Γρ. Νικολόπουλος

Σύμφωνα με τα σενάρια της Τραπέζης της Ελλάδος υπάρχουν τρία ενδεχόμενα: Αν η παύση λειτουργίας της οικονομίας κρατήσει τρεις μήνες, δηλαδή μέχρι τέλος Ιουνίου, η ύφεση θα είναι πάνω από 10%, αν κρατήσει ενάμιση μήνα, δηλαδή μέχρι μέσα Μαΐου, θα είναι 5% και αν κρατήσει μέχρι τέλος Απριλίου, θα είναι 3%.

Το ελληνικό δημόσιο χρέος, δε, θα αυξηθεί κατά μερικά δισ. διότι το ευρωπαϊκό πακέτο είναι δανεικά λεφτά, και το μόνο θετικό είναι ότι δανειζόμαστε με επιτόκια πολύ χαμηλότερα από αυτά που θα ήταν σε θέση να εξασφαλίσει η χώρα από μόνη της, αφού δανείζεται ο ESM και μας δανείζει χωρίς πανωτόκι. Δανειζόμαστε λοιπόν σαν να ήμασταν κλάσης 3Α ενώ δεν είμαστε. Οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) που μας ενέταξε σε εργαλεία από τα οποία είχαμε αποκλειστεί παρέχουν αρκετή ρευστότητα στην ελληνική οικονομία για να λειτουργήσει σε κανονικό ρυθμό.

Το ζήτημα που παραμένει είναι το πώς θα καλυφθεί η ζημιά της οικονομίας κυρίως από τον τουρισμό, ο οποίος σε κάθε περίπτωση χάνει ήδη σημαντικό ποσοστό εσόδων και ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας ενδέχεται να χάσει πολύ περισσότερα.

Το βάρος πέφτει στην ελληνική κυβέρνηση για το πώς θα καλύψει τις ζημιές που παθαίνουν οι επιχειρήσεις -και κυρίως οι τουριστικές- και πώς θα αναπληρώσουμε τα χαμένα έσοδα . Αν περιοριστούν τα εγχώρια κρούσματα, καταρχάς ο εσωτερικός τουρισμός θα καλύψει κάποιο μέρος των απωλειών.

Αν στη συνέχεια βρεθούν εμβόλια και φάρμακα ή σχεδιαστεί σωστά ένα σύστημα ελέγχου των εισερχόμενων τουριστών στη χώρα, μπορεί αργά το καλοκαίρι να έχουμε κάποια κίνηση από ξένους τουρίστες, κυρίως από χώρες «χαμηλού υγειονομικού κινδύνου», όπως π.χ. τις βαλκανικές. Ο αμερικανικός τουρισμός, όμως, όπως και ο βρετανικός και ίσως ο ιταλικός, ο γαλλικός και ο γερμανικός, φέτος ενδέχεται να μην υπάρξουν καθόλου το καλοκαίρι. Αν όλα πάνε πολύ καλά (που δεν είναι καθόλου βέβαιο, αλλά είναι πιθανό), η τουριστική σεζόν του φθινοπώρου θα επεκταθεί και κάποια εισροή χρήματος θα υπάρξει και τότε.

Πάντως ο τουρισμός θα επανέλθει σύντομα και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις Ελλήνων εκπροσώπων του κλάδου, σε δύο χρόνια θα είναι στα μεγέθη που είχε προ κορωνοϊού. Δηλαδή το 2022, αν όχι το 2021. Το ζήτημα είναι ποιοι και πώς θα έχουν επιβιώσει μέχρι τότε.Από την άλλη μεριά, η αύξηση του χρέους επηρεάζει δυσμενώς τη συνολική εικόνα της οικονομίας, αλλά ευτυχώς οι δαπάνες εξυπηρέτησης αυτού του νέου χρέους είναι χαμηλές αφού δανειζόμαστε μέσω Ευρώπης και όχι απευθείας.

Εξάλλου, και για πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες ο δανεισμός θα αυξηθεί και η στάση των ευρωπαϊκών οργάνων απέναντι στο ζήτημα, με επιμηκύνσεις της διάρκειας αποπληρωμής του χρέους και άλλες διευκολύνσεις, θα αντιμετωπίσει ξανά το πρόβλημα.

Στο μέτωπο των διαρθρωτικών αλλαγών που έπρεπε από καιρό να έχουν γίνει, αποδείχτηκε τώρα ότι αρκετές προχώρησαν λόγω του αποκλεισμού που προκάλεσε ο κορωνοϊός, π.χ., σε κάποιο βαθμό το κράτος επιτάχυνε την ψηφιοποίησή του. Αποδεικνύεται έτσι ότι υπάρχουν δυνατότητες υπέβασης της γραφειοκρατίας και ότι το μόνο εμπόδιο είναι οι αντιδράσεις των συντεχνιών του Δημοσίου. Κάτι ανάλογο ισχύει και στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος αντιλαμβάνεται ότι μέσω της χρήσης της τεχνολογίας και της απλούστευσης των διαδικασιών πετυχαίνουμε και περιορισμό της σπατάλης και καλύτερο αποτέλεσμα.

Οσον αφορά στην Ευρώπη, η οποία με μεγάλη δυσκολία και ύστερα από σκληρές διαμάχες κατάφερε τελικά να συμφωνήσει σε ένα πολύ περιορισμένο (σε σχέση με τις ΗΠΑ) πακέτο μέτρων στήριξης της οικονομίας, παραμένει στο μοντέλο της «υπευθυνότητας» που επιβάλουν οι Γερμανοί αντί της «αλληλεγγύης» που ζητούν οι χώρες του Νότου.

Η Ευρώπη διέθεσε με το ζόρι μόνο 500 δισ. για όλες τις χώρες μαζί όταν η Γερμανία υπολόγισε στον δικό της προϋπολογισμό 1 τρισ. ευρώ. Κάλυψε δηλαδή με το σταγονόμετρο κάποιες από τις ανάγκες που προκαλεί ο κορωνοϊός, το έκανε με δανεικά και όχι με επιδοτήσεις, χαλάρωσε οριακά τα κριτήρια σταθερότητας και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ έθεσε το πλαίσιο για την επόμενη ημέρα με ένα πενταετές πρόγραμμα μνημονιακού τύπου για όποια χώρα θελήσει να το χρησιμοποιήσει.

Η γενναιοδωρία ποτέ δεν ήταν χαρακτηριστικό της Κεντρικής Ευρώπης, και ειδικά της Γερμανίας, αλλά σε κάθε περίπτωση η διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μια ακόμη φορά αναβάλλεται. Οπως αναβάλλεται ξανά και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Η Γερμανία συνεχίζει μικρόψυχα να κρατά σφικτά τα ηνία με αποκλειστικό στόχο να διατηρήσει την οικονομική της ηγεμονία έναντι όλων των άλλων χωρών ακόμη και εις βάρος της συνολικής ευρωπαϊκής ανάπτυξης.

Και αυτό το κάνει προκειμένου να αποτελεί το ασφαλές καταφύγιο του χρήματος και να παίρνει όλες τις καταθέσεις, να δανείζεται με αρνητικά επιτόκια όταν όλοι οι άλλοι πληρώνουν πολύ ακριβότερα και παράλληλα να αξιοποιεί την αδυναμία των χωρών του Νότου, η οποία αποδυναμώνει ελαφρώς το ευρώ ώστε η Γερμανία να μπορεί να διατηρεί την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της.

Για μια ακόμη φορά απέδειξε ότι είναι αδύνατον να παίξει τον ρόλο της ηγέτιδας δύναμης στην Ευρώπη και ότι τελικά την καταδικάζει συστηματικά σε ένα ρόλο κομπάρσου που μοναδική χρησιμότητα έχει να συντηρεί τις εξαγωγές της και να υπακούει. Κατά πάσα πιθανότητα, όμως, το πρόβλημα της ευρωπαϊκής συνοχής -και ηγεσίας- παραμένει ανοιχτό - και μάλιστα αναμένεται να ενταθεί μετά από αυτές τις εξελίξεις.