Πληθωρισμός, αστάθεια και μαζικές κινητοποιήσεις: Τι συμβαίνει στο Ιράν μετά τον «πόλεμο των 12 ημερών»

Η περίοδος μετά τον «πόλεμο των 12 ημερών» το περασμένο Ιούνιο δεν εξελίχθηκε σε φάση ανασύνταξης για την Τεχεράνη. Εξελίχθηκε σε φάση διαρκούς φθοράς.

Και αυτό είναι το βασικό ζήτημα παρά τις σημαντικές εξωτερικές πιέσεις που επιμένουν που έχει να διαχειριστεί το ιρανικό καθεστώς.

Ο Τραμπ στις δηλώσεις του κατά την υποδοχή του Μπέντζαμιν Νετανιάχου υπογράμμισε και έχει δίκιο πως το καθεστώς του Ιράν δεν απειλείται από μια θεαματική ανατροπή, αλλά από τη συσσώρευση πιέσεων που δεν του επιτρέπουν να «κλείσει» κανένα μέτωπο.

Στο στρατιωτικό επίπεδο, το μήνυμα του Ιουνίου παραμένει ενεργό. Τα πλήγματα έδειξαν ότι κρίσιμες εγκαταστάσεις μπορούν να στοχοποιηθούν και ότι η αποτροπή δεν λειτουργεί απόλυτα.

Αυτό δεν μεταφράστηκε σε κατάρρευση, αλλά σε πολιτική έκθεση. Η εικόνα ελέγχου υπέστη ρωγμές και αυτές οι ρωγμές δεν «επισκευάζονται» εύκολα, ιδίως όταν τις ακολούθησε η ραγδαία οικονομική επιδείνωση.

Το καθεστώς διατηρεί την ικανότητα καταστολής και επιβολής, αλλά πλέον τη χρησιμοποιεί πιο επιλεκτικά. Όχι από αυτοσυγκράτηση, αλλά επειδή γνωρίζει ότι η ταυτόχρονη σύγκρουση με κοινωνία και οικονομία εγκυμονεί κινδύνους που δεν είναι άμεσα διαχειρίσιμοι ούτε και εύκολα ελέγξιμοι.

Από το καλοκαίρι και μετά, η οικονομία εξελίχθηκε στο βασικό εσωτερικό πεδίο «μάχης». Η πτώση του ριάλ, η άνοδος του πληθωρισμού και η αδυναμία σταθεροποίησης της αγοράς έπληξαν ομάδες με πολιτικό βάρος, ιδιαίτερα τους εμπόρους και τα μεσαία στρώματα των αστικών κέντρων.

Η επιστροφή κινητοποιήσεων με οικονομικό πρόσημο μετά από δεκαετίες – και τρία χρόνια μετά τις μαζικές κινητοποιήσεις που έφερε η δολοφονία της Μαχσά Αμίνι - δεν έχει τον χαρακτήρα των κινημάτων του 2022, αλλά είναι πιο επικίνδυνη σε βάθος χρόνου.

Δεν αμφισβητεί ανοιχτά το καθεστώς, αμφισβητεί όμως την ικανότητά του να κυβερνά αποτελεσματικά. Η αλλαγή ρητορικής από την κυβέρνηση, με αναφορές σε «νόμιμα αιτήματα», δείχνει ότι το σύστημα αντιλαμβάνεται τη φθορά και προσπαθεί να την επιβραδύνει, χωρίς να έχει σήμερα τουλάχιστον κάποια απτή λύση στα χέρια του.

Στο εξωτερικό περιβάλλον, η πίεση παραμένει σταθερή και πολυεπίπεδη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κινούνται σε μια γραμμή που συνδυάζει οικονομική πίεση και στρατιωτική αποτροπή, χωρίς να επιδιώκουν άμεση σύγκρουση.

Οι κυρώσεις σε δίκτυα drones και πυραύλων αυξάνουν το κόστος, ενώ η διατήρηση της απειλής νέου πλήγματος λειτουργεί ως μόνιμος μοχλός πίεσης.

Το Ισραήλ, από την πλευρά του, δεν χρειάζεται να αποδείξει εκ νέου την επιχειρησιακή του βούληση. Η εμπειρία του Ιουνίου αρκεί για να κρατά την Τεχεράνη σε αμυντική στάση, περιορίζοντας την ικανότητά της να κινείται επιθετικά ή να «τεστάρει» κόκκινες γραμμές.

Το πυρηνικό πρόγραμμα, που επί χρόνια λειτουργούσε ως διαπραγματευτικό εργαλείο, έχει μετατραπεί σε πηγή πολιτικής αμηχανίας.

Η σχέση με την ΙΑΕΑ και το ζήτημα των επιθεωρήσεων τοποθετούν την Τεχεράνη σε ένα αδιέξοδο χωρίς καθαρό μονοπάτι. Η συνεργασία ερμηνεύεται εσωτερικά ως υποχώρηση, η άρνηση συνεργασίας ερμηνεύεται εξωτερικά ως κλιμάκωση.

Σε αυτή τη φάση, το Ιράν δεν καθορίζει την ατζέντα. Την ακολουθεί, προσπαθώντας να ελαχιστοποιήσει ζημιές.

Η στήριξη από τη Ρωσία και την Κίνα προσφέρει διπλωματικό χρόνο και πολιτική κάλυψη, αλλά δεν συνιστά στρατηγική λύση.

Μπορεί να μπλοκάρει αποφάσεις σε διεθνή φόρα και να απορροφήσει μέρος της πίεσης, δεν μπορεί όμως να επηρεάσει τις εσωτερικές ισορροπίες. Η κοινωνική δυσαρέσκεια, όταν συνδέεται με το βιοτικό επίπεδο, δεν εξομαλύνεται με ψηφίσματα ή γεωπολιτικές συμμαχίες.

Κοιτώντας τους επόμενους 6 έως 12 μήνες, το πιθανότερο σενάριο δεν είναι ούτε η κατάρρευση ούτε η σταθεροποίηση. Είναι η συνέχιση της φθοράς.

Κάθε νέα πτώση του ριάλ, κάθε πακέτο κυρώσεων, κάθε επεισόδιο γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα λειτουργεί σωρευτικά. Το καθεστώς θα επιδιώξει ελεγχόμενη εκτόνωση στο εσωτερικό και αποφυγή μεγάλης εξωτερικής σύγκρουσης.

Αυτό όμως προϋποθέτει χρόνο, και ο χρόνος σε αυτές τις καταστάσεις και με αυτούς τους εχθρούς κοστίζει ακριβά.

Σε ιστορική σύγκριση, η σημερινή φάση θυμίζει λιγότερο το 2009 και περισσότερο το 2019, με ένα κρίσιμο στοιχείο διαφοροποίησης: τότε υπήρχε ακόμη περιθώριο οικονομικής απορρόφησης της πίεσης.

Σήμερα, αυτό το περιθώριο έχει περιοριστεί σημαντικά. Το 2022 έδειξε την κοινωνική κόπωση. Το 2025 προσθέτει τη γεωπολιτική έκθεση.

Το Ιράν δεν βρίσκεται στο τέλος μιας διαδρομής. Βρίσκεται σε ένα μακρύ, ανηφορικό κομμάτι της. Και όσο αυτή η ανηφόρα συνεχίζεται χωρίς καθαρή διέξοδο, η πολιτική φθορά θα βαθαίνει. Όχι θεαματικά, αλλά σταθερά. Και αυτό είναι, για κάθε κλειστό σύστημα εξουσίας, το πιο δύσκολο πεδίο διαχείρισης κυρίως γιατί είναι και το πλέον απρόβλεπτο.