Η Μαριάμ Μιρζαχανί, ιρανή μαθηματικός και πρώτη γυναίκα βραβευμένη με το Fields Metal, τη μεγαλύτερη διάκριση στη μαθηματική επιστήμη, πέθανε το Σάββατο στις ΗΠΑ σε ηλικία 40 ετών από καρκίνο, μια απώλεια για την οποία εξέφρασαν θλίψη οι συνάδελφοί της και οι ιρανικές αρχές.
Σύμφωνα με το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ όπου εργαζόταν, η Μιρχαζανί πέθανε "έπειτα από μακρά μάχη με τον καρκίνο". "Πέθανε σε αμερικανικό νοσοκομείο", μετέδωσαν τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης μεταξύ τους το πρακτορείο ειδήσεων Mehr.
"Η Μαριάμ έφυγε παρά πολύ νωρίς αλλά η επιρροή της θα μείνει ζωντανή σε χιλιάδες γυναίκες που ενθάρρυνε να ακολουθήσουν το δρόμο των μαθηματικών και των επιστημών", δήλωσε ο πρόεδρος του Στάνφορντ Μαρκ Τεσιέ-Λαβίν. Η εφημερίδα του καλιφορνέζικου πανεπιστημίου, Stanford News, αποχαιρέτισε μια μαθηματικό "φιλόδοξη, αποφασισμένη, που δεν δείλιαζε απέναντι σε προβλήματα με τα οποία άλλοι δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να καταπιαστούν".
Στο Ιράν, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί εξέφρασε τη "βαθιά θλίψη" του. "Η Μιρζαχανί έκανε ξακουστό το όνομα του Ιράν στους επιστημονικούς κύκλους όλους του κόσμου και σφράγισε μια καμπή για να δείξει ότι οι Ιρανές και οι νέες θέλουν να φθάσουν στην κορυφή της δόξας". Ο αρχηγός του κράτους εξήρε την καταπληκτική ιδιοφυία της παραγωγικής επιστήμονα και τη σεμνότητά της", σύμφωνα με την αγγλόφωνη ιστοσελίδα του ιρανικού τηλεοπτικό δικτύου PressTV.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ εξέφρασε τα συλλυπητήριά του και εξήρε το έργο της εκλιπούσας γράφοντας στα φαρσί στο λογαριασμό του στο Instagram.
"'Ένα φως έσβησε. Ραγίζει η καρδιά μου... έφυγε πολύ νωρίς", έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα φίλος της, ο Φιρούζ Μάικ Ναντερί, αμερικανο-ιρανός επιστήμονας και πρώην στέλεχος της NASA. "Ιδιοφυία; Ναι αλλά και κοπέλα, μητέρα, σύζυγος", πρόσθεσε αναρτώντας μια ασπρόμαυρη φωτογραφία της Μαριάμ, στην οποία έχει κοντά μαλλιά και καθαρό βλέμμα.
Γεννημένη το 1977 στην Τεχεράνη όπου μεγάλωσε, η Μαριάμ έγινε τον Αύγουστο του 2014 η πρώτη γυναίκα που τιμάται με το μεγαλύτερο βραβείο στα μαθηματικά, το Μετάλλιο Φιλντς, το "Νόμπελ" των μαθηματικών, όπως θεωρείται.
Η ειδική στη γεωμετρία των μη κανονικών σχημάτων είχε ανακαλύψει νέους τρόπους υπολογισμού των όγκων των αντικειμένων με υπερβολικές επιφάνειες, όπως για παράδειγμα η σέλα του αλόγου.
"Παρά τον πολύ θεωρητικό χαρακτήρα της δουλειάς της, το έργο της έχει εφαρμογές στη φυσική, την κβαντική μηχανική και σε άλλες επιστήμες πέραν των μαθηματικών", υπογραμμίζει η Stanford News.
Όταν ήταν παιδί, η Μαριάμ ονειρευόταν να γίνει συγγραφέας αλλά ο πυρετός των αριθμών και των εξισώσεων την κατέλαβε από τότε που ήταν στο κολέγιο, για να μην την αφήσει ποτέ. "Είναι διασκεδαστικό, σαν να φτιάχνεις ένα παζλ ή να λύνεις ένα αστυνομικό αίνιγμα", έλεγε στην εφηβεία της κατά την οποία διακρίθηκε κερδίζοντας τις Ολυμπιάδες των Μαθηματικών επί δύο συνεχή χρόνια, το 1994 και το 1995, με εξαιρετικές επιδόσεις. "Η πιο συναρπαστική ώρα μου ήταν όταν διάβαζα διηγήματα, στην πραγματικότητα διάβαζα οτιδήποτε έβρισκα. Δεν μου είχε περάσει καν από το μυαλό να ακολουθήσω τα μαθηματικά, πριν από την τελευταία χρονιά στο λύκειο. Ο μεγαλύτερος αδελφός μου ήταν αυτός που με έκανε να ενδιαφερθώ για την επιστήμη γενικά και στη συνέχεια μαθηματικοί και επιστήμονες που γνώρισα στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Σαρίφ της Τεχεράνης", έλεγε σε συνέντευξή της στο Clay Mathematics Institute (CMI) το 2008.
Παρότι το Ιράν και οι ΗΠΑ διέκοψαν το 1980 τις διπλωματικές τους σχέσεις, η Μαριάμ αφήνει τη χώρα της για το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ όπου παίρνει το διδακτορικό της 2004 παρουσιάζοντας μια διατριβή "αριστούργημα", γράφει η Stanford News. "Οι περισσότεροι μαθηματικοί δεν θα παράξουν ποτέ κάτι τόσο καλό. Αυτή το έκανε ήδη από τη διατριβή της", είχε γράψει τότε ο Μπένσον Φαρμπ, καθηγητής μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Στη συνέχεια πήγε να διδάξει στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον πριν διδάξει πλέον ως καθηγήτρια μαθηματικών στα 31 της στο Στάνφορντ.
Η Μαριάμ Μαρζαχανί μένει μέχρι σήμερα η μόνη γυναίκα που έχει τιμηθεί με το Fields Metal, ένα βραβείο που δίδεται από το 1936 σε μαθηματικούς ηλικίας έως 40 ετών.
"Έχοντας άριστη γνώση ενός πολύ ετερόκλητου φάσματος μαθηματικών τεχνικών και διαφορετικών μαθηματικών μεθόδων, κατέχει έναν σπάνιο συνδυασμό τεχνικών ικανοτήτων, τολμηρής φιλοδοξίας και βαθιάς περιέργειας", έγραφε το Διεθνές Μαθηματικό Συνέδριο (ICM) ανακοινώνοντας τη βράβευσή της.
"Είναι μεγάλη τιμή και θα ήμουν ευτυχής αν αυτό ενθαρρύνει τις νέες επιστήμονες και τις μαθηματικούς. Είμαι πεπεισμένη ότι πολλές γυναίκες θα λάβουν αυτό το είδος του βραβείου τα επόμενα χρόνια", είχε δηλώσει η ίδια κατά τη βράβευσή της.
Σύμφωνα με τη Stanford News, ο αγαπημένος τρόπος της Μαρζαχανί να δουλεύει πάνω στην επίλυση ενός προβλήματος ήταν να γράφει πρόχειρα πάνω σε μεγάλες λευκές κόλες χαρτιού, σχολιάζοντας τους τύπους της γύρω από τα σκίτσα που έκανε. Η μικρή της κόρη περιέγραφε τη δουλειά της λέγοντας ότι η "μαμά ζωγράφιζε".
