Από τον Ιταλικό Νότο στα χωριά της Μάνης

Χρειάστηκε να περάσει μισός αιώνας – για την ακρίβεια 51 χρόνια- για να αναγνωρίσει η Καθολική Εκκλησία την ανεπανάληπτη δημιουργία του Πιερ Πάολο Παζολίνι και να γράψει η εφημερίδα του Βατικανού L'Osservatore Romano ότι «Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» είναι η καλύτερη ταινία για το Χριστό. Η αναγνώριση ήρθε το 2015, η ταινία του «άπιστου» Παζολίνι που έμεινε πιστός στο κείμενο του Ευαγγελίου πρωτοπαίχθηκε το 1964.

Δίχως άλλο πρόκειται για μια εμβληματική δημιουργία του Παζολίνι.

Η αφήγηση τοποθετείται στη Νότια Ιταλία, οι ηθοποιοί είναι ερασιτέχνες, η Παναγία μάλιστα που θρηνεί για τον Ιησού είναι η μητέρα του σκηνοθέτηi (η ερμηνεία της είχε προταθεί για Όσκαρ).

Ο Παζολίνι «έντυσε» την ταινία του με τις πρωτότυπες συνθέσεις του Luis Bakalov, αλλά και με κομμάτια του Bach, του Mozart, του Prokofiev και το κλασικό spiritual «Sometimes l feel Like a Motherless Child» τραγουδισμένο συγκλονιστικά από την Odetta.

Στο ρόλο του Χριστού ο 19χρονος τότε Ισπανός Enrique Irazoqui – ένας μεσογειακός ξερακιανός Χριστός πέρα και έξω από τα χολιγουντιανά και τα βατικάνεια στερεότυπα… Η μορφή του Ισπανού ήρθε να δέσει με την αντίληψη αλλά και τη αιρετική ματιά του Ιταλού σκηνοθέτη για ένα λαϊκό δράμα με φόντο τον φτωχό και στερημένο Νότο της πατρίδας του.

Σχεδόν μια δεκαετία – για την ακρίβεια, εννιά χρόνια μετά το εγχείρημα του Παζολίνι ο τριαντάχρονος , σπουδαγμένος στο Λονδίνο, σκηνοθέτης Κώστας Αριστόπουλος κατεβαίνει στη Μάνη για να ξεκινήσει ένα ανάλογων προδιαγραφών εγχείρημα. Η ταινία Κρανίου Τόπος που προβλήθηκε το 1973 και απέσπασε διακρίσεις στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης της χρονιάς αυτής προέρχεται από το ασυνεχές του ελληνικού σινεμά- έμεινε για πάντα στη μοναξιά της, δίχως προπάτορες και συνεχιστές…

Στη σελίδα του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου βρήκα ένα μικρό σημείωμα για την ταινία: «Οι κάτοικοι ενός χωριού της Μάνης, εργάτες και αγρότες στην πλειοψηφία τους, προσκαλούνται από ένα κινηματογραφικό συνεργείο να εργαστούν ως ερασιτέχνες ηθοποιοί, αναπαριστώντας τα Πάθη και τη Σταύρωση του Χριστού στην ύπαιθρο της περιοχής τους. Παράλληλα, μέσα από συνεντεύξεις, παρουσιάζονται οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και τα οικονομικά αδιέξοδα των κατοίκων των χωριών, στην ελληνική επαρχία των αρχών της δεκαετίας του ΄70».

Οι κάτοικοι ενός χωριού της Μάνης, εργάτες και αγρότες στην πλειοψηφία τους, προσκαλούνται από ένα κινηματογραφικό συνεργείο να εργαστούν ως ερασιτέχνες ηθοποιοί, αναπαριστώντας τα Πάθη και τη Σταύρωση του Χριστού στην ύπαιθρο της περιοχής τους. Παράλληλα, μέσα από συνεντεύξεις, παρουσιάζονται οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και τα οικονομικά αδιέξοδα των κατοίκων των χωριών, στην ελληνική επαρχία των αρχών της δεκαετίας του ΄70.

Τέλος, στο site της Κινηματογραφικής Λέσχης Γυθείου βρίσκουμε την ξεχωριστή πληροφορία ότι πολλοί από τους κατοίκους του Χωσιαρίου (έξω από το Γύθειο) είχαν συμμετάσχει ως κομπάρσοι στη ταινία. Μάλιστα, από το 1999 έως και σήμερα, η Κινηματογραφική Λέσχη Γυθείου φιλοξενείται στο κτίριο του πρώην Δημοτικού Σχολείου του Χωσιαρίου (13ο km, επαρχιακής οδού Γυθείου - Αρεόπολης). Ένα όμορφο παλιό πέτρινο σχολείο που σιγά - σιγά μεταμορφώθηκε σ' ένα ζεστό και φιλόξενο χώρο προβολής.

Στο site διαβάζουμε για την ταινία: Λυρική αναπαράσταση των Παθών στη σύγχρονη Μάνη, όπου το Θείο Δράμα παραλληλίζεται με εκείνο των κατοίκων της περιοχής. Αναφορές κι επιρροές από τον Μπρεχτ και τον Παζολίνι χαρακτηρίζουν αυτό το περίεργο και μοναδικό σαν έργο. Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1973 απέσπασε τιμητικές διακρίσεις τόσο για τη φωτογραφία του Γιώργου Αρβανίτη όσο και για το καλλιτεχνικό ήθος με το οποίο αντιμετώπισε το θέμα της ο Κώστας Αριστόπουλος. Ο δημιουργός της εξέπληξε με την απόφασή του να αρνηθεί την τιμητική διάκριση που του έγινε από τον κρατικό κινηματογραφικό θεσμό, με το αιτιολογικό ότι «η ανακαλυφθείσα φόρμουλα του καλλιτεχνικού ήθους δεν του λέει τίποτα και συνεπώς δεν την αποδέχεται».