Success stories στα... βράχια: Οικογενειακοί εμφύλιοι που κατέστρεψαν επιχειρήσεις

Τα εορταστικά τραπέζια παραδοσιακά λειτουργούν ως σημείο επανασύνδεσης για τις οικογένειες. Στον κόσμο των επιχειρήσεων, όμως, δεν είναι λίγες οι φορές που οι γιορτές συμπίπτουν με νέα επεισόδια σε οικογενειακές συγκρούσεις που εκκρεμούν εδώ και χρόνια - συγκρούσεις που δεν μένουν στο οικογενειακό επίπεδο, αλλά μεταφέρονται στις αίθουσες των δικαστηρίων, επηρεάζοντας εταιρείες, μετόχους και εργαζόμενους.

Χρονιάρες μέρες παίζεται και το τελευταίο -και μέχρι στιγμής βαρύτερο- επεισόδιο στη μακρόχρονη δικαστική διένεξη της οικογένειας Ράμμου, που ελέγχει τη Market In. Για πρώτη φορά, η σύγκρουση περνά σε ποινικό επίπεδο, ανοίγοντας μέτωπο διερεύνησης πεπραγμένων της διοίκησης της εταιρείας.

Η αντιπαράθεση ξεκινά λίγο πριν από τον θάνατο του ιδρυτή Θωμά Ράμμου τον Μάρτιο του 2021 από επιπλοκές του κορωνοϊού και εξελίσσεται έκτοτε σε έναν παρατεταμένο οικογενειακό εμφύλιο.

Η υπόθεση ανάγεται στον Νοέμβριο του 2020, όταν η εταιρεία σχεδίαζε να αποκτήσει τέσσερις ημιτελείς μεζονέτες στην Κερατέα μέσω διαδικασίας πτωχευτικής εκποίησης. Σύμφωνα με τη μήνυση της Μαργαρίτας Ράμμου, μετόχου μειοψηφίας με ποσοστό περίπου 29,5%, η προσφορά ύψους 151.000 ευρώ καταβλήθηκε με χρήματα από το ταμείο της εταιρείας.

Ωστόσο, ως αγοράστρια εμφανίστηκε ατομικά η αδελφή της Ευλαμπία (Εύη) Ράμμου, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας και βασική μέτοχος με περίπου 50,75%, και όχι η ίδια η Market In. Η υπόθεση είχε αρχικά τεθεί στο αρχείο, όμως έπειτα από προσφυγή έγινε δεκτή και διατάχθηκε άσκηση ποινικής δίωξης για απιστία, με αναφερόμενη ζημία άνω των 120.000 ευρώ και εκτιμώμενο διαφυγόν κέρδος περίπου 639.000 ευρώ από τη μελλοντική αξιοποίηση των ακινήτων.

Ο «εμφύλιος» ουσιαστικά ξεκίνησε μετά τον θάνατο του ιδρυτή Θωμά Ράμμου στις 14 Μαρτίου 2021. Εκτοτε, η Μαργαρίτα Ράμμου έχει καταθέσει σειρά αγωγών για ακύρωση αποφάσεων γενικών συνελεύσεων και διοικητικών συμβουλίων, με βασικό πεδίο σύγκρουσης τη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας του ομίλου. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι μισθώσεις ακινήτων στη Λευκάδα προς συνδεδεμένη εταιρεία, οι οποίες -κατά τη μειοψηφία- εγκρίθηκαν χωρίς να εξυπηρετούν το εταιρικό συμφέρον.

Παράλληλα, έχει κατατεθεί αίτηση έκτακτου διαχειριστικού ελέγχου, με αντικείμενο κρίσιμες χρηματοοικονομικές κινήσεις: τη μείωση μετοχικού κεφαλαίου κατά περίπου 4 εκατ. ευρώ το 2018, το ομολογιακό δάνειο των 6,6 εκατ. ευρώ το 2019, καθώς και λογιστικούς χειρισμούς απαίτησης έναντι της αλυσίδας Αφοί Καρυπίδη. Η διοίκηση απορρίπτει τις αιτιάσεις, κάνοντας λόγο για νόμιμες εταιρικές αποφάσεις και καταχρηστική συμπεριφορά της μειοψηφίας.

Σήμερα η διαμάχη έχει εξελιχθεί σε πολυμέτωπο δικαστικό πόλεμο, με αστικές και ποινικές προεκτάσεις, που επηρεάζει ευθέως τη λειτουργία και την επόμενη μέρα της εταιρείας.

Η δικαστική «μπάμπουσκα» των Μαρμάρων Παυλίδη

Η οικογενειακή αντιπαράθεση στα Μάρμαρα Παυλίδη εξελίσσεται σε ένα από τα πιο βαριά επιχειρηματικά δικαστικά σίριαλ των τελευταίων ετών, με φόντο μια σύγκρουση που αγγίζει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ και βάζει στο μικροσκόπιο τον τρόπο με τον οποίο άλλαξε ιδιοκτησιακό καθεστώς η μεγαλύτερη μαρμαροβιομηχανία της χώρας.

Τα αδέλφια Κυριάκος και Χριστίνα Παυλίδη έχουν στραφεί δικαστικά κατά του αδελφού τους Χριστόφορου Παυλίδη, υποστηρίζοντας ότι συναίνεσαν στην πώληση της εταιρείας αλλά παραπλανήθηκαν ως προς τους πραγματικούς όρους, τη δομή και τις συνέπειες της συναλλαγής. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πώληση της Παυλίδης Α.Ε. - Μάρμαρα & Γρανίτες στο fund ECM Partners με αποτίμηση που προσέγγισε τα 260 εκατ. ευρώ, μια αξία που -κατά τους ίδιους- υπολειπόταν σημαντικά από την πραγματική δυναμική της εταιρείας.

Σύμφωνα με τις προσφυγές τους, η επιχείρηση, με εξαγωγές σε περισσότερες από 40 χώρες, ισχυρά αποθέματα λατομείων και υψηλή παραγωγική προοπτική, θα έπρεπε να αποτιμάται στο εύρος των 500-600 εκατ. ευρώ ή και υψηλότερα. Λίγους μήνες μετά την πώληση, ο Χριστόφορος Παυλίδης εμφανίζεται να επαναγοράζει τον έλεγχο της εταιρείας από το ίδιο fund μέσω εταιρικών σχημάτων, κίνηση που οι ενάγοντες χαρακτηρίζουν ως το κομβικό σημείο της υπόθεσης.

Οι κατηγορίες που έχουν τεθεί στη Δικαιοσύνη περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, κακουργηματική απάτη, παραπλάνηση μετόχων και χειραγώγηση εταιρικών πράξεων, με εκτιμώμενη ζημία που -κατά τους προσφεύγοντες- υπερβαίνει τα 200 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, έχουν κατατεθεί αιτήματα για παράδοση κρίσιμων εταιρικών στοιχείων, αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων και προσφυγές για ανεξάρτητο οικονομικό και διαχειριστικό έλεγχο.

Από την πλευρά του, ο Χριστόφορος Παυλίδης απορρίπτει τις αιτιάσεις, υποστηρίζοντας ότι τα αδέλφια του είχαν πλήρη γνώση των όρων και της δομής της συναλλαγής και ότι η πώληση στο fund πραγματοποιήθηκε με συναίνεση όλων των μετόχων και με βάση αποτιμήσεις που θεωρεί απολύτως εύλογες για τα δεδομένα της αγοράς εκείνης της περιόδου.

Παράλληλα, σύμφωνα με τη δική του θέση, η μεταγενέστερη επαναγορά της εταιρείας έγινε με ιδιωτικά κεφάλαια και νόμιμες εταιρικές διαδικασίες, χωρίς να παραβιάζονται δικαιώματα τρίτων μετόχων, ενώ οι καταγγελίες περί παραπλάνησης και ζημίας αποδίδονται σε μεταγενέστερη αναθεώρηση των συμφωνηθέντων και όχι σε παράνομες πράξεις.
Η υπόθεση είναι σε εξέλιξη, με πολλαπλά ανοιχτά δικαστικά μέτωπα.

Creta Farms: Οταν ο εμφύλιος ανοίγει τον δρόμο σε τρίτους

Στον ελληνικό επιχειρηματικό χάρτη δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου μια οικογενειακή σύγκρουση δεν έμεινε σε επίπεδο μετόχων ή διοίκησης, αλλά εξελίχθηκε σε παράγοντα αποσταθεροποίησης, οδηγώντας τελικά στην απώλεια ελέγχου ιστορικών εταιρειών. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, με διαφορετικές αφετηρίες αλλά σχεδόν ταυτόσημη κατάληξη, είναι οι υποθέσεις των αδελφών Δομαζάκη στην Creta Farms και της οικογένειας Μαλαματίνα στην ιστορική οινοποιία Μαλαματίνα.

Στην περίπτωση της Creta Farms, ο οικογενειακός εμφύλιος μεταξύ των αδελφών Κωνσταντίνου (Τάκη) και Εμμανουήλ (Μάνου) Δομαζάκη κλιμακώνεται την περίοδο 2017-2019, σε μια φάση όπου η εταιρεία είχε ήδη αναπτυχθεί δυναμικά, αλλά στηριζόταν σε υψηλό τραπεζικό δανεισμό.

Οι διαφωνίες για τη διοίκηση, τη στρατηγική και τη χρηματοδότηση μετατρέπονται γρήγορα σε ανοιχτή σύγκρουση, με αλληλοκατηγορίες για κακοδιαχείριση, καταγγελίες για παράνομες μεταβιβάσεις μετοχών και αλλεπάλληλες προσφυγές στη Δικαιοσύνη. Οι μαρτυρίες τότε θα κάνουν λόγο για «προσωπικά απωθημένα» των αδελφών κι ενός οικογενειακού ανταγωνισμού που παρά τις προσπάθειες πολλών οικογενειακών -και μη- παραγόντων από την Κρήτη δημιούργησαν το τέλειο εκρηκτικό κοκτέιλ!

Η εσωτερική σύγκρουση αποκτά γρήγορα συστημική διάσταση. Οι τράπεζες παγώνουν τη χρηματοδότηση, οι προμηθευτές σκληραίνουν τη στάση τους και η εταιρεία οδηγείται σε ασφυξία ρευστότητας. Το 2019, με τον εμφύλιο να εξελίσσεται δημόσια και να βαθαίνει, το δικαστήριο προχωρά στον διορισμό προσωρινής διοίκησης, απομακρύνοντας ουσιαστικά την οικογένεια από το τιμόνι. Ακολουθεί η διαδικασία εξυγίανσης, με καθοριστικό ρόλο των πιστωτών.

Το αποτέλεσμα είναι η είσοδος του επενδυτικού σχήματος Impala Invest του Δημήτρη Βιντζηλαίου, το οποίο αποκτά τον έλεγχο της Creta Farms μέσω του βουλγαρικού ομίλου Bella Bulgaria. Ο οικογενειακός εμφύλιος δεν έληξε με συμφωνία μεταξύ των αδελφών Δομαζάκη, αλλά με πλήρη αλλαγή ιδιοκτησίας, αφήνοντας εκτός την οικογένεια που είχε δημιουργήσει και αναπτύξει την εταιρεία.

Παρόμοια, αν και με διαφορετική εσωτερική δυναμική, εξελίχθηκε η υπόθεση της Μαλαματίνα. Εδώ η σύγκρουση δεν εκδηλώθηκε ως αδελφική διαμάχη, αλλά ως μετοχικός και διοικητικός πόλεμος μεταξύ του Κωνσταντίνου Μαλαματίνα και της πρώην συζύγου του Κατερίνας Μαλαματίνα, σε μια περίοδο όπου η ιστορική οινοποιία αντιμετώπιζε ήδη υψηλό δανεισμό και πιέσεις ρευστότητας.

Η αντιπαράθεση, με έντονα προσωπικά αλλά και επιχειρηματικά χαρακτηριστικά, συνοδεύεται από αλλεπάλληλες δικαστικές κινήσεις και αδυναμία διαμόρφωσης κοινής γραμμής απέναντι στις τράπεζες. Η έλλειψη ενιαίας στρατηγικής λειτουργεί αποτρεπτικά για κάθε προσπάθεια εσωτερικής αναδιάρθρωσης, ενώ η εταιρεία χάνει χρόνο και αξιοπιστία σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία για τον κλάδο.

Το αποτέλεσμα είναι η προσφυγή της Μαλαματίνα σε διαδικασία εξυγίανσης εν λειτουργία, μέσα από την οποία η εταιρεία εξαγοράζεται από τον Ομιλο Mantis. Η αλλαγή ιδιοκτησίας σφραγίζει την πολυετή σύγκρουση και οδηγεί την οικογένεια Μαλαματίνα εκτός ελέγχου της επιχείρησης που είχε ταυτιστεί με το όνομά της για περισσότερα από 100 χρόνια.

Και στις δύο περιπτώσεις, ο κοινός παρονομαστής δεν ήταν απλώς οι οικονομικές δυσκολίες, αλλά το γεγονός ότι ο οικογενειακός εμφύλιος επιτάχυνε τις εξελίξεις, μετατρέποντας εσωτερικές διαφωνίες σε παράγοντα συστημικού ρίσκου. Οταν η σύγκρουση παγιώνεται και δεν παράγεται λύση από μέσα, οι τράπεζες και οι πιστωτές παύουν να περιμένουν - και η επόμενη μέρα διαμορφώνεται από τρίτους.

Οικογένεια Καρνέση: Ο εμφύλιος βάφτηκε με αίμα

Στην περίπτωση των Καρνέσηδων η οικογενειακή σύγκρουση απέκτησε δραματική, σχεδόν τραγική διάσταση. Γιατί εδώ ο επιχειρηματικός πόλεμος δεν άφησε μόνο οικονομικά και εταιρικά αποτυπώματα, αλλά και πραγματικά θύματα.

Αν οι περισσότερες οικογενειακές διαμάχες των ελληνικών επιχειρηματικών τζακιών γράφονται σε δικογραφίες και πρακτικά γενικών συνελεύσεων, η υπόθεση των Καρνέσηδων γράφτηκε και με αίμα. Τον Φεβρουάριο του 2024, σε γραφεία εταιρείας του ομίλου στη Γλυφάδα, ένα πολύνεκρο περιστατικό με δράστη επί χρόνια έμπιστο υπάλληλο στοίχισε τη ζωή σε τρία άτομα - ανάμεσά τους στη Μαρία Καρνέση και τον Αντώνη Βλασσάκη.

Η τραγωδία αυτή, ανεξάρτητα από το αν συνδέθηκε δικαστικά με την ενδοοικογενειακή διαμάχη, σημάδεψε ανεξίτηλα έναν οικογενειακό «εμφύλιο» που ήδη εξελισσόταν στα δικαστήρια για περιουσιακά στοιχεία εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων.

Η οικογένεια Καρνέση αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εφοπλιστικού τζακιού που πέρασε από την ενότητα στη ρήξη και από εκεί σε μια από τις βαρύτερες οικογενειακές δικαστικές διαμάχες των τελευταίων ετών. Τα πέντε αδέλφια, παιδιά κρεοπώλη από την Ελευσίνα, δημιούργησαν από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 έναν δυναμικό ναυτιλιακό όμιλο product tankers μέσω των European Navigation και European Product Carriers, προτού επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους και στην ενέργεια μέσω της Elinoil.

Για χρόνια λειτουργούσαν ως ενιαίο επιχειρηματικό σχήμα. Οι ισορροπίες άρχισαν να διαταράσσονται μετά τον θάνατο του Προκόπη Καρνέση το 2011, που θεωρείτο ο συνεκτικός κρίκος της οικογένειας. Η ανοιχτή ρήξη έρχεται στα τέλη του 2022, όταν οι αδελφές Δέσποινα και Μαρία Καρνέση, μαζί με τον σύζυγο της πρώτης Αντώνη Βλασσάκη, καταθέτουν 63σέλιδη αγωγή κατά του Σπύρου Καρνέση, καταγγέλλοντας ότι μετέφερε από κοινούς οικογενειακούς λογαριασμούς σε εταιρεία αποκλειστικού του ελέγχου ποσό 325,5 εκατ. δολαρίων. Κατά τους ενάγοντες, πρόκειται για αδιανέμητα κέρδη της ναυτιλιακής δραστηριότητας, από τα οποία θεωρούν ότι τους αναλογούν τουλάχιστον 175 εκατ. δολάρια.

Ο Σπύρος Καρνέσης απορρίπτει τις αιτιάσεις, υποστηρίζοντας ότι τα επίμαχα περιουσιακά στοιχεία του ανήκουν αποκλειστικά και ότι οι αδελφές του δεν ήταν ισότιμοι επιχειρηματικοί εταίροι, αλλά εργαζόμενες στο οικογενειακό σχήμα. Η διαμάχη εξελίσσεται σε πολυμέτωπο δικαστικό πόλεμο, με αιτήματα για δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και σειρά αστικών και ποινικών προσφυγών.

Η υπόθεση πήρε δραματική και τραγική τροπή τον Φεβρουάριο του 2024, όταν σε γραφεία εταιρείας της οικογένειας στη Γλυφάδα σημειώθηκε πολύνεκρο περιστατικό με δράστη επί χρόνια έμπιστο Αιγύπτιο υπάλληλο, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους η Μαρία Καρνέση και ο Αντώνης Βλασσάκης.

Η διαμάχη παραμένει εν εξελίξει, με επίδικο μια περιουσία που αποτιμάται σε επίπεδα άνω του 1 δισ. δολαρίων, καταγράφοντας έναν από τους πιο βαρείς εφοπλιστικούς οικογενειακούς πολέμους της σύγχρονης ελληνικής επιχειρηματικής ιστορίας.

Ελλάκτωρ: Η διάσπαση του ενιαίου μετώπου

Η περίπτωση της Ελλάκτωρ ξεχωρίζει από τους κλασικούς οικογενειακούς εμφυλίους, καθώς η σύγκρουση δεν εκτυλίχθηκε σε έναν κλειστό οικογενειακό κύκλο, αλλά στο προσκήνιο μιας ευρείας εταιρικής μάχης για τον έλεγχο ενός από τους μεγαλύτερους κατασκευαστικούς ομίλους της χώρας. Στο επίκεντρο βρέθηκαν τα αδέλφια Δημήτρης και Αναστάσιος Καλλιτσάντσης, εκπρόσωποι της δεύτερης γενιάς της οικογένειας.

Το 2018, οι Καλλιτσάντσηδες ηγούνται της πρωτοβουλίας Change4Ellaktor, αμφισβητώντας ανοιχτά τη διοίκηση του ομίλου και καταγγέλλοντας κακοδιαχείριση, υπερδανεισμό και απώλεια αξίας. Με τη στήριξη σημαντικών μετόχων, καταφέρνουν να ανατρέψουν το τότε διοικητικό σχήμα και να αναλάβουν τον έλεγχο, σηματοδοτώντας μια νέα φάση αναδιάρθρωσης.

Ωστόσο, η ενότητα δεν διαρκεί. Τα επόμενα χρόνια αναδύονται σοβαρές διαφωνίες μεταξύ των δύο αδελφών για τη στρατηγική, τη διαχείριση θυγατρικών και τη στάση απέναντι σε νέους μετόχους. Η ρήξη κορυφώνεται όταν ο Δημήτρης Καλλιτσάντσης απομακρύνεται από τη διοίκηση της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, με απόφαση που φέρει και την υπογραφή του αδελφού του, γεγονός που σηματοδοτεί την πλήρη διάσπαση του οικογενειακού μετώπου.

Την ίδια περίοδο, ο όμιλος γίνεται πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης με νέους ισχυρούς μετόχους, με κυρίαρχη τη Reggeborgh Invest, που σταδιακά ενισχύει τη θέση της. Ο οικογενειακός εμφύλιος αποδυναμώνει το στρατόπεδο των Καλλιτσάντσηδων, διευκολύνοντας τη μεταβολή των ισορροπιών.

Η υπόθεση της Ελλάκτωρ καταγράφεται ως ένα σύγχρονο παράδειγμα όπου ο οικογενειακός εμφύλιος δεν οδήγησε άμεσα σε κατάρρευση, αλλά υπονόμευσε τη συνοχή σε μια κρίσιμη μάχη ελέγχου. Και τελικά, η οικογένεια που επανέφερε τον όμιλο σε νέα τροχιά βρέθηκε εκτός κέντρου αποφάσεων, όχι από έναν αντίπαλο, αλλά μέσα από τη δική της διάσπαση.

Hondos: Ενα βελούδινο διαζύγιο

Η υπόθεση της οικογένειας Χόντου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα οικογενειακής ρήξης που δεν κατέληξε σε θορυβώδη δικαστικό εμφύλιο, αλλά σε μια καθαρή επιχειρηματική διάσπαση, με δύο διαφορετικά σχήματα να διεκδικούν την ίδια κληρονομιά. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα πέντε αδέλφια Χόντου (Νίκος, Γιώργος, Αργύρης, Γιάννης και Κώστας), που από κοινού έχτισαν τον όμιλο Hondos Center, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα brands στο ελληνικό λιανεμπόριο καλλυντικών και ειδών προσωπικής φροντίδας.

Η ρήξη εκδηλώνεται το 2004, όταν ο Γιώργος Χόντος αποχωρεί από το κοινό εταιρικό σχήμα, επικαλούμενος αγεφύρωτες διαφωνίες με τα υπόλοιπα αδέλφια για τη στρατηγική και τη λειτουργία του ομίλου. Η αποχώρηση δεν οδηγεί σε δικαστική σύγκρουση τύπου άλλων οικογενειακών υποθέσεων, αλλά σε επιχειρηματικό διαζύγιο, με τη δημιουργία ενός δεύτερου δικτύου καταστημάτων υπό την επωνυμία Hondos Palace.

Για αρκετά χρόνια, τα δύο σχήματα συνυπάρχουν στην αγορά, συχνά σε άμεση γεωγραφική εγγύτητα, δημιουργώντας σύγχυση στους καταναλωτές, αλλά και έντονο ανταγωνισμό. Παρότι μοιράζονται κοινό όνομα και παρόμοια εμπορική ταυτότητα, λειτουργούν με διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα, διαφορετικές συμφωνίες με προμηθευτές και διαφορετική οικονομική βάση.

Η κατάληξη έρχεται το 2017, όταν η Hondos Palace οδηγείται σε πτώχευση, με τον Γιώργο Χόντο να αποχωρεί οριστικά από την αγορά. Τα υπόλοιπα αδέλφια, που συνέχισαν να ελέγχουν τη Hondos Center, εκδίδουν δημόσια ανακοίνωση, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν είχαν καμία επιχειρηματική ή μετοχική σχέση με τη Hondos Palace και ότι η συνεργασία είχε κριθεί εδώ και χρόνια από «δυσχερής έως ανέφικτη».

Στις περισσότερες από αυτές τις υποθέσεις, το πρόβλημα δεν ήταν μόνο οικονομικό. Ηταν βαθιά οικογενειακό. Και ακριβώς γι’ αυτό αποδείχθηκε πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Οταν η σύγκρουση μεταφέρεται από το τραπέζι του σπιτιού στα διοικητικά συμβούλια και από εκεί στις αίθουσες των δικαστηρίων, η επιχείρηση παύει να λειτουργεί ως οργανισμός και αρχίζει να λειτουργεί ως πεδίο μάχης.

Οι τράπεζες, οι επενδυτές και τελικά η αγορά δεν περιμένουν να λυθούν οικογενειακές διαφορές. Παρεμβαίνουν, αναδιατάσσουν, αλλάζουν ιδιοκτησίες. Και κάπως έτσι, πολλά από τα ιστορικά ελληνικά «τζάκια» δεν έχασαν απλώς την ηρεμία τους, αλλά και τον έλεγχο...