Το Αρχαιολογικό Μουσείο «αγκαλιάζει» το Πολυτεχνείο

«Έχουμε εντολή από τον πρωθυπουργό να προχωρήσουμε ένα σχέδιο για την αναγέννηση του κέντρου της Αθήνας με την αναγέννηση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου», ήταν η ρητή δήλωση της νέας υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, καθιστώντας έτσι σαφές ότι το σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων και η ανάδειξη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου συνιστούν άμεση και ύψιστη προτεραιότητα του πρωθυπουργού.

Δεν είναι άγνωστο ότι το σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων και την ανάδειξη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου τα επεξεργάζεται εδώ και χρόνια ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Αιτιολογείται έτσι και η απόφασή του να παραδώσει το υπουργείο σε έναν άνθρωπο που γνωρίζει σε βάθος τα προβλήματα, αλλά και τις προϋποθέσεις ώστε κάτι τέτοιο να γίνει πράξη. Η Λίνα Μενδώνη, ως αρχαιολόγος με τεράστια πείρα και βαθιά γνώση των προβλημάτων, έχει ήδη τοποθετηθεί σχετικά με το ζήτημα με σαφήνεια. Το γεγονός μάλιστα ότι προτίμησε να ξεκινήσει με το θέμα της ενοποίησης την ομιλία της κατά την πρόσφατη τελετή παράδοσης - παραλαβής -απ’ όπου δεν έλειψαν οι εκατέρωθεν αιχμές ανάμεσα στην απερχόμενη υπουργό Μυρσίνη Ζορμπά και τη Λίνα Μενδώνη- αποκαλύπτει και τις προθέσεις της.


Εκτός των άλλων, η υπουργός αναφέρθηκε στον πολιτισμό ως «δημόσιο αγαθό» και «τέταρτο πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης με όχημα τον πολιτισμό σε περιοχές που διαθέτουν μείζονα μνημεία, όπως η Κνωσός, η Μεσσήνη, η Ρόδος, η Βεργίνα, η Ακαδημία Πλάτωνος και η Αμφίπολη», για να καταλήξει ότι εντολή του πρωθυπουργού είναι «να συμβάλουμε στην αναγέννηση του κέντρου της Αθήνας με την αναγέννηση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου».

Ήδη πριν από έναν χρόνο ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποκάλυπτε στους πολιτιστικούς συντάκτες τους κεντρικούς πυλώνες του σχεδίου της νέας κυβέρνησης για τον πολιτισμό, που ήταν η αναβάθμιση των μουσείων, η ενοποίηση του Εθνικού Αρχαιολογικού με το Πολυτεχνείο και η λειτουργία του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). Γνωρίζοντας ότι το σχέδιο του Εθνικού Αρχαιολογικού προϋπήρχε, αλλά δεν είχε καταφέρει ποτέ να υλοποιηθεί, ο πρωθυπουργός δήλωνε αποφασισμένος να προβεί στην επίλυση των προβλημάτων που καθιστούσαν κάτι τέτοιο αδύνατο: «Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο πρέπει να είναι το σημείο αναφοράς για τη χώρα και αυτή τη στιγμή εμφανίζει μια εικόνα που δεν συνάδει με τη φήμη του». «Αρχαίοι θησαυροί παραμένουν στα υπόγεια ακριβώς γιατί δεν υπάρχουν χώροι και αυτό μπορεί να γίνει αν ενοποιηθεί με τον παραπλήσιο χώρο του Πολυτεχνείου», έλεγε καταδεικνύοντας την αποφασιστική του θέση σε ένα ζήτημα που σοβεί εδώ και χρόνια. Πρεσβεύοντας ότι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όντως ένα από τα ωραιότερα του κόσμου, συνιστά τη βασική βιτρίνα της χώρας, θεωρούσε ότι η άμεση ανάδειξή του μπορεί να το μετατρέψει στον καλύτερο καθρέφτη του ελληνικού πολιτισμού, όπως και με το Μουσείο της Ακρόπολης.

Γι’ αυτό και εξακολουθεί να πρεσβεύει ότι μπορούν μέσω της ενοποίησης να δημιουργηθούν επιπλέον χώροι, κατά τα πρότυπα του Λούβρου και άλλων μεγάλων μουσείων, όπου θα μπορούσαν να εκτεθούν οι θησαυροί του Αρχαιολογικού που παραμένουν στα υπόγεια. Δεδομένου ότι η γενικότερη ανάπλαση πρέπει να συνδεθεί με το θέμα της μεταφοράς της Αρχιτεκτονικής Σχολής, η οποία θα μπορούσε να φιλοξενηθεί σε έναν νέο μοντέρνο χώρο, επιτακτική είναι η ανάγκη να λυθεί και το ζήτημα της αλλαγής χρήσης του συγκεκριμένου χώρου του Πολυτεχνείου, που θα αποτελεί τμήμα του μουσείου. Κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να καταστεί μέχρι σήμερα, αφού ο συγκεκριμένος χώρος θεωρείται τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και προστατεύεται από το άσυλο. Η άμεση κατάργηση του ασύλου προφανώς αιτιολογεί και την πρόθεση να μετατραπεί σε μουσειακό χώρο. Όσο για το ότι τμήματα του κτιρίου θεωρούνται μνημεία λόγω της άμεσης σύνδεσής τους με την ιστορική εξέγερση του Πολυτεχνείου, οι πηγές μας από το περιβάλλον του πρωθυπουργού δηλώνουν ότι θα παραμείνουν στη θέση τους. Δεσμεύονται μάλιστα ότι ακόμα και το άγαλμα του Νίκου Σβορώνου, που κοσμεί τον προαύλιο χώρο, δεν θα μετακινηθεί ούτε κατ’ ελάχιστον. Στόχος είναι, όπως λένε, να αναβαθμιστεί πλήρως ο χώρος, αλλά με σεβασμό στο παρελθόν.

Συνεργασία με Μπακογιάννη

Δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο σχέδιο έχει και την άμεση έγκριση και προτεραιότητα του δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, ο οποίος το έχει εντάξει στα σχέδιά του για τον Μεγάλο Περίπατο της Αθήνας. Για την ακρίβεια, αυτό αναφέρεται στο ευρύτερο σχέδιο για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, των σημαντικότερων, κατά τον νέο δήμαρχο, τοποσήμων της πόλης, που θα διαμορφώσουν ένα ιδανικό τρίγωνο ανάμεσα σε Αρχαιολογικό Μουσείο, Ακρόπολη και Θησείο. Κεντρική ιδέα είναι πάντα η συνένωση του Αρχαιολογικού Μουσείου, του Πολυτεχνείου και του ανακαινισμένου ξενοδοχείου «Ακροπόλ», σχέδιο που βρίσκει σύμφωνους, όπως μαθαίνουμε, όχι μόνο τον πρωθυπουργό, την υπουργό Πολιτισμό και τον δήμαρχο, αλλά και τη διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μαρία Λαγογιάννη.

Αντίστοιχο σχέδιο είχε βέβαια καταθέσει πριν από πολλά χρόνια και ο αξιολογότατος πρώην διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς, ο οποίος είχε μάλιστα υποβάλει συγκεκριμένο κτιριολογικό πρόγραμμα με σκοπό την πλήρη αξιοποίηση του περιβάλλοντος χώρου και του μουσείου. Δεν κατάφερε ωστόσο να βρει ούτε την αποδοχή, ούτε τα προγράμματα που θα το καθιστούσαν εφικτό. Η συζήτηση πάντως δεν προέκυψε ως κεραυνός εν αιθρία, καθώς ο κατεξοχήν εμπνευστής του εν λόγω πλάνου Κώστας Λαλιώτης, ο οποίος πρέσβευε ότι με αυτό τον τρόπο θα αναβαθμιζόταν όλη η περιοχή πέριξ των Εξαρχείων, της Πατησίων και της Κυψέλης, επέμενε σε αυτό επί σειρά ετών αναζητώντας τρόπους να το υλοποιήσει. Ωστόσο το κόστος είχε θεωρηθεί τότε ιδιαίτερα μεγάλο, όπως και οι δυσκολίες που τώρα φαίνεται να μπορούν πιο εύκολα να ξεπεραστούν, δεδομένου ότι υπάρχει στενή συνεργασία δήμου και κυβέρνησης, επιμέρους ιδιωτικών φορέων και κράτους. Πληροφορίες από πλευράς της κυβέρνησης αναφέρουν ότι το τεράστιο, καθώς αναμένεται, κόστος θα καλυφθεί από ευρωπαϊκά προγράμματα και ΕΣΠΑ, αλλά και από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που έχει δείξει ήδη ενδιαφέρον. Είναι προφανές ότι δεν αρκεί μια αναβάθμιση του μουσείου, αλλά απαιτούνται ο ανασχεδιασμός του κέντρου της Αθήνας και η αναβάθμιση όλης της περιοχής. Το γεγονός αυτό είναι που καθιστά το συγκεκριμένο πλάνο παραπάνω από φιλόδοξο, αφού προηγούμενες προτάσεις που είχαν κατατεθεί πριν από κάποια χρόνια για τη μεταμόρφωση της περιοχής μέσω του project «Rethink Athens» του Ιδρύματος Ωνάση, το οποίο είχε αναλάβει και τη σχετική μελέτη, είχαν πέσει στο κενό αφού δεν είχαν προωθηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ανεκτίμητοι θησαυροί στα υπόγεια του μουσείου

Δεν είναι τυχαίο ότι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου, κυρίως χάρη στους ανεκτίμητους αρχαιολογικούς θησαυρούς που φιλοξενούνται στις αμέτρητες αίθουσές του. Το κακό είναι ότι οι περισσότερες από αυτές παραμένουν κλειστές, ενώ οι θησαυροί είναι ακόμα κρυμμένοι στα υπόγεια ψάχνοντας την αφορμή κάποιας περιοδικής έκθεσης για να έρθουν στο φως. Ο θεσμός του «Αθέατου Μουσείου», όπως αποκαλείται αυτός ο κύκλος των εκθέσεων, εντάσσεται στη λογική της γνωστοποίησης κάποιων από τα σπάνια εκθέματα που μόνο έτσι μπορούν να εκτεθούν στο κοινό, εκτός από τους επιμέρους δανεισμούς που έχουν αρχίσει, ευτυχώς, να είναι δημοφιλείς και στη χώρα μας. Σημειωτέον ότι στο πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο του 19ου αιώνα υπάρχουν εμβληματικά έργα όχι μόνο της ελληνικής αρχαιότητας, αλλά και του παγκόσμιου πολιτισμού, όπως ο Ποσειδώνας του Αρτεμισίου (με κάποιους από τους αρχαιολόγους να υποστηρίζουν ότι πρόκειται για το άγαλμα του Δία), η καταπληκτική Λήκυθος του λεγόμενου «Ζωγράφου του Αχιλλέα», η περίφημη Χρυσή Μάσκα του Αγαμέμνονα ή η εκπληκτικής ομορφιάς Στήλη της Ηγησούς, η πιο διάσημη ίσως επιτύμβια στήλη στον κόσμο. Δεδομένου μάλιστα ότι στο μουσείο έχουν καταλήξει τα σημαντικότερα ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών που αντιστοιχούν σε ένα τεράστιο χρονολογικό φάσμα -από την προϊστορική εποχή ως το τέλος της ρωμαϊκής περιόδου-, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για ένα θησαυροφυλάκιο τεράστιας αξίας. Δεν είναι τυχαίο ότι σχολιάζοντας σχετικά ο πρωθυπουργός έχει τονίσει ότι η αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού δεν είναι πολιτιστικό, αλλά εθνικό ζήτημα. Ως εκ τούτου, οι κινήσεις για την αναβάθμισή του -ο εκσυγχρονισμός του, η σύνδεσή του με το ηλεκτρονικό εισιτήριο, ο εμπλουτισμός και ο εξοπλισμός του πωλητηρίου- αναμένεται να γίνουν αμέσως. Και η σύνδεσή του με την ευρύτερη περιοχή είναι ένα τεράστιο στοίχημα που αφορά όχι μόνο τους Αθηναίους, αλλά και όλους τους Έλληνες.