Η ίδρυση του Σ.Ε.Κ.Ε. (Κ.Κ.Ε.) και οι διαγραφές των κορυφαίων στελεχών του

Με την ίδρυση του Κ.Κ.Ε (αρχικά ως Σ.Ε.Κ.Ε.) και την κοινή μοίρα πολλών σημαντικών στελεχών του τη δεκαετία του 1920, που ήταν η διαγραφή τους από το κόμμα, θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.

Επειδή πολλοί θα αναρωτηθούν πώς ξαφνικά αποφασίσαμε να γράψουμε για το συγκεκριμένο θέμα, να τους ενημερώσουμε ότι όλα ξεκίνησαν από τη δήλωση της βουλευτού του Κ.Κ.Ε. Λιάνας Κανέλλη, ότι δεν θα δώσει μέρος του μισθού της στο “ταμείο” για την αντιμετώπιση του κορονοϊού και ότι “πρέπει να σταματήσει αυτό το αστειάκι να γίνονται οι βουλευτές χορηγοί των ψηφοφόρων”. Το μόνο που έχουμε να γράψουμε σχετικά με το θέμα αυτό, είναι ότι αποτελεί, φυσικά, αναφαίρετο δικαίωμα της καθεμίας και του καθενός να προσφέρουν χρήματα ή άλλου είδους βοήθεια για κάποιον σκοπό ή όχι. Βέβαια, άπαντες κρίνονται...

Όσο για το “βουλευτές-χορηγοί των ψηφοφόρων”, στην Ελλάδα, οι ψηφοφόροι είναι μονίμως οι χορηγοί και οι βουλευτές, μονίμως οι χορηγούμενοι και δεν πρέπει αυτό ν’ αλλάξει... Τέρμα τα αστειάκια, όπως λέει η κυρία Κανέλλη...

Θα αναφερθούμε λοιπόν περιληπτικά στο πώς ιδρύθηκε το Κ.Κ.Ε (αρχικά ως Σ.Ε.Κ.Ε.) και πώς πρωτεργάτες του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα και ιδρυτικά του στελέχη, διαγράφηκαν, ο ένας μετά τον άλλο, από το κόμμα.

Η Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης

Σημαντικό ρόλο στο εργατικό κίνημα στη χώρα μας, έπαιξε η Φεντερασιόν (Federacion Sosialista Laboradera=Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία), που ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1909.
Το κίνημα των Νεότουρκων που οργανώθηκε και ξέσπασε στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη το 1908, είχε σαν αποτέλεσμα να ιδρυθούν στην πολυπολιτισμική τότε πόλη, μια σειρά από πολιτικές οργανώσεις.

Ένα χρόνο αργότερα, στις 24 Ιουλίου 1909, η εβραϊκή σοσιαλιστική εργατική λέσχη με την ονομασία Εργατικός Σύνδεσμος Θεσσαλονίκης, συνενώθηκε με τη Βουλγαρική Σοσιαλδημοκρατική Ομάδα, δημιουργώντας τη Φεντερασιόν. Ιδρυτής και ηγέτης της, ήταν ο ισπανοεβραϊκής καταγωγής δάσκαλος Αβραάμ Μπεναρόγια (1887-1979), που γεννήθηκε στο Βιδίνιο της Βουλγαρίας. Η Φεντερασιόν είχε ως κεντρικό στόχο τη συγκρότηση οργανώσεων σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες σταδιακά θα ενοποιούνταν και θα επιτύγχαναν τη σοσιαλιστική αλλαγή στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η οργάνωση βασίστηκε κυρίως στο εβραϊκό εργατικό στοιχείο και δεν βρήκε ιδιαίτερη ανταπόκριση στις άλλες εθνότητες (Έλληνες, Βούλγαρους και Τούρκους). Μάλιστα, οι Νεότουρκοι οι οποίοι σταδιακά, έβγαλαν το φιλελεύθερο προσωπείο και διολίσθησαν σε σοβινιστικές διακηρύξεις και πρακτικές την αντιμετώπισαν εχθρικά. Ωστόσο, η Φεντερασιόν ανέπτυξε πλούσια συνδικαλιστική και πολιτική δράση και επηρέασε καταλυτικά τις γενικότερες εξελίξεις στο εργατικό-σοσιαλιστικό κίνημα της υπό κατάρρευση Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, στράφηκε εναντίον όλων των εμπόλεμων πλευρών, θεωρώντας τη σύγκρουση καταστροφική για την ενότητα των εργαζομένων, ενώ άσκησε σφοδρή κριτική και αντιπολίτευση στην ελληνική διοίκηση της πόλης, μετά τον πόλεμο.

Δημοσιογραφικό της όργανο ήταν η εφημερίδα “Αβάντι” (“Εμπρός”). Η Φεντερασιόν σταδιακά έπεσε σε παρακμή, το μεγαλύτερος μέρος της ενσωματώθηκε στο ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα και από το 1918-19, στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (μετέπειτα Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος).

Η ίδρυση του Σ.Ε.Κ.Ε. (Νοέμβριος 1918)

Στις 4-10 (17-23 με το νέο ημερολόγιο) Νοεμβρίου 1918, ένα χρόνο μετά την επανάσταση στη Ρωσία και υπό την επίδρασή της, αντιπρόσωποι ανεξάρτητων σοσιαλιστικών ομάδων, πήραν μέρος στο ιδρυτικό 1ο Συνέδριο του Σ.Ε.Κ.Ε. (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος). Την ηγεσία του Κόμματος, ανέλαβε μια πενταμελής Κεντρική Επιτροπή (ΚΕ), από τους Νίκο Δημητράτο, Άριστο Αρβανίτη, Δημοσθένη Λιγδόπουλο, Μιχάλη Σιδέρη και Σταμάτη Κόκκινο και Εξελεγκτική Επιτροπή από τους Γ. Πισπινή, Σ. Κομιώτη και Α. Μπεναρόγια. Δημοσιογραφικό όργανο του νέου κόμματος ήταν η εφημερίδα “Εργατικός Αγών”, με διευθυντή τον Δημοσθένη Λιγδόπουλο και από το 1921, επίσημα, ο “Ριζοσπάστης”, που κυκλοφορούσε από το 1917.

Σκοπός του Σ.Ε.Κ.Ε. κατά το καταστατικό του, ήταν η "μεταβολή της παραγωγής από πλουτοκρατικής εις σοσιαλιστικήν", με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και άμεσοι στόχοι του προγράμματός του, η κατάργηση της βασιλείας, ο εκδημοκρατισμός των τριών εξουσιών με την εγκαθίδρυση λαϊκής δημοκρατίας “ως μεταβατικού σταδίου προς την πραγματοποίησιν της σοσιαλιτικής πολιτείας”, ψήφος στις γυναίκες, οκτάωρη εργασία, κρατικά ταμεία συντάξεων, εθνικοποίηση των τσιφλικιών και των μοναστηριακών κτημάτων κλπ.

Στο 2ο Συνέδριο (1920), το Σ.Ε.Κ.Ε εξέλεξε Γραμματέα τον Νίκο Δημητράτο, υιοθέτησε τη "δικτατορία του προλεταριάτου" μέχρι την "οικοδόμηση του σοσιαλισμού", αποφάσισε την προσχώρηση στην Γ' Διεθνή (Κομμουνιστική Διεθνή) και τροποποίησε στον τίτλο του κόμματος σε Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Κομμουνιστικό) (ΣΕΚΕ(Κ)). Η Συνδιάσκεψη του Φεβρουαρίου του 1922 εξέλεξε γραμματεία της ΚΕ από τους Γ. Γεωργιάδη, Γ. Πετσόπουλο και Γ. Κορδάτο, η οποία ανασχηματίστηκε από το Εθνικό Συμβούλιο (Κεντρική Επιτροπή) με τους Γιάνη Κορδάτο, Θωμά Αποστολίδη και Σεραφείμ Μάξιμο. Το 2ο Συνέδριο, ακολούθησαν τέσσερα έκτακτα: το 1ο (Σεπτέμβριος 1920), που εξέλεξε Γραμματέα τον Ν. Σαργολόγο, το 2ο (Οκτώβριος 1922), που εξέλεξε στη θέση αυτή τον Θ. Αποστολίδη, το 3ο (Σεπτέμβριος 1923) και το 4ο (Νοέμβριος 1924). Σημαντικότερο από αυτά, ήταν το 3ο Έκτακτο, το οποίο εξέλεξε Γραμματέα τον Παντελή Πουλιόπουλο, αποδέχθηκε τους "21 όρους" για την εισδοχή στην Κομμουνιστική Διεθνή και μετονόμασε το κόμμα σε "Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας-Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς". Σ' αυτό το Συνέδριο, έγινε το τεράστιο ατόπημα για τη Μακεδονία. Στον υπέρμετρο ζήλο τους να διατρανώσουν το διεθνιστικό πνεύμα του κόμματος στο πλαίσιο της ΚΔ, τα μέλη του τάχθηκαν υπέρ μιας "ενιαίας ανεξάρτητης Μακεδονίας" και "ενιαίας ανεξάρτητης Θράκης".

Οι θέσεις αυτές, είχαν την προέλευσή τους στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα (Β' Διεθνής), πριν τους Βαλκανικούς πολέμους και την ανταλλαγή των πληθυσμών στη Μακεδονία και τη Θράκη και ευνοούνταν από τη λεγόμενη Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία. Τις θέσεις αυτές, απέσυρε το Κ.Κ.Ε. με απόφαση της Κ.Ε. στις 23/3/1935 και τις αντικατέστησε με τη θέση "πλήρης εθνική και πολιτική ισοτιμία σε όλες τις εθνικές μειονότητες που ζουν στην Ελλάδα", ωστόσο τις επανέφερε για ένα διάστημα η ηγεσία Ζαχαριάδη (5η Ολομέλεια της ΚΕ, Ιανουάριος 1949).

Το 3ο Τακτικό Συνέδριο (Μάρτιος 1927), αποδοκίμασε τον λικβινταρισμό (πρόταση διάλυσης και εκλεκτικής ανασυγκρότησης του κόμματος) του Π. Πουλιόπουλου τον οποίο διέγραψε και αντικατέστησε ως Γραμματέα με τον Ανδρόνικο Χαϊτά, τον οποίο επανεξέλεξε το 4ο Τακτικό Συνέδριο (Δεκέμβριος 1928). Ακολούθησε εσωτερική διαμάχη ανάμεσα στις παρατάξεις ("φράξιες") Σιάντου - Θέου ("αριστερή") και Χαϊτά-Ευθυμιάδη ("δεξιά") που διευθετήθηκε με την "Έκκληση" της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Η 4η Ολομέλεια, εξέλεξε Γραμματέα τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον οποίο υπέδειξε η "Έκκληση" και ο οποίος παρέμεινε στη θέση αυτή, παίρνοντας αργότερα και τον τίτλο του "Αρχηγού", ως το 1956. Τέλος, η 6η Ολομέλεια (Ιανουάριος 1934), προσδιόρισε με πιο ήπιο και μετριοπαθή τρόπο την "επερχόμενη επανάσταση" ως αστικοδημοκρατική, σε πρώτο στάδιο, με προοπτική τη μετατροπή της σε σοσιαλιστική. Η ηγεσία του ΣΕΚΕ(Κ) είχε συλληφθεί με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας για την αντίθεσή της στη μικρασιατική εκστρατεία. Το Κ.Κ.Ε. υπέστη διώξεις από τη δικτατορία του Θ. Πάγκαλου (1925-1926) αλλά και την κυβέρνηση Βενιζέλου, που κήρυξε τη δράση του ως "ιδιώνυμο αδίκημα".

Οι διαγραφές κορυφαίων στελεχών του Κ.Κ.Ε.

Εκείνο που προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση, είναι οι διαγραφές κορυφαίων στελεχών του Κ.Κ.Ε. στα πρώτα κιόλας χρόνια της ύπαρξής του. Πρωτοπόροι του σοσιαλιστικού κινήματος στη χώρα μας, αγνοί ιδεολόγοι και υψηλόβαθμα στελέχη, διαγράφονταν με ιδιαίτερη ευκολία. Θα παραθέσουμε εδώ όσες περιπτώσεις εντοπίσαμε (ομολογούμε ότι γνωρίζαμε ελάχιστες από αυτές...)
Πιθανότατα υπάρχουν και άλλα στελέχη του Κ.Κ.Ε. που διαγράφηκαν και είναι, φυσικά, ευπρόσδεκτες οι πληροφορίες που θα μεταφέρουν οι αναγνώστες μας.

Ο Αβραάμ Μπεναρόγια, διαγράφηκε το 1924 ως οπορτουνιστής (καιροσκόπος με μικροαστικές αντιλήψεις).

Ο Νίκος Δημητράτος, διαγράφηκε το 1924, επίσης ως οπορτουνιστής.

Ο Άριστος Αρβανίτης, αποχώρησε από το Σ.Ε.Κ.Ε. το 1920, διαφωνώντας με την ένταξή του στην Κομμουνιστική Διεθνή.

Ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος και ο Ελληνορώσος Ωρίωνας Αλεξάκης, αντιπρόσωπος της Κομιντέρν για την Ελλάδα και τα Βαλκάνια, δολοφονήθηκαν στα τέλη Οκτωβρίου 1920, κατά τη διάρκεια ταξιδιού στη Μαύρη Θάλασσα. Επέστρεφαν από τη Ρωσία, όπου είχαν μεταβεί για να διευθετήσουν το θέμα της ένταξης του ΣΕΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή Επίσημη εκδοχή, είναι ότι δολοφονήθηκαν από Τούρκους λαθρέμπορους λαζικής καταγωγής με κίνητρο τη ληστεία (;) και τα πτώματά τους ρίχτηκαν κοντά στις βουλγαρικές ακτές. Όπως είναι φυσικό, έχουν γραφτεί διάφορα για τις δολοφονίες των Λιγδόπουλου και Αλεξάκη, όπως ότι σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν από πράκτορες της Αντάντ.

Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης (ή Ασημίδης), έγινε μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ το 1927 και το 1928 Γραμματέας της. Φοίτησε στην KUTV της Μόσχας. Το 1934, διαγράφτηκε για "οπορτουνιστική θέση". Στη διάρκεια των Δεκεμβριανών, συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή Γκύζη και εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ τις επόμενες ημέρες (Δεκέμβριος 1944).

Ο Παντελής Πουλιόπουλος και ο Παστιάς Γιατσόπουλος, διαγράφηκαν από το ΚΚΕ το 1927 (Σεπτέμβριος), ως λικβινταριστές.

Ο Γιάνης (όπως ο ίδιος ήθελε να γράφεται το όνομά του) Κορδάτος, αποχώρησε από το Κ.Κ.Ε. στα τέλη του 1924-αρχές του 1925, διαφωνώντας με την πλήρη ευθυγράμμισή του με τις αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ιδιαίτερα τις θέσεις της στο Μακεδονικό. Το ΚΚΕ τον διέγραψε το 1927. Τις ίδιες θέσεις με τον Κορδάτο,υποστήριξαν ο Θωμάς Αποστολίδης,που επίσης διαγράφηκε και ο Λευτέρης Σταυρίδης,μετέπειτα βουλευτής,που διαγράφηκε το 1928 λόγω "φιλοαστικής παρέκκλισης".

Ο εξαίρετος οικονομολόγος Σεραφείμ Μάξιμος,διαγράφηκε το 1928.

Και κάποιοι άλλοι όμως,είχαν χειρότερη τύχη.Οι Ανδρόνικος Χαϊτάς,Μάρκος Μαρκοβίτης,Γιώργος Κολοζώφ και Κώστας Ευτυχιάδης,που ήταν ανάμεσα σε αυτούς που δραπέτευσαν από τις φυλακές Συγγρού το 1931,όπου είχαν εγκλειστεί από την κυβέρνηση Βενιζέλου,πήγαν στη Ρωσία,όπου και εκτελέστηκαν κατά τις σταλινικές εκκαθαρίσεις(1936-38).

Γιάννης Πετσόπουλος-Νίκος Σαργολόγος: Δυο ξεχωριστές περιπτώσεις.

Για τον Γιάννη Πετσόπουλο, διαβάζουμε στο marxistikiskepsi.gr: "Ο Γιάννης Πετσόπουλος (1891-1965), ήταν ο πρώτος εκδότης του Ριζοσπάστη και ηγετική μορφή του ΣΕΚΕ στα 1919-1922. Μεγαλέμπορος χάρτου αργότερα συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ από όπου διαγράφτηκε με συκοφαντικές κατηγορίες για την εναντίωση στη Συμφωνία της Βάρκιζας και την κριτική που είχε ασκήσει με πολυσέλιδα σημειώματα του τα οποία έστελνε στο τότε Πολιτικό Γραφείο του Κ.Κ.Ε.". Ο Γ. Κορδάτος, γράφει γι' αυτόν: "Ο Πετσόπουλος που ήταν ταμίας (σημ: το 1922), κατηγορήθηκε για οικονομικές ανωμαλίες και έγιναν ακόμα υπαινιγμοί ότι τον καιρό που μέλη της Κεντρικής Επιτροπής ήταν προφυλακισμένα στις φυλακές Συγγρού, ήρθε σε επαφή με τη (βασιλική) Αυλή". Στο βιβλίο του "Ιστορία της Κατοχής" (Β' Τόμος), ο Δημοσθένης Κούκουνας γράφει:

"Οι Κλεμ και Σβέρμπελ (στρατιωτικός ακόλουθος και ακόλουθος Τύπου της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα το 1940), που συνδέονταν φιλικά με τον ισχυρό παράγοντα του Τύπου στην Αθήνα Γιάννη Πετσόπουλο, ιδιοκτήτη μεγάλου τυπογραφείου τότε και έναν από τους μεγαλύτερος εισαγωγείς χαρτιού τόσο προπολεμικά όσο ΚΑΙ κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τον συνέστησαν θερμά στους Γερμανούς για να φιλοξενηθεί στη Γερμανία μόλις άρχισε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος... Τα συχνά ταξίδια αινιγματική παραμονή του στο Βερολίνο από τον Σεπτέμβριο του 1939 μέχρι τον Μάιο του 1940, συνδέονται με το αντίκρισμα που παρείχε στους Γερμανούς, δίνοντας τις πληροφορίες που τον απαιτούσαν... Κατά την Κατοχή και μέχρι το καλοκαίρι του 1944, ο Πετσόπουλος διατηρούσε τους άριστους δεσμούς του με τον Σβέρμπελ και παράλληλα ήλεγχε και διακινούσε το μονοπώλιο της εισαγωγής χαρτιού στην Ελλάδα, ένα μέρος από το οποίο διοχέτευε- για χάρη του διπλού ρόλου του- για τα αντιστασιακά έντυπα".

Στον Νίκο Σαργολόγο (Σύρος 1895-Η.Π.Α. 1974), έχουμε κάνει μια μικρή αναφορά σε προηγούμενο άρθρο μας. Ήταν Γραμματέας του Κ.Κ.Ε από τον Οκτώβριο του 1922 ως τον Σεπτέμβριο του 1923. Στο 6ο Συνέδριο της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας (ΒΚΟ) στη Μόσχα τον Δεκέμβριο του 1923, υπερψήφισε την πρόταση των Βούλγαρων Κολάροφ και Δημητρόφ για αυτονόμηση της Μακεδονίας και της Θράκης, χωρίς να έχει τέτοια εξουσιοδότηση. Επιστρέφοντας μαζί με τη Γερμανίδα σύζυγό του από τη Μόσχα στην Αθήνα, κράτησαν για λογαριασμό τους τα 7.500 δολάρια που του είχε δώσει η Κομιντέρν για ενίσχυση του ΚΚΕ, ισχυριζόμενοι ότι έπεσαν θύματα ληστείας. Παράλληλα, συνεργάστηκαν με την κυβέρνηση δίνοντας πληροφορίες για τη δράση του κόμματος. Τελικά το 1925-26, τους δόθηκε άδεια να μεταναστεύσουν στις Η.Π.Α. Ο Γ. Κορδάτος, γράφει γι΄αυτόν:

"Ο Σαργολόγος ήταν ρήτορας και πολύ επιθετικός και ανυπόμονος επαναστάτης. Αργότερα, το 1925-26,γυρίζοντας από τη Μόσχα, μέσον Βερολίνου, έφερε μαζί του μια "κομμουνίστρια" Γερμανίδα και σε λίγο καιρό είχαμε αποδείξεις πώς ήταν πράχτορας του ΙΙ γραφείου του Α' Σώματος Στρατού και της Αστυνομίας. Όταν κατάλαβε πως ήταν σε γνώση της Κ. Επιτροπής η χαφιεδοποίησή του, έφυγε για τη Βόρεια Αμερική, παίρνοντας μαζί του και χρήματα του κόμματος".

Πηγές: Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ, "ΜΕΓΑΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ", ΕΚΔΟΣΕΙΣ 20ος ΑΙΩΝΑΣ
Γ. Κορδάτου, "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ".
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ (λήμμα Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος) και ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ Δημοσθένης Κούκουνας, "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ", ΤΟΜΟΣ Β'