Ήχησαν οι σειρήνες στην Κύπρο, ξυπνώντας μνήμες 41 χρόνια μετά την εισβολή

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος οι σειρήνες σε ολόκληρη την ελεύθερη Κύπρο ήχησαν στις 5:30 τα ξημερώματα, προκαλώντας την ίδια ανατριχίλα που προκαλεί κάθε ξημέρωμα 20ης Ιουλίου από το 1974 και σήμερα.

Η 41η επέτειος της τουρκικής εισβολής θα γιορταστεί με παρελάσεις και φανφάρες στη παρουσία του Ταγίπ Ερντογάν στα κατεχόμενα, και με πολλαπλές παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου χώρου της Κυπριακής Δημοκρατίας από το τουρκικό ναυτικό και αεροπορία.

Στις ελεύθερες περιοχές μνημόσυνα και δάκρυα, με όσες μανάδες αγνοουμένων ζουν ακόμα να ζητούν να μάθουν για τα παιδιά τους.

 

Ακιντζί: Ήταν πόλεμος με θύματα τους ελληνοκύπριους

Οι συνομιλίες για επίλυς του Κυπριακού, έχουν δημιουργήσει ένα άλλο κλίμα που δείχνει να είναι παράταιρο με τα πανηγύρια στα κατεχόμενα. Ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί κάνουν βήματα υπέρβασης του παρελθόντος όσο και αν ο σκληρός Ιούλης του 1974 μένει ως ανοικτή πληγή για το νησί. Ο Μ. Ακιντζί στο μήνυμα του για την 20η Ιουλίου  τονίζει πως «θα είναι προς το συμφέρον όλων και ειδικότερα των μελλοντικών γενεών να καταλήξουμε σε λύση με βάση το κοινό μας όραμα και συμφέρον».

Ο Ακιντζί αναφέρεται στα όσα συνέβησαν τη δεκαετία του 1960 λέγοντας πως σε εκείνη τη δύσκολη περίοδο πολλοί αθώοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Αναφέρεται επίσης στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου που έκανε πιο περίπλοκη τη κατάσταση και για πρώτη φορά απορρίπτει τη πάγια τουρκική θέση ότι η εισβολή ήταν μια «ειρηνική επιχείρηση».

«Δεν υπάρχει αμφιβολία» τονίζει «ότι ακόμα και εμείς που αναφερόμαστε στην επιχείρηση ως `ειρηνική επιχείρηση` (Peace Operation), ήταν πράγματι ένας πόλεμος.  Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολεμικές συνθήκες ήταν δύσκολες και σκληρές. Κάποιοι έχασαν την ζωή τους και άλλοι έχασαν τους συγγενείς τους, σπίτια χάθηκαν και οικογένειες διασκορπίστηκαν. Επιπλέον, χιλιάδες από εμάς έπρεπε να αντιμετωπίσουμε το τραύμα της προσφυγιάς».

Σημείνει ότι παρά τα όσα πέρασαν οι Τουρκοκύπριοι τις δεκαετίες του 1950 και 1960, τα κύρια θύματα της τραγωδίας του 1974 που προκλήθηκε από το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας ήταν οι Ελληνοκύπριοι.

Ο Μουσταφά Ακιντζί αποφεύγει στο μήνυμα του τις αναφορές στο «κράτος» των Τουρκοκυπρίων και κάνει λόγο για την προοπτική λύσης του Κυπριακού σε μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία.

 

Θα μπορούσε να μη γίνει

Μια εισβολή η οποία θα μπορούσε να αποτραπεί τις πρώτες ώρες αν δεν είχε προηγηθεί στις 15 Ιουλίου 1974 το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, και η συγκέντρωση των επίλεκτων μονάδων στη Λευκωσία για να στηρίξουν τον γραφικό και επικίνδυνο Νίκο Σαμψών τον οποίο επέλεξε η χούντα του Ιωαννίδη ως τον εκλεκτό της.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έγραψε στα απομνημονεύματα του ο Τούρκος στρατηγός Μπεντρεντίν Ντεμιρέλ, ο οποίος ήταν ο διοικητής 39ης Μεραρχίας Πεζικού που αποτέλεσε το πρώτο κύμα της απόβασης στις ακτές της Κερύνειας.

«Αναρωτιέμαι σήμερα αν τότε εκείνη η ακτή είχε εμπόδια ή ήταν ναρκοθετημένη! Τι θα κάναμε; Ποια άλλη ακτή θα επιλέγαμε και θα ερευνούσαμε; Ήταν ποτέ δυνατόν αφού η επιχείρηση στην Κύπρο θα άρχιζε το πρωί της 20ης Ιουλίου, να ψάχναμε άλλη ακτή και να την ερευνούσαμε κιόλας; Υπήρχε επαρκής χρόνος;».
Είναι προφανές ότι από τη μία οι Τούρκοι δεν είχαν προβεί σε επαρκή προπαρασκευή και από την άλλη οι ελληνικές δυνάμεις αν και ανέμεναν μια τουρκική κίνηση δεν είχαν προετοιμάσει την άμυνα.

Στην περιοχή που οι τούρκοι έκαναν την απόβαση υπήρχαν δύο κυπριακά τάγματα πεζικού. Κανένα από τα δύο δεν κινητοποιήθηκε για να αντισταθεί στην απόβαση (αποβίβαση) των Τούρκων. Το 281 Τάγμα Πεζικού είχε σταλεί να κυνηγήσει τον Μακάριο που είχε διαφύγει από την επίθεση των πραξικοπηματιών στο Προεδρικό Μέγαρο και το άλλο είχε λάβει οδηγίες να μην κάνει απολύτως τίποτα.

Παρά το ότι υπήρχε πλήρης αποδιοργάνωση, το 251 Τάγμα Πεζικού υπό τον αντισυνταγματάρχη Π. Κουρουπή που ακόμα είναι αγνοούμενος άρχισε να χτυπάει τα τουρκικά στρατεύματα με ότι οπλισμό διέθετε. Την ίδια ώρα χωρίς εντολές από το Γενικό Επιτελείο από τα υψώματα του Πενταδακτύλου άρχισαν και οι βολές πυροβολικού με προσωπική πρωτοβουλία του τότε υπολοχαγού Αντωνακόπουλου (αργότερα Αρχηγός ΓΕΣ και ΓΕΕΘΑ). Είναι αξιοσημείωτο ότι στη περιοχή βρισκόντουσαν και κάποιες άλλες ελληνοκυπριακές δυνάμεις οι οποίες δεν αντέδρασαν γιατί δεν είχαν εντολές από το Γενικό Επιτελείο!

 

Εισβολή οπερέτα

Παρά την σχεδόν ανύπαρκτη ελληνική αντίσταση οι Τούρκοι καθυστέρησαν για ώρες να δημιουργήσουν προγεφύρωμα και να προχωρήσουν στη κατάληψη της Κερύνειας που βρισκόταν 8 χιλιόμετρα μακριά από την ακτή Πέντεμίλι που έγινε η απόβαση. Αν υπήρχε στοιχειώδης αντίσταση είναι πολύ σίγουρο ότι οι απώλειες τους θα ήταν τεράστιες και ενδεχομένως το εγχείρημα να έπαιρνε άλλη τροπή. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι το πρώτο βράδυ της 20ης Ιουλίου οι τουρκικές αποβατικές δυνάμεις βρισκόντουσαν καθηλωμένες σε μια ακτίνα 400 μέτρων στις ακτές και δεν υπήρξε καμία ελληνική αντεπίθεση. Αντιθέτως οι ελληνικές δυνάμεις χτυπούσαν άλλους στόχους και κατά τις μετακινήσεις τους αντιμετώπιζαν την τουρκική αεροπορία η οποία κυριαρχούσε πάνω από τη Κύπρο χωρίς καμία ελληνική παρουσία. Ακόμα και τα δύο υποβρύχια που είχε στείλει το ελληνικό γενικό Επιτελείο Ναυτικού διατάχθηκαν να αλλάξουν πορεία και αντί να χτυπήσουν τον τουρκικό στόχο επέστρεψαν στην Ελλάδα. Η ελληνική αεροπορία η οποία είχε προμηθευτεί προσφάτως αεροσκάφη Phantoms, δεν έδωσε άδεια απογείωσης και εμπλοκής. Δηλαδή έγιναν όλα όσα έπρεπε για να διευκολυνθεί η τουρκική εισβολή σε μια εποχή που σε Αθήνα και Κύπρο τα ηνία τα κρατούσαν οι στρατιωτικοί.

 

Υπήρξαν ήρωες

Παρά την εικόνα διάλυσης στις μάχες που έγιναν υπήρξαν παραδείγματα πραγματικού ηρωϊσμού και θυσίας που δυστυχώς δεν ήταν ικανά να ανατρέψουν τη τραγωδία.

Οι πρώτοι νεκροί ήταν ο υποπλοίαρχος Ε. Τσομάκης και οι ναύτες και οι αξιωματικοί δυο παλιών τορπιλακάτων που βγήκαν στα ανοικτά της Κερύνειας για να αντιμετωπίσουν τον Τουρκικό αποβατικό στόλο. Ήταν μια αποστολή αυτοκτονίας και όμως εκτέλεσαν.

Η Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) με τεράστιες απώλειες άντεξε στη πρώτη φάση της εισβολής καταφέρνοντας να δημιουργήσει σημαντικό κόστος στις τουρκικές δυνάμεις. Ακόμα και όταν κατά τη περίοδο της εκεχειρίας οι Τούρκοι επιχείρησαν να καταλάβουν το στρατόπεδο, το Γενικό Επιτελείο ζητούσε να μην υπάρξει απάντηση και να τηρηθεί η κατάπαυση του πυρός, κάτι που δεν τήρησαν αυτοβούλως οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες βλέποντας τις τουρκικές δυνάμεις να πλησιάζουν σε απόσταση αναπνοής. Ακολούθησε ο δεύτερος γύρος της εισβολής ο οποίος ήταν καθοριστικός. Η ΕΛΔΥΚ έδωσε άνιση μάχη και αποδεκατίστηκε αφού αφέθηκε χωρίς αεροπορική κάλυψη και κάλυψη πυροβολικού να αντιμετωπίσει μια επίθεση στην οποία οι Τούρκοι έριξαν τις καλύτερες δυνάμεις τους. Ακόμα και σε αυτή τη χαμένη μάχη της ΕΛΔΥΚ βρέθηκαν άνθρωποι όπως ο λοχαγός Σταυριανάκος που με νύχια και με δόντια πολέμησαν ακόμα και με ένα πιστόλι εναντίον αρμάτων. Στο αεροδρόμιο Λευκωσία οι καταδρομείς που έφτασαν με τα αεροσκάφη ΝΟΡΑΤΛΑΣ από τη Κρήτη δεν βρέθηκαν πριν ακόμα προσγειωθούν στο στόχαστρο των ελληνικών δυνάμεων που νόμιζαν πως τα αεροσκάφη ήταν Τουρκικά. Την ίδια ώρα στη Πάφο, ο πλωτάρχης Ε. Χανδρινός παρά το ότι δεν είχε διαταγές κανονιοβόλησε τον τουρκικό θύλακα και στη συνέχεια παραπλάνησε την τουρκική αεροπορία η οποία αναζητώντας το αρματαγωγό Λέσβος βύθισε δύο τουρκικά αντιτορπιλικά.

Στιγμές ηρωισμού θυμούνται σήμερα οι κάτοικοι της Λευκωσίας η οποία μπόρεσε να μη πέσει στα χέρια των Τούρκων. Ο τότε ταγματάρχης Δ. Αλευρομάγειρος με το 336 Τάγμα Πεζικού μπόρεσε να κρατήσει τις γραμμές και να καθηλώσει τους Τούρκους στα σημεία που βρισκόντουσαν και πριν την εισβολή (Πράσινη Γραμμή).

Στα υψώματα του Πενταδακτύλου οι Μοίρες καταδρομών κρατούσαν τις θέσεις τους και προωθήθηκαν πολλές φορές καταλαμβάνοντας το στρατηγικής σημασίας κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα που δεσπόζει της Κερύνειας. Σε μια από τις μάχες ο διοικητής της 33ης Μοίρας καταδρομών Ταγματάρχης Κατσάνης άκουσε να τους φωνάζουν με το όνομα του και νόμισε ότι επρόκειτο για Έλληνες. Μόλις σηκώθηκε να δει τι συμβαίνει τον θέρισε μια ριπή και έμεινε νεκρός στα βράχια. Οι Τούρκοι γνώριζαν τα ονόματα όλων των Ελλήνων αξιωματικών και μάλιστα τα φώναζαν τυχαία σε μάχες που οι αντίπαλες δυνάμεις βρισκόντουσαν κοντά.