Ποιος θα συλλάβει τώρα τον Πουτζδεμόν;

Οι φήμες που έκαναν λόγο για ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης επιβεβαιώθηκαν, με τους επικεφαλής στην Ισπανία να βρίσκονται επί ποδός για τυχόν εξεγέρσεις. Ηδη εκπρόσωποι της ριζοσπαστικής Αριστεράς απέκλεισαν σιδηροδρομικούς σταθμούς και οι συγκεντρώσεις αναμένεται να αυξηθούν τις επόμενες ημέρες

Τη μεγαλύτερη κρίση από τον Εμφύλιο βιώνει αυτές τις ημέρες η Ισπανία, με την υπόθεση της Καταλονίας να μοιάζει σχεδόν αδιέξοδη, όσο οι δύο πλευρές εξακολουθούν να υιοθετούν ακραία στάση. Με τον πρώην αρχηγό της καταλανικής κυβέρνησης Κάρλες Πουτζδεμόν να είναι φυγάς στο Βέλγιο και να επιμένει στην ανεξαρτησία, από τη μια, και με τον πρωθυπουργό της Ισπανίας Μαριάνο Ραχόι να επιμένει στην έκδοσή του, από την άλλη, τα πράγματα μυρίζουν μπαρούτι.

Η υπόθεση τείνει πλέον να λάβει ευρωπαϊκές διαστάσεις απειλώντας με διπλωματικό επεισόδιο την Ισπανία και το Βέλγιο, σε περίπτωση που ο καθαιρεθείς ηγέτης μετατρέψει την εκεί επίσκεψή του σε πολιτικό θέμα: τα εγχώρια μίντια επιμένουν ότι ο πρώην πρόεδρος της Ζενεραλιτάτ κατέφυγε στις Βρυξέλλες από τη Μασσαλία ύστερα από πρόσκληση του εθνικιστικού φλαμανδικού κόμματος N-VA, το οποίο συμμετέχει στην κυβέρνηση συμμαχίας της χώρας, προκειμένου να ζητήσει επίσημα άσυλο - κάτι που προς το παρόν ο ίδιος το αρνείται. Αυτός, ωστόσο, που οργάνωσε τη μετάβαση του Πουτζδεμόν φέρεται να γνωρίζει τα ευρωπαϊκά θέματα και έχει άκρες σε κορυφαία όργανα της Ε.Ε. ως πρώην επίτροπός της: πρόκειται για τον Αμαντέου Αλταφάι, ο οποίος έχει διατελέσει εκπρόσωπος Τύπου για τις οικονομικές υποθέσεις επί Αλμούνια. Αφότου έλαβε τις σχετικές εγγυήσεις κατάφερε και εξασφάλισε ένα ασφαλές σημείο για τον διωκόμενο ηγέτη της Καταλονίας. Μόνο που η απόφασή του δεν δείχνει να βρίσκει σύμφωνη την κυβέρνηση των Βρυξελλών, που επιμένει ότι ο Πουτζδεμόν θα αντιμετωπιστεί όπως οποιοσδήποτε πολίτης-επισκέπτης της χώρας. Απ’ ό,τι μάλιστα φαίνεται, ο πρώην πρόεδρος δεν μετέβη στο Βέλγιο μόνος του καθώς συνοδεύεται και από άλλα μέλη της κυβέρνησης για τα οποία εκκρεμούν ανάλογες κατηγορίες - μεταξύ των οποίων διασπάθιση δημοσίου χρήματος, στάση και αποσχιστική δράση. Οι φήμες που έκαναν λόγο για ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης επιβεβαιώθηκαν, με τους επικεφαλής στην Ισπανία να βρίσκονται επί ποδός για τυχόν εξεγέρσεις.

Ηδη εκπρόσωποι της ριζοσπαστικής Αριστεράς απέκλεισαν σιδηροδρομικούς σταθμούς και οι συγκεντρώσεις αναμένεται να αυξηθούν τις επόμενες ημέρες. Τα μαντάτα, επομένως, δεν είναι καθόλου καλά: η ενδεχόμενη έκδοση-φυλάκιση του Πουτζδεμόν μπορεί να οδηγήσει σε ξαφνικά ηρωποίησή του ενώ ανάλογη υποχώρηση του Ραχόι, σε οποιοδήποτε επίπεδο, να εκληφθεί ως ήττα. Επιπλέον οι Ευρωπαίοι, βλέποντας το μπαρούτι του εθνικισμού να μυρίζει έντονα στην περιοχή της Καταλονίας, δεν είναι διατεθειμένοι να επιτρέψουν οποιαδήποτε αυτονόμηση, με τα αντιπολιτευόμενα κόμματα και τους πολιτικούς εχθρούς του Ραχόι -με εξαίρεση τους Ποδέμος- να στηρίζουν αναφανδόν την απόφαση του προέδρου της χώρας. 
Από κει και πέρα η φυγόδικη διάθεση του Πουτζδεμόν δείχνει να μειώνει σημαντικά τη δημοφιλία που είχε αποκτήσει ξαφνικά, εξαιτίας της βίαιης καταστολής που επεβλήθη στην Καταλονία από την κυβέρνηση Ραχόι την ημέρα του δημοψηφίσματος.

Η απόφαση του φυγόδικου προέδρου να διαφύγει στις Βρυξέλλες φαίνεται να του στέρησε μία ακόμα ευκαιρία να αποκτήσει μεγαλύτερη δύναμη σε περίπτωση φυλάκισης, αποδεικνύοντας ότι είναι πολύ κατώτερος των περιστάσεων. Σε αντίθεση με τον αλλοτινό εξόριστο πρόεδρο της Καταλονίας, τον Ταραντέλας, ο οποίος επέστρεψε στην Ισπανία μετά τον Εμφύλιο εκφωνώντας έναν ανοιχτό λόγο που έχει γράψει ιστορία, ο Πουτζδεμόν δεν διαθέτει ούτε τον πολιτικό λόγο, ούτε το σθένος. Επιπλέον τα αποσχιστικά κινήματα συνδέονται άμεσα -και στην περίπτωση της Καταλονίας ακόμα περισσότερο- με εθνικιστικές διαθέσεις και όχι με δημοκρατικά, αυτονομιστικά ιδανικά που επικρατούσαν στην περιοχή την εποχή του Φράνκο. Παραδοσιακά η Βαρκελώνη ήταν μια αντιμοναρχική, αντικληριστική περιοχή, ενώ σήμερα φαίνεται να είναι πηγή πλούτου αφού σε αυτήν αναλογεί το 20% του ΑΕΠ της χώρας. Το σύνθημα μάλιστα που ακούγεται διαρκώς είναι «η Μαδρίτη μας κλέβει» από τους άκρως παραγωγικούς και πλούσιους, λόγω τουρισμού, Καταλανούς.

Από τα 75 εκατομμύρια τουρίστες που ταξιδεύουν στην Ισπανία, τα 18 εκατομμύρια κατευθύνονται στην Καταλονία, ενώ υψηλή είναι και η φορολόγηση. Ωστόσο το δημόσιο χρέος είναι παραπάνω από ανησυχητικό, καθώς η αυτόνομη, σε μεγάλο βαθμό, κυβέρνηση της χρωστάει 77 δισ. δολάρια - κάτι που χειροτέρεψε μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.

Και όσοι γνωρίζουν ότι η ιδεολογία σε εποχές δημοκρατικές δεν αρκεί για να προξενήσει το ρήγμα που φαίνεται να σοβεί τώρα ανάμεσα στις δύο πλευρές, αντιλαμβάνονται ότι το βαθύτερο αίτιο κρύβεται στο χρήμα. Σε περίπτωση ανεξαρτησίας, η Καταλονία θα χάσει την πρόσβαση στο ταμείο που έχει δημιουργηθεί για την παροχή ρευστού σε περιοχές που έχουν χτυπηθεί από την κρίση, ενώ αν βγει από την Ε.Ε. θα υπάρξει πρόβλημα και σε επίπεδο εξαγωγών αλλά και τουρισμού. Ηδη οι δείκτες δείχνουν πολύ μεγάλη πτώση των επισκεπτών λόγω του διαρκούς αναβρασμού στην περιοχή, κάτι που ενδέχεται να χειροτερέψει στο μέλλον. Γι’ αυτό και η αυτονομία που είχε κερδίσει η Ζενεραλιτάτ, πολλά χρόνια μετά το τέλος του ισπανικού Εμφυλίου, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, με αναγνώριση ακόμα και της καταλανικής γλώσσας που μιλιέται πλέον στις περιοχές περισσότερο από τα ισπανικά, μοιάζει παρελθόν. 

Η Ισπανία αντιμετωπίζει έτσι επίσημα τη μεγαλύτερη θεσμική και συνταγματική κρίση από τη δεκαετία του ’30. Το άρθρο 115 που ενεργοποίησε ο Ραχόι επιτρέπει στην κυβέρνηση να «λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διατηρηθεί η ενότητα» κρατώντας καταρχήν τον οικονομικό έλεγχο, αλλά και αποκτώντας τα πολιτικά ηνία. Δυστυχώς ο Ραχόι δεν ακολούθησε το παράδειγμα του ομολόγου του Ντέιβιντ Κάμερον στη Μεγάλη Βρετανία, ο οποίος κατάφερε να γλιτώσει το ενδεχόμενο αυτονόμησης της Σκωτίας επικαλούμενος απλώς τη λογική.

Οπως έγραφε και ο φιλελεύθερος «Economist» σε σχετικό κείμενό του, «η αποφυγή βίας εκ μέρους του Ραχόι την ημέρα του δημοψηφίσματος θα του είχε εξασφαλίσει ένα εντελώς διαφορετικό αποτέλεσμα» και ενδεχομένως να είχε φέρει και καλά ποσοστά. Στην πραγματικότητα, βέβαια, οι αυτονομιστές με τους ενωτιστές μοιάζουν να είναι μοιρασμένοι, με μικρή απόκλιση πότε υπέρ του ενός και πότε του άλλου - και η αλήθεια είναι ότι, παράλληλα με τις πορείες διαμαρτυρίας για την ανεξέλεγκτη βία, αντίστοιχα μαζικές και μεγάλες ήταν και οι συγκεντρώσεις για την παραμονή της Καταλονίας στην ισπανική επικράτεια, αλλά και στην Ευρώπη.

Οπως επισημαίνει άλλωστε ο φιλοσοφημένος και γεννημένος στη Βαρκελώνη Ισπανός διευθυντής της εφημερίδας «La Vanguardia»: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι τόσο το χάσμα ανάμεσα στην Καταλονία και την Ισπανία, αλλά ο διχασμός ανάμεσα στους ίδιους τους Καταλανούς». Οι εντάσεις είναι καθημερινές ανάμεσα σε όλους εκείνους που στηρίζουν την κεντρική κυβέρνηση διεκδικώντας, κατά κύριο λόγο, την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ενωση και έχοντας υπόψη τους και το Brexit, καθώς και σε αυτούς που για διάφορους λόγους -εθνικιστικούς, ακροδεξιούς, ακόμα και αναρχικούς- επιθυμούν την απόσχιση. Αρκεί κανείς να δει ποιοι συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνεργασίας της οποίας ηγούνταν μέχρι πρότινος ο Πουτζδεμόν για να καταλάβουν το διαφορετικό μείγμα των πολιτικών τάσεων που στηρίζουν την αυτονόμηση.

Ηδη, πάντως, με την ενεργοποίηση του άρθρου 155 η αυτονομία της Καταλονίας έχει ανακληθεί, με την κυβέρνηση να έχει αναλάβει τη διακυβέρνηση της περιοχής. Οι αστυνομικές δυνάμεις που έχουν μετακινηθεί από άλλες περιοχές προς τη Βαρκελώνη δεν είναι καλός οιωνός και όλοι ανησυχούν για το τι θα συμβεί όταν εκτός από τους ηγέτες αρχίζουν να αντιπαλεύονται και οι πολίτες μεταξύ τους. Ενα ενδεχόμενο Catalexit θα ήταν σίγουρα καταστροφή, ανάλογο αδιέξοδο όμως έχει προκαλέσει και η απόλυτη στάση της ισπανικής κυβέρνησης που αρνείται τον διάλογο. Εξάλλου ,οι πρώτες αντιδράσεις δείχνουν πόσο άσχημα μπορεί να εξελιχθούν τα πράγματα. Δεδομένων των συνθηκών, οι ήδη προκηρυγμένες εκλογές στην Καταλονία με ημερομηνία την 21η Δεκεμβρίου -λίγο δηλαδή πριν από τα Χριστούγεννα- μοιάζουν με ασήμαντη έως και αστεία λεπτομέρεια.