Αστέρης Πλιάκος

Αυτό αφορά και την ομιλία της προέδρου κ. φον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της Ένωσης το 2023 που έγινε στις 13.9.2023, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θεσμός που μιμείται τα συμβαίνοντα στις ΗΠΑ. Με αυτή τη επισήμανση, έχει σημασία να δούμε που εστίασε την ομιλία της η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ιδίως εάν όντως η Ένωση δίνει μια ικανοποιητική «απάντηση στο κάλεσμα της Ιστορίας», όπως το διατύπωσε φιλόδοξα.

Εν όψει των ευρω-εκλογών του Ιουνίου του 2024, η Πρόεδρος της Επιτροπής εκθέτει τα επιτεύγματα της θητείας της, επισημαίνοντας ότι μεταξύ των ψηφοφόρων θα προστεθούν εκατομμύρια πολίτες που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά, οι νεότεροι από τους οποίους γεννήθηκαν το 2008. Αναμφίβολα, οι πολίτες αυτοί εμφορούνται από διαφορετικά ενδιαφέροντα, άλλες επιλογές και άλλες προσδοκίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η απασχόληση παύει να είναι η κύρια προτεραιότητά τους. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται το ιστορικό μέσο NextGenerationEU, που συνδυάζει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ και δημιουργεί αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας για το παρόν και το μέλλον.

Ταυτόχρονα, τονίζονται οι προσπάθειες της Ένωσης στα θέματα αιχμής του 21ου αιώνα, που είναι η αποτροπή της κλιματικής αλλαγής, μέσω ιδίως της εκπόνησης και υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Φυσικά, η μετάβαση σε μια νέα τεχνολογική εποχή και οι κίνδυνοι που κυοφορούνται δεν θα μπορούσε να απουσιάσει από την ομιλία της Προέδρου της Επιτροπής, η οποία υπογράμμισε το συνδυασμό της ψηφιακής μετάβασης με τη θέσπιση δικαιωμάτων στο διαδίκτυο για τους πολίτες της Ένωσης, δικαιώματα πιο αναγκαία από ποτέ στο βαθμό που περιστέλλουν τη μεγάλη δύναμη των εταιρειών τεχνολογίας.

Εντύπωση προκαλεί η εκτενής αναφορά στην αθέμιτη εμπορική στάση της Κίνας, με το κατ’ εξοχή παράδειγμα-διαπίστωση ότι οι παγκόσμιες αγορές έχουν πλημμυρίσει πλέον με φθηνότερα κινεζικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, λόγω των τεράστιων κρατικών επιδοτήσεων. Εν προκειμένω, τίθεται ζήτημα αποτελεσματικής λειτουργίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ο οποίος είναι περισσότερο από ποτέ χρήσιμος, προκειμένου να υπάρξει ένα ανοικτό και δίκαιο διεθνές εμπορικό σύστημα, χωρίς τριβές και αυτοδικίες ιδίως τώρα που τίθεται και το ζήτημα της επισιτιστικής ασφάλειας, λόγω του πολέμου της Ουκρανίας και των απότοκων της κλιματικής αλλαγής που είναι οι ξηρασίες, οι δασικές πυρκαγιές και οι πλημμύρες.

Το θέμα της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης αποτέλεσε επίσης βασικό τμήμα της ομιλίας της Προέδρου. Η ψηφιοποίηση της υγειονομικής περίθαλψης, της απονομής της δικαιοσύνης και του δικτύου των μεταφορών αναμένεται να έχει πολλές θετικές επιδράσεις στη ζωή των ανθρώπων, ιδίως αν φέρουμε στη μνήμη μας την τραγωδία των Τεμπών, με τη διαπιστωθείσα σχετική υστέρηση ή και την περιπέτεια με την πανδημία που παραπέμπει ενδεχομένως σε καταστροφική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Ως εκ τούτου, η υπό θέσπιση πράξη της Ένωσης για την τεχνητή νοημοσύνη, η πρώτη στον κόσμο, πρέπει να επαινεθεί και ορθώς υπογραμμίζεται ότι θα αποτελέσει υπόδειγμα για όλον τον κόσμο.

Τέλος, το μεταναστευτικό πρόβλημα παρουσιάστηκε με αισιόδοξο τρόπο, στο μέτρο που ενώ επαινείται η υπογραφή εταιρικής σχέσης με την Τυνησία, προτείνοντας μάλιστα να αποτελέσει υπόδειγμα για κατάρτιση παρόμοιων συμφωνιών και με άλλες χώρες, μόλις τις τελευταίες μέρες έχουμε πάνω από 7.000 αφίξεις μεταναστών στη Λαμπεντούζα.

Εν προκειμένω, η ορθή διαπίστωση της Προέδρου ότι κάθε μέρα οι συρράξεις, η κλιματική αλλαγή και η αστάθεια ωθούν πληθυσμούς να αναζητούν καταφύγιο αλλού, απαιτεί μεγαλύτερη υπευθυνότητα και από τα όργανα της Ένωσης και από ορισμένα κράτη μέλη, προκειμένου να στηριχτούν αποτελεσματικά «κράτη υποδοχής» πρώτης γραμμής, όπως είναι η Ιταλία αλλά και η Ελλάδα, ιδίως να καταπολεμηθούν οι διακινητές ανθρώπων, που κατά τις λέξεις της Προέδρου « με τα ψέματά τους προσελκύουν απελπισμένους ανθρώπους. Και τους παρασύρουν σε θανατηφόρες οδούς μέσα από την έρημο ή άλλοτε σε πλοιάρια ακατάλληλα για πλεύση».

*Αστέρης Πλιάκος, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών