Προβλήματα συγκέντρωσης προσοχής: Tips αντιμετώπισης

Η ικανότητα να συγκεντρώνει ένα παιδί την προσοχή του σε μια δραστηριότητα, να περιμένει να ακούσει μέχρι το τέλος αυτά που του λέει η δασκάλα του, να οργανώνει τις εργασίες του και να μη διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα είναι τεράστιας σημασίας για τη μάθησή του, τη γλωσσική του ανάπτυξη, αλλά και την κοινωνική του λειτουργικότητα. Υπάρχουν όμως παιδιά που δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν την προσοχή τους.

Στις μικρές ηλικίες μπορεί να:

■ Κάνουν λάθη απροσεξίας, να μη διατηρούν την προσοχή τους στις σχολικές τους εργασίες. 

■ Είναι αφηρημένα, ντροπαλά, να μην μπορούν εύκολα να οργανώσουν τις δραστηριότητές τους, να χάνουν τα πράγματά τους και σε μερικές περιπτώσεις να μοιάζουν και τα ίδια μπερδεμένα και χαμένα.

■ Να εμφανίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην επεξεργασία σύνθετων γλωσσικών ερεθισμάτων. Να δυσκολεύονται δηλαδή να καταγράψουν και να ανακαλέσουν στη μνήμη τους αυτά που

ακούνε ή και γράφουν γιατί κινούνται είτε με αργούς είτε με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς.

■ Είναι αγχώδη, με ευαισθησίες και πολλές φορές να βιώνουν απόσυρση και γενικά δυσκολίες στην κοινωνικοποίησή τους.

 Προσοχή όμως: μεμονωμένα συμπτώματα αυτών των δυσκολιών είναι δύσκολο να διαγνωστούν ως αυτούσιες μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα συμπεριφοράς και επομένως δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστούν από τους εκπαιδευτικούς. Είναι άτυπες μαθησιακές δυσκολίες που δεν συμβαίνουν πάντα με την ίδια ένταση. Τις περισσότερες φορές, δε, με υπομονή και σωστή καθοδήγηση τα παιδιά αυτά είναι σε θέση να βελτιώσουν την εικόνα τους, τις επιδόσεις και την οργάνωσή τους.

 Οι υποδείξεις, επομένως, είναι γενικές και η αναφορά περιορίζεται στα παιδιά που παρουσιάζουν γενικά προβλήματα απροσεξίας. Οταν, όμως, η ελλιπής συγκέντρωση της προσοχής τους παρουσιάζει αυξημένη ένταση και συχνότητα σε τέτοιο βαθμό που να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα και αναστάτωση στη λειτουργικότητά τους, σε επίπεδο γλωσσικό, μαθησιακό, συναισθηματικό, ή όταν αυτά τα παιδιά εκδηλώνουν παράλληλα υπερκινητική ή και παρορμητική συμπεριφορά, τότε πρέπει να υπάρξει περαιτέρω διερεύνηση. Και αυτό γιατί τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να συνδέονται με το σύνδρομο ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας), με συνυπάρχουσα δυσλεξία, με διάφορα ελλείμματα μαθησιακά-ακαδημαϊκά-συναισθηματικά, εναντιωματική διαταραχή κ.λπ.

Συμπτώματα που επιμένουν για τουλάχιστον έξι μήνες και εμφανίζουν αυξημένη σφοδρότητα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα από τους ειδικούς. Η πρόληψη είναι κεφαλαιώδους σημασίας, όπως φυσικά και η αποκατάσταση.

Σε μεγαλύτερες ηλικίες το απρόσεκτο παιδί μπορεί να:

■ Κάνει λάθη στο γραπτό του κείμενο, τα οποία όμως τις περισσότερες φορές είναι σε θέση να διορθώσει όταν προσέξει.

■ Χάνει κάποιες πληροφορίες την ώρα της παράδοσης γιατί έχει πρόβλημα να τις καταγράψει.

■ Δυσκολεύεται στην οργάνωση του χώρου του, αλλά κυρίως του χρόνου του.

■ Συγκεντρώνεται μόνο σε μαθήματα που το ενδιαφέρουν ή/και παράλληλα ασχολείται με πολλά άλλα πράγματα.

■ Παρουσιάζει διακυμάνσεις στις επιδόσεις του.

Μερικές φορές αυτή η εικόνα του να του δημιουργεί προβλήματα υποεπίδοσης, άλλες φορές όμως μπορεί και όχι.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη διατήρηση της προσοχής 

Οι δυσκολίες ποικίλλουν ανάλογα με την περίπτωση του κάθε παιδιού και μόνο οι ειδικοί μπορούν να διαγνώσουν τη σοβαρότητα και τον βαθμό εμπλοκής. Σε γενικές γραμμές μπορεί να συνδέονται με: 

■ Περιβαλλοντικούς παράγοντες ή να έχουν και ψυχογενή αίτια - συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές όπως είναι οι αγχώδεις διαταραχές.

■ Ασθένειες, φυσιολογική κόπωση, φαρμακευτική αγωγή.

■ Πολλαπλά εξωτερικά ερεθίσματα (ακουστικά - οπτικά) που διασπούν την προσοχή του για να εκτελέσει συγκεκριμένη δραστηριότητα.

■ Ελλειψη κινήτρων για διάφορους λόγους. Μια δραστηριότητα πιθανόν να είναι πολύ σύνθετη ή πολύ απλή, επομένως του προκαλεί σύγχυση ή τη βαριέται.

■ Δεν κατανοεί την εκφώνηση της δραστηριότητας γιατί είναι αγχωμένο ή φοβισμένο.

■ Τα ερεθίσματα που του παρέχονται είναι αδιάφορα ή η συγκεκριμένη εργασία είναι ανούσια και δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και κίνητρα.

■ Δεν αντλεί καμία ικανοποίηση όταν περατώνει μια εργασία -λανθασμένοι χειρισμοί από το οικογενειακό ή και το σχολικό πλαίσιο-, έλλειψη ενθάρρυνσης από το περιβάλλον, γονείς ή/και δασκάλους του.

■ Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση και μερικές φορές διάθεση για προκλητική συμπεριφορά.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Για την επίτευξη των στόχων μας είναι απαραίτητη η συνεργασία ανάμεσα στο σχολείο και το σπίτι (σε μερικές περιπτώσεις και με τον ειδικό), έτσι ώστε να αντιληφθούμε τον βαθμό του προβλήματος, αλλά και να μάθουμε τους τρόπους και τις τεχνικές που το βοηθούν να συγκεντρώνεται για να τις χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του. 

■ «Οχυρώνουμε» το σπίτι και απομακρύνουμε τις κύριες πηγές διάσπασης όσο μπορούμε από την καθημερινότητά του, όπως τις συχνές επισκέψεις στο Διαδίκτυο, τις έξυπνες συσκευές κ.λπ. και τις χρησιμοποιούμε ως κίνητρο συγκεκριμένες ώρες και ημέρες. 

■ Διασφαλίζουμε ήρεμο, αλλά και οργανωμένο χώρο εργασίας.

■ Χρησιμοποιούμε εναλλασσόμενα υλικά και δραστηριότητες για να μη χάνει εύκολα το ενδιαφέρον του.

■ Σε περιπτώσεις όπου η διάσπαση είναι μεγάλη, τροποποιούμε τις προφορικές οδηγίες που του δίνουμε και παρέχουμε επεξηγήσεις για να μπορεί να τις κατανοήσει.

■ Να δίνουμε χρόνο και να επιδεικνύουμε υπομονή για να διεκπεραιώνει τις εργασίες του χωρίς άγχος, επειδή δυσκολεύεται να προσέξει για πολλή ώρα. Οταν χρονοτριβεί γιατί αδιαφορεί ή καταπιάνεται συγχρόνως με άλλα, ας ασχοληθούμε με δραστηριότητες οργάνωσης του χρόνου του μέσα από παιχνίδια ανταγωνισμού, π.χ. ποιος θα τελειώσει πρώτος την εργασία του προτού χτυπήσει το ξυπνητήρι που έχουμε ρυθμίσει σε συγκεκριμένη ώρα. 

■ Οριοθετούμε τυχόν προβλήματα που μπορεί να συνυπάρχουν στη συμπεριφορά του σε όλα τα πλαίσια -και στο σπίτι και στο σχολείο. Διαφορετικά, η συνεργασία θα είναι επώδυνη και για τις δύο πλευρές και κυρίως το παιδί θα είναι σε σύγχυση. Να είμαστε συνεπείς στην επιβολή πειθαρχίας, δομής και ρουτίνας, αλλά παράλληλα να έχουμε και ρεαλιστικές προσδοκίες.

■ Το παιδί θα πρέπει να βιώνει την επιβράβευση και την επιτυχία άμεσα και συστηματικά ώστε να έχει κίνητρα για να συνεχίζει την επιθυμητή συμπεριφορά. Ετσι ενθαρρύνεται η αυτοεκτίμησή του και προλαμβάνονται οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του.


Της Χαράς Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
charakaramitsou@ath.forthnet.gr