Marques de Riscal, ο design ναός του κρασιού

Το 1991 η τοπική κυβέρνηση της Χώρας των Βάσκων πήρε μια τολμηρή, αμφιλεγόμενη τότε, αλλά εκ του αποτελέσματος ακραία επιτυχημένη απόφαση. Πρότεινε στο ίδρυμα Γκουγκενχάιμ να δημιουργήσει ένα νέο μουσείο στο Μπιλμπάο, μια πόλη που βρισκόταν σε οικονομικό μαρασμό και χρειαζόταν το λιγότερο ένα θαύμα που θα την έβγαζε από το τέλμα και θα την απάλλασσε από τον τρόπο που είχε εντυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως ορμητήριο δηλαδή του βασκικού αυτονομιστικού κινήματος.

Οι Βάσκοι δεσμεύτηκαν να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή του κτιρίου και το ίδρυμα από τη μεριά του ανέλαβε την υποχρέωση της λειτουργίας, της συντήρησης και των εκθέσεων. Στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που ακολούθησε, προκειμένου να βρεθεί ο εκλεκτός που θα αναλάμβανε τον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός τοποσήμου στο παρηκμασμένο λιμάνι της πόλης, νικητής βγήκε ο Φρανκ Γκέρι. Η οδηγία που είχε ήταν σύντομη και σαφής. Η πόλη αποζητούσε κάτι τόσο εμβληματικό όσο ας πούμε η όπερα του Σίδνεϊ.

Θα ήταν άδικο να γράψει κανείς σήμερα ότι ο εμβληματικός αρχιτέκτονας απλώς μεγαλούργησε. Στην πραγματικότητα φαντάστηκε και υλοποίησε ένα μνημείο του 20ού αιώνα, ένα κτίριο μέσω του οποίου το Μπιλμπάο πέτυχε ένα καινοφανές στα χρονικά rebranding της ταυτότητας και της έξωθεν μαρτυρίας του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μία εβδομάδα πριν από τα εγκαίνια, ο Γκέρι, όπως έχει αφηγηθεί, ανέβηκε στον ψηλότερο λόφο της πόλης, κοίταξε από μακριά το 24.000 τετραγωνικών έργο του -φτιαγμένο από πλάκες τιτανίου- και μονολόγησε «τι στην ευχή έκανα σε αυτούς τους ανθρώπους;», εννοώντας τους αυτόχθονες της πόλης. Την απάντηση έδωσε η ίδια η ζωή, που δεν ήταν ποτέ πια ίδια στο Μπιλμπάο.

Στις 18 Οκτωβρίου του 1997, όταν ο τότε βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος εγκαινίαζε το μουσείο, ο Γκέρι δεν είχε κανέναν λόγο και καμία δικαιολογία να αμφιβάλλει πως με το έργο του είχε καταφέρει κάτι πραγματικά εικονοκλαστικό.

Εκείνη τη βραδιά ανάμεσα στους πολλούς επιφανείς Ισπανούς που έσφιξαν το χέρι του Αμερικανού αρχιτέκτονα ήταν και ο Αλεχάντρο Αθνάρ, επικεφαλής του οινοποιείου Marqués de Riscal, του πιο παλιού και του πιο διάσημου στην περιοχή της Λα Ριόχα. Θα μπορούσε να είναι μια ακόμα τυπική γνωριμία στην παραζάλη της πλεονάζουσας σε ανάλογες περιστάσεις κοσμικότητας.

Εγινε όμως η αρχή μιας σχέσης που θα τοποθετούσε το παγκοσμίως άγνωστο μέχρι τότε χωριό Ελτθιέγο αλλά και το ιστορικό οινοποιείο στον χάρτη. Χρειάστηκε να μεσολαβήσει, βέβαια, μια δεκαετία.

Το 2006, ο Γκέρι παρέδωσε στην εταιρεία που διαχειρίζεται το οινοποιείο Marqués de Riscal το ομώνυμο ξενοδοχείο, η φαινομενική τυχαιότητα της φόρμας του οποίου θυμίζει μικρογραφία του μουσείου Γκουγκενχάιμ και το οποίο εξέφρασε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την απόφαση των επιγόνων του ιδρυτή του οινοποιείου μαρκήσιου Καμίγιο Ουρτάντο να πορευτούν στον δρόμο της εξέλιξης και της καινοτομίας που ξεκίνησε να χαράζει στα μέσα του 19ου αιώνα εκείνος.

Ο Μαρκήσιος ντε Ρισκάλ δεν ήταν απλώς ένας αριστοκράτης που έψαχνε τρόπους να σκοτώσει τον χρόνο και να κάνει πιο υποφερτή την ανία του, αλλά ένας ανήσυχος πρωτοπόρος της εποχής του. Ηταν ο πρώτος που αναρωτήθηκε τι θα γινόταν εάν έμπαινε κανείς στον κόπο να μεταφέρει τεχνογνωσία από την υπ’ αριθμόν ένα οινοπαραγωγική περιοχή του κόσμου, το Μεντόκ του Μπορντό, στην αμπελουργική ζώνη του ιβηρικού Βορρά.

Ο Ρισκάλ προσέλαβε τον Ζαν Πινό, διάσημο Γάλλο οινοποιό της περιόδου, ο οποίος με τη σειρά του ανέλαβε να εκπαιδεύσει τους Ισπανούς, κομίζοντας μαζί του από τη Γαλλία στην Ισπανία και 9.000 ρίζες αμπελιών - από καμπερνέ σοβινιόν μέχρι πινό νουάρ. Το 1858 έγινε η πρώτη εμφιάλωση, ενώ το 1862 δημιουργήθηκε η πρώτη vintage ετικέτα του Marqués de Riscal. Ναι, ήταν μια περίοδος κοσμογονίας για την ισπανική οινοποίηση, η οποία είχε ως επίκεντρο το μικρό χωριό Ελτθιέγο.

Ή, αλλιώς, έναν τόπο που τα τελευταία χρόνια επισκέπτονται όλο και περισσότεροι οινόφιλοι και ευζωιστές (ή έστω φιλοπερίεργοι ταξιδιώτες), με σκοπό να μυηθούν στην ιστορία της επιχείρησης που λειτούργησε καταλυτικά για την ανάδειξη της Λα Ριόχα σε μία από τις πιο παραγωγικές και διάσημες οινοπαραγωγούς περιοχές της Γης και, βέβαια, να γευτούν τα περίφημα κόκκινα κρασιά του Marqués de Riscal, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων προέρχεται πια από τις ποικιλίες τεμπρανίλο και γκρατσιάνο.

Ως θρυαλλίδα στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής 120 χιλιόμετρα νότια του Μπιλμπάο λειτούργησε φυσικά τα τελευταία 18 χρόνια το ξενοδοχείο του Γκέρι, στο οποίο, εκτός από 60 δωμάτια και σουίτες με όλες τις πεντάστερες ανέσεις, ο επισκέπτης θα βρει δύο εστιατόρια σύγχρονης ισπανικής γαστρονομίας, αμφότερα τιμημένα με ένα αστέρι Michelin, αλλά και ένα φαραωνικών διαστάσεων spa με την υπογραφή της γαλλικής εταιρείας Caudalie, η οποία άλλωστε ειδικεύεται στα προϊόντα που αξιοποιούν τις αντιγηραντικές ιδιότητες και τα συστατικά της αμπέλου.

Προφανώς και η ολοκληρωμένη εμπειρία που μπορεί κανείς να απολαύσει στο βασκικό οινοποιείο ήταν ο βασικός λόγος που το Marqués de Riscal ψηφίστηκε ως το δεύτερο καλύτερο στον κόσμο για το 2023 -το πρώτο είναι το Catena Zapata στην Αργεντινή- από τον σχετικό θεσμό. Μπορεί βέβαια στο Ελτθιέγο όλα να αλλάζουν δραματικά τα τελευταία χρόνια, όμως δύο πράγματα παραμένουν αδιασάλευτα, όσια και ιερά.

Το καμπαναριό της μεσαιωνικής εκκλησίας του Αγίου Ανδρέα, το οποίο απαγορεύτηκε να ξεπεράσει σε ύψος η κατασκευή του Γκέρι, ώστε να μην αλλοιωθεί ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας της κωμόπολης, και η θρησκευτικής κοπής ευλάβεια με την οποία αντιμετωπίζεται μέχρι και σήμερα η παραγωγή του οίνου. Αλλωστε, όπως λένε και οι κάτοικοι της περιοχής, στο Ελτθιέγο ζουν από το κρασί και κυρίως ζουν για το κρασί.