Ο Τραμπ δεν ξεχνά τη Γροιλανδία: Ο διορισμός ειδικού απεσταλμένου και ο «ζωντανός» στόχος της προσάρτησης

Έντονο παραμένει το ενδιαφέρον του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γροιλανδία, σχεδόν ένα χρόνο μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, κάτι που αποδεικνύει η απόφαση του να διορίσει τον κυβερνήτη της Λουιζιάνας, Τζεφ Λάντρι ειδικό απεσταλμένο στο νησί της Αρκτικής.

«Ο διορισμός επιβεβαιώνει το συνεχιζόμενο αμερικανικό ενδιαφέρον για τη Γροιλανδία. Εντούτοις επιμένουμε ότι όλοι - των ΗΠΑ περιλαμβανομένων - πρέπει να δείχνουν σεβασμό στην εδαφική ακεραιότητα του Βασιλείου της Δανίας», υπογράμμισε σχετικά ο υπουργός Εξωτερικών της - άμεσα ενδιαφερόμενης - Δανίας, Λαρς Λόκε Ράσμουσε σε δήλωσή του που δημοσιοποίησε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Χθες, Κυριακή, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε ανακοινώσει ότι διορίζει τον Λάντρι ειδικό απεσταλμένο στη Γροιλανδία και είχε γράψει σε ανάρτησή του στο Truth Social: «Ο Τζεφ καταλαβαίνει πόσο απαραίτητη είναι η Γροιλανδία για την Εθνική Ασφάλειά μας και θα προωθήσει σθεναρά τα Συμφέροντα της Χώρας μας για την Ασφάλεια, και την Επιβίωση των Συμμάχων μας και βεβαίως του Κόσμου».

Ο Τζεφ Λάντρι, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα κυβερνήτη της Λουιζιάνας τον Ιανουάριο 2024, ευχαρίστησε τον Τραμπ μέσω του X λέγοντας: «Είναι τιμή μου να υπηρετήσω σ' αυτή την εθελοντική θέση για να κάνω τη Γροιλανδία μέρος των ΗΠΑ. Αυτό δεν επηρεάζει επ' ουδενί τη θέση μου ως Κυβερνήτη της Λουιζιάνας!».

Ο Τραμπ έχει δηλώσει αρκετές φορές στη διάρκεια των ετών ότι η Γροιλανδία, ένα έδαφος της Δανίας που διαθέτει εκτεταμένη αυτονομία, θα πρέπει να γίνει τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών, επικαλούμενος λόγους ασφαλείας και το ενδιαφέρον για τον ορυκτό πλούτο του νησιού. Ο Λάντρι είχε επαινέσει φέτος την ιδέα.

«Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τζ. Τραμπ έχει απολύτως δίκιο!», έγραψε ο Λάντρι στις 9 Ιανουαρίου στο X. «Χρειάζεται να εξασφαλίσουμε ότι η Γροιλανδία θα ενταχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. ΣΠΟΥΔΑΙΟ γι' αυτούς, ΣΠΟΥΔΑΙΟ για εμάς! Ας το κάνουμε!».

Η Γροιλανδία και η Δανία έχουν απορρίψει την ιδέα. Μολονότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γροιλανδία δεσμεύθηκαν αυτό το μήνα να επιδεικνύουν «αμοιβαίο σεβασμό», η υπουργός Εξωτερικών Βίβιαν Μότζφελτ δήλωσε πως σχόλια των ΗΠΑ για τη Γροιλανδία έχουν προκαλέσει αβεβαιότητα μεταξύ των ντόπιων και υπογράμμισε την ανάγκη να μιλήσουν ανοικτά με τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Η χώρα μας και οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάζονται επί 80 χρόνια με βάση κοινά συμφέροντα. Υπάρχει ανάγκη να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε την καλή συνεργασία», δήλωσε η Μότζφελτ στις 8 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα Sermitsiaq.

Το status της Γροιλανδίας και γιατί ο Τραμπ θέλει τόσο πολύ να την προσαρτήσει

Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί του κόσμου που δεν αποτελεί ήπειρο. Βρίσκεται στην Αρκτική, είναι γεωγραφικά ενταγμένη στη Βόρεια Αμερική, αλλά πολιτικά συνδεδεμένη με την Ευρώπη. Περίπου 56.000 άνθρωποι ζουν εκεί, στην πλειονότητά τους αυτόχθονες Ινουίτ, ενώ σχεδόν το 80% της έκτασής της καλύπτεται από πάγο. Η ζωή συγκεντρώνεται κυρίως στα νοτιοδυτικά παράλια, γύρω από την πρωτεύουσα, Νουούκ.

Η Γροιλανδία είναι αυτόνομο έδαφος του Βασιλείου της Δανίας, με αυτοδιοίκηση σε εσωτερικές υποθέσεις, αλλά με την Κοπεγχάγη να διατηρεί τον έλεγχο της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας. Παράλληλα, στο έδαφός της φιλοξενούνται δανικές αλλά και αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις, γεγονός που την καθιστά εδώ και δεκαετίες κομβικό σημείο στον γεωπολιτικό χάρτη.

Η οικονομία της βασίζεται κυρίως στην αλιεία, ενώ περίπου το ένα πέμπτο του ΑΕΠ προέρχεται από επιδοτήσεις της δανικής κυβέρνησης. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, το ενδιαφέρον για τον ορυκτό πλούτο της Γροιλανδίας αυξάνεται θεαματικά. Σπάνιες γαίες, ουράνιο και σίδηρος βρίσκονται κάτω από τον πάγο, και η κλιματική αλλαγή καθιστά ολοένα και πιο εφικτή την εξόρυξή τους.

Η στρατηγική σημασία για τις ΗΠΑ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ουδέποτε έκρυψαν το ενδιαφέρον τους για τη Γροιλανδία. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την κατοχή της Δανίας από τη ναζιστική Γερμανία, οι ΗΠΑ ανέλαβαν τον έλεγχο του νησιού, εγκαθιστώντας στρατιωτικές και ραδιοφωνικές βάσεις. Μετά τον πόλεμο, παρέμειναν εκεί.

Η Βάση Πιτούφικ, γνωστή παλαιότερα ως «Thule Air Base», λειτουργεί μέχρι σήμερα υπό αμερικανικό έλεγχο και θεωρείται κρίσιμη για την αντιπυραυλική άμυνα των ΗΠΑ. Όπως επισημαίνει ο Μαρκ Γιάκομπσεν από το Βασιλικό Κολέγιο Άμυνας της Δανίας, «αν η Ρωσία εκτόξευε πυραύλους προς τις ΗΠΑ, η συντομότερη διαδρομή θα περνούσε από τον Βόρειο Πόλο και τη Γροιλανδία».

Το ενδιαφέρον αυτό εντείνεται, καθώς Ρωσία και Κίνα ενισχύουν τη στρατιωτική και οικονομική παρουσία τους στην Αρκτική. Μελέτες διεθνών ινστιτούτων προειδοποιούν ότι η Ουάσινγκτον πρέπει να αυξήσει την παρουσία της στην περιοχή, αν δεν θέλει να χάσει στρατηγικό έδαφος.

Ο Τραμπ και το όνειρο της απόκτησης

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η επιμονή του Ντόναλντ Τραμπ. Σε ομιλία του στο Κογκρέσο είχε δηλώσει ότι ο έλεγχος της Γροιλανδίας είναι «απολύτως απαραίτητος για την εθνική και τη διεθνή ασφάλεια», προσθέτοντας ότι στηρίζει το δικαίωμα των κατοίκων να αποφασίσουν για το μέλλον τους. «Αν το επιλέξετε, σας καλωσορίζουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής», είχε πει χαρακτηριστικά.

Η ρητορική αυτή δεν είναι πρωτοφανής. Από τον 19ο αιώνα, οι ΗΠΑ έχουν προσπαθήσει επανειλημμένα να αποκτήσουν τη Γροιλανδία. Το 1867, μετά την αγορά της Αλάσκας, έγιναν ανεπιτυχείς διαπραγματεύσεις με τη Δανία. Το 1946, η Ουάσιγκτον προσέφερε 100 εκατ. δολάρια για το νησί – πρόταση που απορρίφθηκε. Ο Τραμπ επανέφερε το ζήτημα το 2019, προκαλώντας διπλωματικό σοκ, με τη Δανία και τη γροιλανδική κυβέρνηση να απαντούν ξεκάθαρα: «Η Γροιλανδία δεν είναι προς πώληση».

Πέρα από τη στρατηγική, ο Τραμπ φαίνεται να βλέπει και τον ορυκτό πλούτο του νησιού, ιδίως τις σπάνιες γαίες, ως κρίσιμο πλεονέκτημα σε έναν κόσμο όπου ο ανταγωνισμός με την Κίνα για πρώτες ύλες εντείνεται.

Τι λένε οι ίδιοι οι Γροιλανδοί

Στο εσωτερικό της Γροιλανδίας, η συζήτηση για την ανεξαρτησία από τη Δανία έχει φουντώσει. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σχεδόν 80% των κατοίκων τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας. Όμως άλλο ανεξαρτησία και άλλο ένταξη στις ΗΠΑ. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι το 85% απορρίπτει την ιδέα να γίνει η Γροιλανδία αμερικανικό έδαφος.

«Η Γροιλανδία ανήκει στους Γροιλανδούς», είναι η φράση που ακούγεται συχνότερα, όπως μεταφέρουν ξένοι ανταποκριτές. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός Μασάνα Έγκεντε έχει μιλήσει για απελευθέρωση από τα «δεσμά της αποικιοκρατίας», αλλά με σταδιακά βήματα. Αντίθετα, το κόμμα Naleraq ζητά άμεσο «διαζύγιο» από τη Δανία και στενότερη αμυντική συνεργασία με την Ουάσιγκτον.

Ο νέος πρωθυπουργός, Γενς-Φρέντερικ Νίλσεν, έδωσε τον τόνο μετά τις εκλογές: «Η Γροιλανδία χρειάζεται ενότητα σε μια περίοδο έντονου εξωτερικού ενδιαφέροντος».

Για πολλούς κατοίκους, πάντως, η ιδέα του Τραμπ παραμένει προσβλητική. «Μας αντιμετωπίζει σαν εμπόρευμα», είχε πει η Αλέκα Χάμοντ, ενώ ο τουριστικός πράκτορας Ντίνες Μίκαελσεν προειδοποιούσε: «Αυτή είναι μια πολύ επικίνδυνη ιδέα».

Κάπως έτσι, η Γροιλανδία βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο ενός μεγάλου γεωπολιτικού παιχνιδιού: παγωμένη στην επιφάνειά της, αλλά καυτή στον διεθνή ανταγωνισμό – και γι’ αυτό ακριβώς τόσο ελκυστική στα μάτια του Τραμπ.