Θεραπεία λευχαιμίας με «κολλύριο» που ανακάλυψε η ελληνική dream team του Cambridge!

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι από ένα... κολλύριο, θα ήταν δυνατόν να βρεθεί ελπίδα και θεραπεία για εκατομμύρια ασθενείς που πάσχουν από μία εξαιρετικά επιθετική μορφή καρκίνου του αίματος, την Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία; Οι κοινοί θνητοί, όπως είμαστε όλοι εμείς, σαφώς δεν θα μπορούσαν ούτε καν να το σκεφτούν. Όμως, η ελληνική dream team του Ινστιτούτου Wellcome Sanger του Πανεπιστημίου Cambridge δεν είναι απλοί θνητοί. Όταν κάποιοι χρησιμοποιούν το ταλέντο και μυαλό τους για να φτιάχνουν όπλα και χημικά και να σκοτώνουν τους ανθρώπους, οι επιστήμονες του Wellcome Sanger αφιερώνουν τη ζωή τους στο να σώσουν ανθρώπους.

Το Cambridge παρουσίασε σήμερα ένα ακόμη μεγάλο επίτευγμα αυτής της υπέροχης ομάδας επιστημόνων, η οποία απαρτίζεται κυρίως από Έλληνες και Κύπριους, ένας λόγος που μας κάνει όλους εμάς που βρισκόμαστε εδώ πίσω στην Ελλάδα, ακόμη πιο περήφανους. Η σπουδαία ανακάλυψη αφορά ένα ενεργό συστατικό από οφθαλμικές σταγόνες (κοινώς κολλύριο), το οποίο είναι ικανό, μέσα από μία ειδική διαδικασία, να θεραπεύσει τους ασθενείς που πάσχουν από Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία.

Στην έρευνα, που βασίστηκε στο μοντέλο επεξεργασίας γονιδίων που ανέπτυξε και τελειοποίησε πριν από δύο χρόνια η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Wellcome Sanger του Cambridge, με επικεφαλής τους Δρ Γιώργο Βασιλείου και Δρ Κωνσταντίνο Τζελέπη, συμμετείχε η επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου του Nottingham και οι συνεργάτες τους και δημοσιεύτηκε με κάθε επισημότητα στη Nature Communications, ανοίγοντας την πόρτα στη θεραπεία μίας ασθένειας του αίματος που ταλαιπωρεί και σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπους, κάθε ηλικίας, σε όλον τον πλανήτη.

Οι επιστήμονες του Cambridge σε συνεργασία με την ομάδα του Nottingham, διαπίστωσαν ότι ένα ενεργό συστατικό που χρησιμοποιείται στη θεραπεία νόσων του ματιού, ανακόπτει την εξέλιξη της επιθετικής μορφής του καρκίνου του αίματος. Το συγκεκριμένο συστατικό στοχεύει απευθείας σε ένα βασικό γονίδιο του καρκίνου και θανατώνει τα κύτταρα λευχαιμίας, δίχως να βλάπτει τα υγιή κύτταρα, δηλαδή εκείνα που δεν έχουν προσβληθεί. Τι σημαίνει αυτό; Ότι δεν προκαλούνται παρενέργειες. Ότι εκμηδενίζεται η πιθανότητα μετάστασης και ότι ο ασθενής συνεχίζει να απολαμβάνει ποιοτικά την καθημερινότητα, αυξάνοντας θεαματικά τα χρόνια που θα ζήσει.

Οι ασθενείς που παρουσιάζουν Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία υπόκεινται σε μία σκληρή δοκιμασία, με μεγάλες αλλαγές στο σώμα τους και στη ζωή τους και περιορισμένες πιθανότητες να παραμείνουν στη ζωή για πολλά χρόνια. Με τα έως τώρα δεδομένα, ο ασθενής υποβάλλεται σε πολλαπλές χημειοθεραπείες, παρατεταμένες και συχνές εισαγωγές στο νοσοκομείο και πολλές αρνητικές παρενέργειες σε όλα τα επίπεδα. Αναπτύσσεται σε κύτταρα του μυελού των οστών που εκτοξεύουν τα υγιή κύτταρα, με αποτέλεσμα να οδηγούν σε απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις και αιμορραγία Η συγκεκριμένη θεραπεία υπόσχεται να αλλάξει εντελώς το τοπίο...

Οι κύριες θεραπευτικές αγωγές με AML παρέμειναν αμετάβλητες για πάνω από τριάντα χρόνια, ενώ με την τρέχουσα θεραπευτική αγωγή που περιλαμβάνει κυρίως χημειοθεραπεία, η πλειοψηφία των ασθενών δεν μπορεί να θεραπευτεί.

Πριν από δύο χρόνια, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Sanger του Cambridge ανέπτυξαν μια προσέγγιση βασισμένη στην τεχνολογία επεξεργασίας γονιδίων CRISPR, η οποία τους βοήθησε να προσδιορίσουν περισσότερα από 400 γονίδια ως πιθανούς θεραπευτικούς στόχους για διαφορετικούς υποτύπους της AML. Ένα από τα γονίδια, SRPK1, βρέθηκε ότι είναι ουσιώδες για την ανάπτυξη του MLL-αναδιαμορφωμένου AML. Το SRPK1 εμπλέκεται σε μια διαδικασία που ονομάζεται «διάσπαση» RNA, η οποία προετοιμάζει το RNA για «μετάφραση» των πρωτεϊνών, των μορίων που διεξάγουν την πλειοψηφία των φυσιολογικών κυτταρικών διεργασιών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού.

Σε μια νέα μελέτη, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Sanger και οι συνεργάτες τους ξεκίνησαν να διερευνήσουν πώς η αναστολή του SRPK1 μπορεί να σκοτώσει τα κύτταρα AML και αν έχει θεραπευτικό δυναμικό στην ασθένεια αυτή. Πρώτα έδειξαν ότι η γενετική διάσπαση του SRPK1 σταμάτησε την ανάπτυξη των MLL-αναδιαμορφωμένων κυττάρων AML και στη συνέχεια προχώρησαν στη μελέτη της ένωσης SPHINX31, ενός αναστολέα του SRPK1, που χρησιμοποιήθηκε για να αναπτυχθεί μια οφθαλμική σταγόνα για τη νεοαγγειακή νόσος του αμφιβληστροειδούς (νέα αιμοφόρα αγγεία στην επιφάνεια του αμφιβληστροειδούς που αιμορραγούν αυθόρμητα και προκαλούν απώλεια όρασης).

Η ομάδα του Wellcome Sanger βρήκε αρχικά ότι η ένωση ανέστειλε ισχυρά την ανάπτυξη αρκετών κυτταρικών γραμμών AML, αλλά δεν ανέστειλε την ανάπτυξη φυσιολογικών αρχέγονων κυττάρων αίματος. Στη συνέχεια μεταμόσχευσαν ανθρώπινα κύτταρα AML προερχόμενα από ασθενή σε ανοσοκατεσταλμένους ποντικούς και τα επεξεργάστηκαν με την ένωση. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Η ανάπτυξη των κυττάρων AML ανακόπηκε σε έντονα επίπεδο και τα ποντίκια δεν παρουσίασαν αξιοσημείωτες παρενέργειες.

Ο Δρ Γιώργος Βασιλείου, από κοινού ερευνητής του Ινστιτούτου Wellcome Sanger και του Wellcome-MRC Cambridge Stem Cell Institute, δήλωσε: «Ανακαλύψαμε ότι η αναστολή ενός βασικού γονιδίου από μια ένωση που αναπτύσσεται για τη θεραπεία του ματιού, μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξη της επιθετικής μορφής Οξείας Μυελογενούς Λευχαιμίας, χωρίς να βλάψει υγιή κύτταρα. Αυτό μας δίνει μία σοβαρή υπόσχεση ως πιθανή προσέγγιση για τη θεραπεία αυτής της επιθετικής λευχαιμίας στους ανθρώπους».

Το SRPK1 ελέγχει τη συναρμογή του RNA στην παραγωγή νέων πρωτεϊνών. Ένα παράδειγμα γονιδίου που επηρεάζεται όταν δεσμεύεται το SRPK1 είναι το BRD4, ένα πολύ γνωστό γονίδιο που διατηρεί την AML. Η αναστολή του SRPK1 αναγκάζει την κύρια μορφή του BRD4 να αλλάξει σε άλλη μορφή, μια αλλαγή που είναι επιζήμια για την ανάπτυξη της AML.

Ο Δρ Κωνσταντίνος Τζελέπης, από κοινού επικεφαλής από το Ινστιτούτο Wellcome Sanger και από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, δήλωσε: «Η μελέτη μας περιγράφει έναν νέο μηχανισμό που απαιτείται για την επιβίωση των κυττάρων λευχαιμίας και τονίζει το θεραπευτικό δυναμικό της αναστολής του SRPK1 σε έναν επιθετικό τύπο AML. Η στόχευση αυτού του μηχανισμού μπορεί να είναι αποτελεσματική και σε άλλους καρκίνους όπου το BRD4 και το SRPK1 παίζουν κάποιο ρόλο, όπως ο μεταστατικός καρκίνος του μαστού».

Ο καθηγητής David Bates, από το Πανεπιστήμιο του Nottingham και συνιδρυτής της βιοτεχνολογικής εταιρείας Exonate, που αναπτύσσει οφθαλμικές σταγόνες για ασθένειες του αμφιβληστροειδούς, δήλωσε: «Όταν ο Δρ. Βασιλείου μου είπε ότι απαιτείται SRPK1 για την επιβίωση μιας μορφής AML, αποφάσισα να συνεργαστώ μαζί του για να διαπιστώσουμε αν οι αναστολείς μας θα μπορούσαν πραγματικά να σταματήσουν την ανάπτυξη των κυττάρων λευχαιμίας. Το γεγονός ότι η ένωση δούλεψε τόσο αποτελεσματικά, αποτελεί καλή εξέλιξη για την πιθανή ανάπτυξή της ως μια νέα θεραπεία για τη λευχαιμία. Θα χρειαστεί λίγος χρόνος, αλλά υπάρχει πραγματική υπόσχεση για μια νέα θεραπεία στον ορίζοντα για ασθενείς με αυτό τον επιθετικό καρκίνο».

Όλα όσα διαβάσατε παραπάνω μόνο ως υπέροχα νέα για την ανθρωπότητα μπορούν να λογιστούν. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Πότε οι ανακαλύψεις αυτές θα εφαρμοστούν στους ασθενείς; Η απάντηση είναι σύντομα. Ίσως όχι τόσο σύντομα, ώστε οι ασθενείς που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση σήμερα, να σωθούν, αλλά οπωσδήποτε στα αμέσως επόμενα χρόνια. Η μέθοδος που ανέπτυξε η ελληνική dream team του Ινστιτούτου Wellcome Sanger του Πανεπιστημίου του Cambridge ανοίγει μία λεωφόρο ανακαλύψεων, που σύντομα θα αποδώσουν θεραπείες για πολλές μορφές καρκίνου. Η εκτίμηση ότι σύντομα -με την επιστημονική έννοια- ο καρκίνος θα είναι μία αντιμετωπίσιμη ασθένεια, είναι ρεαλιστική.

Ο «πόλεμος» για τον καρκίνο συνεχίζεται. Κάθε ανακάλυψη, ισοδυναμεί με μία κερδισμένη μάχη. Κάθε κερδισμένη μάχη, «απελευθερώνει» νέο έδαφος. Ένα βήμα κάθε φορά, πολλά βήματα συνολικά, μία μεγάλη νίκη στο τέλος. Ο αγώνας συνεχίζεται και αν το brain drain, το οποίο τόσο έχουμε «δαιμονοποιήσει» το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα, έχει ως αποτέλεσμα τη σωτηρία εκατομμυρίων ανθρώπων και μία ποιοτικότερη ζωή για πολλοστούς ακόμα, ανυψώνοντας παράλληλα τη χώρα μας στον Όλυμπο της παγκόσμιας εκτίμησης, τότε χαλάλι του.

Η ελληνική dream team του Wellcome Sanger, δεν είναι ένα όνειρο -πόσω μάλλον θερινής νυχτός-, αλλά μία ομάδα που δουλεύει ασταμάτητα, αφιερώνει όλο της το «είναι», στην πραγματοποίηση των ονείρων εκατομμυρίων ανθρώπων. Το «Κουτί της Πανδώρας» -στη θετική του έννοια- άνοιξε πριν δύο χρόνια, όταν τελειοποιήθηκε η τεχνολογία CRISPR. Πλέον, αρχίζουν να βγαίνουν από το εσωτερικό του όχι «φαντάσματα» και «πληγές», αλλά ό,τι υπέροχο έχει να προσφέρει η επιστήμη και το ανθρώπινο μυαλό. Αν σήμερα ο καρκίνος προκαλεί τρόμο -και δικαίως- στον άνθρωπο, με τις εξελίξεις στην ιατρική και στη βιολογία να «τρέχουν», σε λίγο καιρό, με λίγη υπομονή και πολλή δουλειά, η άλλοτε ανίατη ασθένεια, θα περιοριστεί σε ελάχιστες και σπάνιες μορφές.