπολιβάρ» - η ηχογράφηση είναι διαθέσιμη στο site του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού Εκεί, ο ποιητής διαβάζοντας το τελευταίο μέρος του ποιήματος, το «Ύμνος αποχαιρετιστήριος στον Μπολιβάρ» σαν να φαίνεται πως τονίζει την λέξη sardane πριν απευθύνει την διαχρονικά ρητορική ερώτηση για την επιλογή της μετακόμισης του Στρατηγού – ενός Υδραίου- στη Λάρισα.

Θα ήθελα πραγματικά να ακούσω αυτή την ερώτηση από το στόμα του Αντώνη Γκρίτση που καλείται από τον ριψοκίνδυνο Γιάννη Σκουρλέτη να επωμισθεί και την ευθύνη να υποδυθεί την ποιητική περσόνα του Νίκου Εγγονόπουλου. Σε άλλη περίπτωση κανείς θα παρέκαμπτε την εμβληματική ερώτηση προς τον Στρατηγό και θα επέλεγε να περιοριστεί στο πλούσιο ονομάτων και συμβολισμών απόσπασμα:

«Επίκλισης»
Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί,
Του Αντωνίου Οικονόμου ― που τόσο άδικα τον σφάξαν ― 
και του Πασβαντζόγλου αδελφός,
Τ’ όνειρο του μεγάλου Μαξιμιλιανού ντε Ρομπεσπιέρ 
ξαναζεί στο μέτωπό σου.
Είσαι ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής.
Δεν ξέρω ποια συγγένεια σε συνέδεε, αν είτανε απόγονός σου 
ο άλλος μεγάλος Αμερικανός, από το Μοντεβίντεο αυτός,
Ένα μονάχα είναι γνωστό, πως είμαι ο γυιος σου.

Το απόσπασμα της «Επίκλισης» επέλεξε κάποτε ο Μάνος Χατζιδάκις. Την πρώτη απόπειρα του Μάνου Χατζιδάκι να μελοποιήσει ποιητικό κείμενο, την συναντάμε το 1945. 

Ο 20χρονος Μάνος Χατζιδάκις καταπιάνεται με την μελοποίηση του ποιήματος του Εγγονόπουλου και τραγουδάει μαζί του: «Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας», αφήνοντας ανολοκλήρωτη τη μελοποίηση αυτού υπέροχου ποιήματος, απόσπασμα του οποίου θα ηχογραφήσει πολλά χρόνια μετά, το 1983, με τον Βασίλη Λέκκα σε δίσκο 45 στροφών. Η σπάνια αυτή εκτέλεση του 1983 δεν επανεκδόθηκε από τότε. Το 1999 όμως, στο δίσκο «Μάνος Χατζιδάκις 2000 Μ.Χ.», συναντάμε μια ακόμα πιο σπάνια εκτέλεση του ίδιου αποσπάσματος από την μελοποίηση του «Μπολιβάρ», με τον ίδιο τον Χατζιδάκι στο πιάνο να τραγουδάει: «Μπολιβάρ δεν είσαι όνειρο, είσαι η αλήθεια»...



Το ποίημα στο χαρτί (η έκδοση του Ικαρου είναι διαθέσιμη), η ανέκδοτη ηχογράφηση του Εγγονόπουλου, οι απόπειρες και οι πραγματώσεις του Χατζιδάκι και τώρα, ο Σκουρλέτης να βουτάει στον ωκεανό. Από το αστικό περιβάλλον της προπολεμικής Αθήνας για τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη – η ανέλπιστη επιτυχία της περσινής σεζόν – ο σκηνοθέτης με την τίμια συνοδεία του Γκρίτση πάει κατευθείαν στον πυρήνα του ιερού μύθου.

Η περσόνα του Μπολιβάρ ήταν για τους καταπονημένους Αθηναίους του πολέμου, της κατοχής και των εμφυλίων συρράξεων κάτι σαν τον Τσε της δεκαετίας του ΄60 και των επιβιώσεων του ως κακοτυπωμένο πόστερ στα εφηβικά δωμάτια της μεταπολίτευσης. Αναμονή, λοιπόν, μέχρι την στιγμή που η πόρτα στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου θα ανοίξει για να μας υποδεχθούν ως θεατές στο νέο εγχείρημα (12 Ιανουαρίου 2018, προγραμματισμένη έναρξη παραστάσεων που θα καλύψουν και τον Φεβρουάριο του 2018). 

Όπως αναφέρεται σε ένα σημείωμα που υπάρχει στο site του θεάτρου και αναφέρεται στη παράσταση : «Το δεύτερο εθνικό πορτραίτο της bijoux de kant, εμπνέεται από το εμβληματικό ποιήμα του Νίκου Εγγονόπουλου (…).

Ο Έλληνας υπερρεαλιστής ποιητής, με οδηγό τον εθνικό ήρωα της Κολομβίας επιθυμεί να υμνήσει την αρετή του ελεύθερου ανθρώπινου πνεύματος, με την ένταση και τη δύναμη που υμνεί κανείς το ερωτικό αντικείμενο. 

Ο Σιμόν Μπολιβάρ του Εγγονόπουλου είναι ένας «Ήρως Έρως» που του επιτρέπει να κοιτάξει τον κόσμο έξω από τα όρια της εθνικής ταυτότητας και να ζητήσει τη δημιουργία μιας γενιάς καθόλα ελεύθερων ανθρώπων».