Gaslighting: Κλίμακα μέτρησης δημιούργησε για πρώτη φορά διεθνώς το ΕΚΠΑ

Για τη μέτρηση της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting), που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους στον εργασιακό χώρο, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο πλαίσιο της επιστημονικής του δράσης γύρω από τη διερεύνηση επίκαιρων και πρωτότυπων θεμάτων, πρόσφατα δημιούργησε και στάθμισε για πρώτη φορά διεθνώς, μια κλίμακα «Gaslighting at Work Scale».

Η συγκεκριμένη συμπεριφορά εκδηλώνεται όταν ο θύτης προσπαθεί να σπείρει αμφιβολίες στο θύμα, έτσι ώστε αυτό να μην είναι βέβαιο για την ίδια του τη μνήμη, την αντίληψη και τη λογική ενώ το θύμα αντιδρά μέσα από την εξουθένωση, καταθλιπτικά συμπτώματα, στρες ή αποξένωση, μεταξύ άλλων.

Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα αποτελέσματα της έρευνας για τους νοσηλευτές, καθώς το 66% βιώνουν υψηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης, ενώ οι μισοί επιθυμούν να αποχωρήσουν από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται ή ακόμη και να αλλάξουν δουλειά.

Πιο συγκεκριμένα, η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών δημιούργησε και στάθμισε την κλίμακα «Gaslighting at Work Scale» (GSW) για τη μέτρηση του φαινομένου της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) στον εργασιακό χώρο.

Η δημιουργία και η στάθμιση της «Gaslighting at Work Scale» προέκυψε από την ερευνητική μελέτη του Αναπληρωτή Καθηγητή Πέτρου Γαλάνη, του Επίκουρου Καθηγητή Ιωάννη Μωύσογλου, του μέλους ΕΔΙΠ Ολυμπίας Κωνσταντακοπούλου και των υποψηφίων Διδακτόρων Αγλαΐας Κατσιρούμπα, Μαρίας Τσιαχρή και Αντιγόνης Κολησιάτη.

Πώς λειτουργεί η κλίμακα μέτρησης

Η «Gaslighting at Work Scale» είναι μια εξαιρετικά απλή και σύντομη κλίμακα, καθώς περιλαμβάνει 11 ερωτήσεις, οι οποίες χρειάζονται μόνο 2 λεπτά για να απαντηθούν. Η κλίμακα μετράει τις δυο διαστάσεις της ψυχολογικής χειραγώγησης στον εργασιακό χώρο και πιο συγκεκριμένα (α) την απώλεια της εμπιστοσύνης του εργαζόμενου στον εαυτό του λόγω της ψυχολογικής χειραγώγησης που υφίσταται από τον προϊστάμενο του και (β) την κατάχρηση της εξουσίας από τον προϊστάμενο προς τον εργαζόμενο. Η κλίμακα ουσιαστικά μετράει τον βαθμό στον οποίο οι προϊστάμενοι προσπαθούν να χειραγωγήσουν ψυχολογικά τους εργαζόμενους.

Η βαρύτητα της ψυχολογικής χειραγώγησης στον εργασιακό χώρο φαίνεται από το γεγονός ότι στη μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 580 εργαζόμενων, το 61% βιώνει υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) από τους προϊσταμένους τους.

Κακοποιητική συμπεριφορά το gaslighting

Η ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting) είναι μια νέα μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς στον εργασιακό χώρο και διαφέρει από άλλες κακοποιητικές συμπεριφορές όπως η ηθική παρενόχληση (mobbing), ο εκφοβισμός (bullying) και η σεξουαλική παρενόχληση (sexual harassment). Ακριβώς αυτή είναι και η χρησιμότητα της «Gaslighting at Work Scale», η οποία εστιάζει αποκλειστικά στην ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting) και δίνει τη δυνατότητα να μέτρησης για πρώτη φορά διεθνώς εύκολα, γρήγορα και έγκυρα τον βαθμό της ψυχολογικής χειραγώγησης που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους τους.

Το gaslighting αποτελεί μια μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης με την οποία ο θύτης προσπαθεί να σπείρει αμφιβολίες στο θύμα, έτσι ώστε αυτό να μην είναι βέβαιο για την ίδια του τη μνήμη, την αντίληψη και τη λογική. Ενδεικτικό της βαρύτητας που έχει πλέον το gaslighting στις ανθρώπινες σχέσεις είναι το γεγονός ότι το 2022, ένα από τα πιο έγκυρα λεξικά, το Merriam-Webster Dictionaries ανέδειξε τη λέξη αυτή ως λέξη της χρονιάς λόγω της ολοένα αυξανόμενης χρήσης της.

Τα τελευταία χρόνια επεκτάθηκε και στον εργασιακό χώρο και περιλαμβάνει πλέον και τα περιστατικά ψυχολογικής χειραγώγησης από την πλευρά των προϊσταμένων προς τους εργαζόμενους. Στον εργασιακό χώρο, το gaslighting οδηγεί σε μια σειρά δυσμενών και επιβαρυντικών καταστάσεων για τους εργαζόμενους που το βιώνουν, κυρίως σε ψυχικό και πνευματικό επίπεδο. Κάποιες από τις χαρακτηριστικότερες εκβάσεις των ατόμων που δέχονται gaslighting είναι η εξουθένωση, η κακή ψυχική υγεία, η εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων και στρες, η κακή ποιότητα ύπνου, η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό τους και τις ικανότητες τους, η αποξένωση και η αποστασιοποίηση από το εργασιακό περιβάλλον.

Η ανάπτυξη της μεθόδου

Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα που ανέπτυξε τη μέθοδο, «για τη δημιουργία και τη στάθμιση της «Gaslighting at Work Scale» εφαρμόστηκαν πιστά όλα τα επιστημονικά βήματα όπως αυτά ορίζονται από την επιστήμη της μεθοδολογίας της έρευνας για τη δημιουργία μιας αξιόπιστης και έγκυρης κλίμακας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η «Gaslighting at Work Scale» έχει (α) υψηλή εγκυρότητα, δηλαδή όντως μετρά την ψυχολογική χειραγώγηση που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους στον εργασιακό χώρο και (β) υψηλή αξιοπιστία, δηλαδή οδηγεί σε παρόμοια αποτελέσματα έπειτα από επαναλαμβανόμενες μετρήσεις».

Η έγκυρη μέτρηση της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους στον εργασιακό χώρο είναι καθοριστικής σημασίας για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Εργαλεία όπως η «Gaslighting at Work Scale» μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στο να αντλήσουμε περισσότερες πληροφορίες για το εργασιακό περιβάλλον, έτσι ώστε να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν οι κατάλληλες στρατηγικές για τη μείωση της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που υφίστανται οι εργαζόμενοι από τους προϊσταμένους και τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών σε όλα τα επίπεδα. Η αρμονική σχέση μεταξύ εργαζόμενων και προϊσταμένων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαμόρφωση ενός υγιούς και παραγωγικού εργασιακού περιβάλλοντος.

Η πρόσβαση στην κλίμακα

Η Ελληνική και η Αγγλική έκδοση της «Gaslighting at Work Scale» είναι ελεύθερες προς χρήση για ερευνητικούς σκοπούς στον σύνδεσμο http://scholar.uoa.gr/pegalan/gaslighting-work-scale.

Επιπλέον, παρέχονται αναλυτικά οι οδηγίες για τη συμπλήρωση της κλίμακας, καθώς επίσης και ο τρόπος με τον οποίο βαθμολογούνται οι απαντήσεις.



Οι ενδιαφερόμενοι χρήστες μπορούν να επιλέξουν τον ακόλουθο σύνδεσμο και να ελέγξουν άμεσα τα επίπεδα της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που βιώνουν από τον προϊστάμενό τους συμπληρώνοντας την κλίμακα «Gaslighting at Work Scale» https://chesme.limesurvey.net/137714?lang=el

Το σχετικό άρθρο έχει δημοσιευθεί στο έγκριτο περιοδικό «Journal of Workplace Behavioral Health» (impact factor = 1,4).

Τα υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) των νοσηλευτών από τους προϊσταμένους - Μια νέα απειλή στον εργασιακό χώρο που αυξάνει την επαγγελματική εξουθένωση και την πρόθεση αποχώρησης από την εργασία

Επεκτείνοντας τα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης, το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποίησε μια μελέτη για τη διερεύνηση των επιπέδων της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που υφίστανται οι νοσηλευτές, καθώς και την επίδραση που έχει η χειραγώγηση αυτή στην επαγγελματική εξουθένωση και την πρόθεση αποχώρησης από την εργασία. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Πέτρο Γαλάνη, τον Επίκουρο Καθηγητή Ιωάννη Μωύσογλου, το μέλος ΕΔΙΠ Ολυμπία Κωνσταντακοπούλου και την υποψήφια Διδάκτορα Αγλαΐα Κατσιρούμπα.

Η μελέτη περιλάμβανε 410 νοσηλευτές που εργάζονται σε υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα τουλάχιστον για ένα έτος. Η μέση ηλικία των νοσηλευτών ήταν 37,7 έτη, ενώ ο μέσος αριθμός ετών προϋπηρεσίας ήταν 13,7 έτη. Τα ευρήματα της μελέτης είναι εξαιρετικά ανησυχητικά, καθώς το 65% των νοσηλευτών βιώνουν υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) από τους προϊσταμένους τους. Επιπλέον, διαπιστώσαμε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ψυχολογική χειραγώγηση των νοσηλευτών τόσο μεγαλύτερη είναι και η επαγγελματική εξουθένωση που βιώνουν. Η ψυχολογική χειραγώγηση, εξάλλου, αυξάνει και την πρόθεση των νοσηλευτών να αποχωρήσουν από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται. Είναι χαρακτηριστικό εξάλλου το γεγονός ότι το 66% των νοσηλευτών βιώνουν υψηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης, ενώ το 50% θέλουν να αποχωρήσουν από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται ή ακόμη και να αλλάξουν επάγγελμα.

Είναι σαφές επομένως ότι η προβληματική σχέση μεταξύ νοσηλευτών και προϊσταμένων όπως αυτή αντικατοπτρίζεται από την πλευρά της ψυχολογικής χειραγώγησης είναι καθοριστική παράμετρος που επηρεάζει τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά τους εργαζόμενους που βρίσκονται στην πλευρά του θύματος, γεγονός που έχει αρνητικές επιπτώσεις στην παροχή ποιοτικής φροντίδας υγείας.


Το άρθρο της μελέτης με τίτλο «Workplace Gaslighting Is Associated with Nurses’ Job Burnout and Turnover Intention in Greece» έχει δημοσιευθεί στο έγκριτο περιοδικό «Healthcare» (impact factor = 2,7).