Εντυπώσεις από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Το καλύτερο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ που έχουμε δει ως τώρα. Με αυτή τη διαπίστωση, υπό τη βαριά σκιά του τραγικού δυστυχήματος που φάνηκε να πλήττει πολλαπλά την πόλη της Θεσσαλονίκης, φεύγουμε από τη συμπρωτεύουσα με την πλήρη συνείδηση ότι τελικά η τέχνη, όντως, μπορεί να φανεί παρηγορητική.

Στις περισσότερες προβολές οι αίθουσες ήταν γεμάτες, οι νέοι φαίνονταν να ανταποκρίνονται με θέρμη και να προσέρχονται στις συζητήσεις που ακολουθούσαν θέλοντας να λάβουν παραπάνω απαντήσεις για έναν κόσμο που μοιάζει, μετά την πανδημία, να βρίσκεται σε αποσύνθεση. Ειδικά φέτος το κλίμα μέσα και έξω από τις αίθουσες έμοιαζε να βρίσκεται σε απόλυτη ταύτιση, αφού η πραγματικότητα που περιγραφόταν δεν ήταν καθόλου εύκολη.

Έτσι, παράλληλα με τα γεγονότα που απασχολούσαν τους πάντες στην πόλη, είδαμε ταινίες για τη στρατολόγηση ανήλικων παιδιών στην πρώτη γραμμή του πολέμου, για τις γυναίκες που καλούνται να πάρουν τα όπλα, για το Ολοκαύτωμα σε όλες τις οδυνηρές εκφράσεις του, αλλά και για τον κόσμο μας που αλλάζει ραγδαία: ποιος είναι, για παράδειγμα, ο ρόλος της μόδας και γιατί είναι η πιο ρυπογόνος βιομηχανία στον κόσμο;

Αλλά επειδή το Φεστιβάλ δεν αρκούταν μόνο σε ταινίες, συμμετείχαμε, επίσης, σε συζητήσεις και ακούσαμε συγκλονιστικά podcast όπως αυτό για
τη γυναικεία κακοποίηση. Πρόκειται για στιγμές και συναντήσεις που προβλημάτισαν, κινητοποίησαν και απέδειξαν πως μπορούν τα διάφορα φεστιβάλ -όχι να αδιαφορούν- αλλά να δείχνουν τα σημεία των καιρών.

Από τον βραβευμένο τελικά «Ουρανό της Δαμασκού», όπου ο υποψήφιος για Όσκαρ Ταλάλ Ντέρκι παρακολουθεί μια ομάδα γυναικών από τη Συρία που θέλει να ανεβάσει ένα επαναστατικό θεατρικό έργο σκηνοθετημένο εξ ολοκλήρου από γυναίκες -πόσο πιο δύσκολο από αυτό;-μέχρι τη συγκλονιστική «Φυσική ιστορία της καταστροφής», όπου ο Σεγκέι Λοζνίτσα, επηρεασμένος από τον Ζέμπαλντ θέτει το βασικό ερώτημα του κατά πόσο είναι ηθικά αποδεκτό να χρησιμοποιείται ένας άμαχος πληθυσμός ως όργανο πολέμου.

Άλλη μια αξέχαστη εμπειρία που μοιράστηκε από κοινού το κοινό στη Θεσσαλονίκη και συγκλόνισε τους παρευρισκόμενους ήταν η συζήτηση που έγινε γύρω από το podcast του Ανδρέα Βάγια «Mute-H σιωπηλή βία της μεσοτοιχίας» με την αφήγηση των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών και την απόγνωση που ένιωθαν, καθώς από τη μια ντρέπονταν να κοινοποιήσουν προς τα έξω το μαρτύριο που βίωναν στους τέσσερις τοίχους, αλλά από την άλλη ένιωθαν επιτακτική την ανάγκη της αντίδρασης. Το κοινό μοίρασμα όμως των ηχητικών ντοκουμέντων δεν μπορούσε να μην επηρεάσει το ακροατήριο – και, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά μια συνάδελφος «αφού δεν ξέραμε που να κοιτάξουμε, στο τέλος απλώς κοιτάξαμε μέσα μας».

Προσωπικά, μιλώντας, πάντως η ταινία που πραγματικά χάρηκα ήταν «Η βασίλισσα της Νέας Υόρκης» όπου η σκηνοθέτις Βάλερυ Κοντάκου καταφέρνει αφηγούμενη τη συναρπαστική ιστορία της Τσέλσι Γουίλσον, της Ελληνοεβραίας που κατάφερε να γλυτώσει το Ολοκαύτωμα για να κατακτήσει την Τάιμ Σκουερ έχοντας στην κατοχή της τα περισσότερα πορνοσινεμά της Νέας Υόρκης, ουσιαστικά να αποδείξει, με τον δικό της τρόπο, ότι η θέληση για ζωή υπερτερεί ακόμα και σε αμφιλεγόμενους τομείς. Πρόκειται για μια ταινία που εμπνέεται από μια επιβλητική προσωπικότητα που δεν πτοήθηκε ακόμα και όταν οι διωγμοί κατά των Εβραίων κράτησαν μακριά τα παιδιά της, αλλά και όταν όλα έδειχναν πως μια γυναίκα δύσκολα μπορεί να επικρατήσει σε έναν χώρο φτιαγμένο μόνο για άνδρες.

Κάτι αντίστοιχο, αλλά με διαφορετικό τρόπο θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί για μια άλλη εμβληματική γυναικεία προσωπικότητα όπως αυτή της νομπελίστριας συγγραφέως Ανί Ερνό, η οποία κατάφερε ξεπερνώντας τα προσωπικά διλήμματα να ταξιδέψει μαζί με τον άνδρα της τον κόσμο, να φτάσει ακόμα και στην καρδιά των κομμουνιστικών καθεστώτων, να στηρίξει μια οικογένεια και τελικά να βγει νικήτρια γράφοντας τα βιβλία της για να ξεσηκώσει ολόκληρη την κοινωνία. Τουλάχιστον αυτό έδειχνε το ντοκιμαντέρ «Τα χρόνια των super 8», το οποίο φέρει τη φροντίδα του γιου της Ανί Ερνώ, Νταβίντ Ερνώ-Μπιο, ο οποίος βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη και μας εξήγησε τι σημαινε για εκείνον το να συγκεντρώσει όλα αυτά τα οικογενειακά βίντεο, που γύρισε όλα αυτα τα χρόνια με μια κάμερα 8mm ο πατέρας του και να φτιάξει μια συγκλονιστική αφήγηση για τη δεκαετία του 70 και του 80 και όλες τις αλλαγές που συνέβησαν όχι μόνο στην οικογένεια αλλα και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Καθώς, όμως, κάναμε βόλτες στη Θεσσαλονίκη, η οποία δεν φοβάται πια να μιλήσει για το εβραικό παρελθόν της και για τον αφανισμό του συνόλου της εβραικής κοινότητας, δεν μπορούσαμε να μην αναλογιστούμε σκηνές από το τρομερό ντοκιμαντέρ του Κλοντ Λανζαμάν το οποίο προβλήθηκε στα πλαίσια του αφιερώματος «Adio Kerida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια». Έχοντας αφιερώσει παραπάνω από μια δεκαετία στο έργο του για Ολοκαύτωμα, ο Λανζμάν αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει έτοιμα αρχεία προτιμώντας να κάνει μόνος τις συνεντεύξεις χωρίζοντας σε τρεις κατηγορίες τους μάρτυρες (επιζώντες, περιαστικοί, ένοχοι).

Αλλά επειδή η Ιστορία δεν αφορά μόνο τραγικά γεγονότα αλλά και το αμφίβολο μέλλον, το οποίο τελικά προκαλείται από τη δική μας αδιαφορία, ήταν πραγματικά απίστευτο να συνειδητοποιείς την ανυπολόγιστη καταστροφή στο περιβάλλον που προκαλεί η βιομηχανία της μόδας, η «πιο ρυπογόνος στον πλανήτη», όπως τόνισε η ίδια η σκηνοθέτις του ντοκιμαντέρ «Η μόδα από την αρχή», Έιμι Πάουνι.

Σε αυτό παρακολουθούμε την ιστορία μιας ανερχόμενης τότε -σήμερα καταξιωμένης- σχεδιάστριας, της Έιμι Πάουνι η οποία καταφέρνει, παρά τα εμπόδια, να δημιουργήσει μια πραγματικά βιώσιμη σειρά ρούχων. Μέσα από την περιπλάνησή της σε διαφορετικές χώρες, όπου προσέφυγε για να βρει οικολογικές πρώτες ύλες, ξεδιπλώνεται ουσιαστικά όλο το «σκοτεινό» κεφάλαιο της μόδας που πίσω από το λουστραρισμένο αμπαλάζ κρύβει τραγικά μυστικά όπως παιδική εργασία, εξόντωση και κακοποίηση ζώων, δηλητηριώδη χημικά που χρησιμοποιούνται για τα ρούχα της καθημερινής μας ένδυσης.

Εξαιρετική και η ταινία «ΑΚΟΕ/ΑΜΦΙ: Η Ιστορίας μιας επανάστασης (*να κοιμάμαι στο στήθος του...)» του Σήφη Βαρδάκη για όλη την ιστορία του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος στην Ελλάδα που γεννήθηκε από ένα νομοσχέδιο του 1977 και μια ιστορική εκδήλωση και κορυφώθηκε με τις δράσεις γύρω από το ΑΚΟΕ και το περιοδικό Αμφί. Εκτός, όμως, από τα ντοκιμαντέρ που προβάλλονταν στο επίσημο διαγωνιστικό, τα ειδικά αφιερώματα και εκείνα που εμπνέονταν από δημιουργούς, άφθονο υλικό έβρισκε κανείς και στα ντοκιμαντέρ που προβάλλονταν στην πλατφόρμα του Φεστιβάλ: χαρακτηριστική ήταν η ταινία του Κυριάκου Αγγελάκου «Jazz library.gr/from Syros to the Web» του Κυριάκου Αγγελάκου όπου ουσιαστικά μαθαίναμε όλα τα μυστικά της τζαζ ελληνικής σκηνής.

Αν όλα αυτά τα ντοκιμαντέρ δεν ήταν αρκετά για να προβληματίσουν, τότε σίγουρα το έκαναν οι συζητήσεις στα πηγαδάκια που στήνονταν στα καφέ μπροστά από τις αίθουσες όπου λάμβαναν χώρα οι προβολές. Το Φεστιβάλ σεβόμενο τη βαρύτητα των ημερών και το εθνικό πένθος αποφάσισε να αφαιρέσει τις παράλληλες εορταστικές εκδηλώσεις σε διαφορετικά σημεία της πόλης από το πρόγραμμα του αλλά και τις επίσημες τελετές. Στη συγκινητική εκδήλωση που έλαβε χώρα, αντί για την τελετή λήξης, όλοι χειροκροτήσαμε θερμά τους βραβευθέντες δημιουργούς που σηκώθηκαν όρθιοι ως ένδειξη ευχαριστώ.

Ίσως το καλύτερο σύνθημα να ήταν τελικά χαραγμένο σε τοίχο στην είσοδο στην άκρη του λιμανιού και τις αποβάθρες όπου λαμβάνουν χώρα οι προβολές: «Αλληλεγγύη στις καταθλίψεις». Το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ τελείωσε, ζήτω το 64ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου που ήδη ετοιμάζεται.


Ειδήσεις σήμερα:

Δεκάδες Έλληνες γιατροί κάθε χρόνο στα δικαστήρια για ιατρικά λάθη

Μύκονος: Το σημείο που σκοτώθηκε ο εργάτης - Δεν υπήρχαν μέτρα ασφαλείας

ΗΠΑ: Η στιγμή που το ρωσικό μαχητικό χτυπάει το αμερικανικό drone