Τζόρνταν Πίτερσον: Προδημοσίευση του νέου βιβλίου του διάσημου Καναδού ψυχολόγου, ακαδημαϊκού και συγγραφέα που διχάζει

Η επιστήμη συναντά την πίστη, η φιλοσοφία τη θρησκεία και οι βιβλικές ιστορίες την σύγχρονη καθημερινότητα στο νέο βιβλίο του διακεκριμένου όσο και εξαιρετικά διάσημου Καναδού ψυχολόγου, ακαδημαϊκού και συγγραφέα Τζόρνταν Πίτερσον, με τίτλο «Εμείς, που παλεύουμε με τον Θεό», που θα κυκλοφορήσει την Πέμπτη 29 Μαϊου, από τις Εκδόσεις Key Books, αποσπάσματα του οποίου προδημοσιεύει σήμερα το protothema.gr.

O κλινικός ψυχολόγος, καθηγητής στα πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και του Τορόντο και συγγραφέας του μπεστ σέλερ «12 Κανόνες για τα ζωή», που έχει πουλήσει περισσότερα από 5 εκατομμύρια αντίτυπα διεθνώς, έχει προσελκύσει έντονα, τα τελευταία χρόνια, τα φώτα της δημοσιότητας, συγκεντρώνοντας πλέον όλα τα χαρακτηριστικά του σελέπτριτι που συγκεντρώνει μεγάλα πλήθη στις ομιλίες του, φυσικές και διαδικτυακές.

Όντας αρκούντως συντηρητικός – παλιομοδίτη χαρακτηρίζει ο ίδιος τον αυτό του – προσελκύει άτομα με αντίστοιχες πεποιθήσεις, κυρίως άνδρες, ενώ βρίσκει πολύ συχνά απέναντί του μέλη φεμινιστικών οργανώσεων που γίνονται έξαλλες με απόψεις τύπου «η γυναίκα θέλει να είναι νοικοκυρά, απλά πλέον ντρέπεται να το ομολογήσει δημόσια και ανοιχτά», και ομάδων κατά των έμφυλων διακρίσεων μιας και έχει εκφραστεί, ανοιχτά και δημόσια, ενάντια στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και την πολιτική ορθότητα . Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι οι φανατικοί πολέμιοί του τον αποκαλούν «Καναδό Τραμπ»

Με το νέο του βιβλίο επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τις αφηγήσεις της Βίβλου, να αναλύσει τα μηνύματά τους και να τα μεταφέρει στο σήμερα με στόχο τον επαναπροσδιορισμό του εαυτού, με σκοπό καθαρό και προθέσεις αγνές. Εν ολίγοις, επιχειρεί να κατανοήσει και αναλύσει τον Θεό, στον οποίο, όπως έχει επανειλημμένως δηλώσει, πιστεύει βαθιά.

Τον Αδάμ, την Εύα και την αιώνια πτώση της ανθρωπότητας, τον φθόνο ανάμεσα στον Κάιν και τον Άβελ, τον κατακλυσμό του Νώε, τον Πύργο της Βαβέλ αλλά και έννοιες όπως η θυσία, ο πόνος και ο θρίαμβος συναντά ο αναγνώστης στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Ιστορίες που κατάφεραν να επιβιώσουν στο πέρασμα των αιώνων από τις οποίες ο συγγραφέας προσπαθεί να εξάγει συμπεράσματα και «μαθήματα» χρήσιμα για τον σύγχρονο άνθρωπο.

Προδημοσίευση αποσμάσματος

Εν αρχή

1.1 Ο Θεός ως πνεύμα δημιουργίας

Στην αρχή ο Θεός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη. Η γη όμως ήταν έρημη και ασχημάτιστη. ήταν σκοτάδι πάνω από την άβυσσο, και πάνω στα νερά έπνεε Πνεύμα Θεού. (Γένεση 1:1-2)

Πώς παρουσιάζεται ο Θεός καθώς ξεκινάει το σπουδαίο βιβλίο της Γένεσης; Ως πνεύμα ενεργό –δημιουργικό και δραστήριο–, κάτι που πράττει και είναι. Ο Θεός εν συντομία είναι ένας χαρακτήρας του οποίου η προσωπικότητα αποκαλύπτεται καθώς ξετυλίγεται η βιβλική ιστορία.
Η Γένεση ξεκινάει με μια συνάντηση. Ο Θεός «έπνεε» στην επιφάνεια του νερού. Τι σημαίνει έπνεε; Προφανώς σημαίνει ότι ο Θεός κινείται. Λιγότερο προφανώς, λέμε ότι κάτι κινείται όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι βαθύ. Ο Θεός είναι αυτό που συναντούμε όταν κινούμαστε στα βάθη. Τότε, τι σημαίνει «νερά» – ειδικά τα νερά που ο Θεός δεν έχει ακόμη δημιουργήσει; Είναι αυτό στο οποίο αναφέρεται ο αρχαίος εβραϊκός όρος tehom ή tohu va bohu: χάος, δυνητικότητα. Αυτό που καραδοκεί, αλλά δεν έχει ακόμη εμφανιστεί –καθώς το νερό είναι η προϋπόθεση της ζωής–, που κρύβει όμως στα βάθη του το άγνωστο. Ο Θεός λοιπόν είναι το πνεύμα εκείνο που βρίσκεται αντιμέτωπο με το χάος. που βρίσκεται αντιμέτωπο με το κενό, με το βάθος. το οποίο πνεύμα οικειοθελώς δίνει μορφή σε ό,τι δεν έχει ακόμη πραγματωθεί και περιηγείται στον αδιάκοπα μετασχηματιζόμενο ορίζοντα του μέλλοντος. Ο Θεός είναι το πνεύμα που συγκροτεί τις αντιθέσεις (φως/σκοτάδι, γη/νερό) όπως και τις δυνατότητες που αναδύονται στον αναμεταξύ τους χώρο:

Μετά είπε ο Θεός: «Στερέωμα να γίνει στα νερά ανάμεσα, για να χωρίζει νερά από νερά». Έτσι κι έγινε. δημιούργησε ο Θεός το στερέωμα και χώρισε τα νερά που ήταν κάτω απ’ αυτό, από κείνα που ήταν πάνω απ’ αυτό. Κι ονόμασε ο Θεός το στερέωμα «ουρανό». Ήρθε το βράδυ, ήρθε το πρωί. δεύτερη ημέρα.
Τότε είπε ο Θεός: «Να συναχθούν σε έναν τόπο τα νερά που είναι κάτω από τον ουρανό, και να φανεί η στεριά». Έτσι κι έγινε. Τα νερά που ήταν κάτω από τον ουρανό συνάχθηκαν στον τόπο τους, και φάνηκε η στεριά. Κι ονόμασε ο Θεός «γη» τη στεριά, και το σύναγμα των υδάτων το είπε «θάλασσες». Και είδε ο Θεός ότι ήταν καλό. (Γένεση 1:6-10)
Τότε είπε ο Θεός: «Να γίνουν φωτεινά σώματα στο στερέωμα του ουρανού, για να χωρίζουν την ημέρα από τη νύχτα, για είναι σημάδια για τις εποχές, τις ημέρες και τα έτη, ώστε από το στερέωμα του ουρανού να φωτίζουν τη γη». Έτσι κι έγινε. (Γένεση 1:14-15)

Πώς θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε με ανθρώπινους όρους αυτή την πρώτη συνάντηση με τον Θεό; Ποιος είναι Αυτός και τι αντιμετωπίζει; Ας αναλογιστούμε για μια στιγμή τι ακριβώς αντιμετωπίζουμε όταν ξυπνάμε το πρωί. Η προσοχή μας δεν είναι στραμμένη στα γύρω αντικείμενα – στην κοινότοπη πραγματικότητα του υπνοδωματίου με τα έπιπλά του. Απεναντίας, σκεφτόμαστε τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της μέρας. Ίσως να νιώθουμε άγχος γιατί είναι πολλά αυτά που πρέπει να διαχειριστούμε. Ίσως (κι ευτυχώς) να βρισκόμαστε σε καλύτερη μοίρα και να ανυπομονούμε να παρουσιαστούν οι ευκαιρίες. Η συνείδηση –το είναι– αιωρείται πάνω από τις δυνατότητες που προσφέρει η νέα αρχή του πρωινού με τρόπο ανάλογο προς τις συνθήκες και τις διαδικασίες της ίδιας της δημιουργίας, όπως αναπαρίσταται στους εναρκτήριους στίχους της Βίβλου – της δημιουργίας που συνεχίζεται με κάθε ματιά και κάθε λέξη που εκφέρεται. Μέσω της συνείδησης επεξεργαζόμαστε το πεδίο του δυνητικού είναι – του γίγνεσθαι. Αυτό είναι το πεδίο που εμπνέει τόσο ελπίδα στον βαθμό που αντιλαμβανόμαστε θετικά τα πράγματα εμπρός μας, όσο και άγχος ενώπιον της φριχτής αβεβαιότητας της ζωής.

Ιδού ένας άλλος τρόπος να κατανοήσουμε τη συνάντησή μας με την πιθανότητα. Ας φανταστούμε ένα οποιοδήποτε αντικείμενο. Ας φανταστούμε ότι υπάρχει ένας χώρος που περιβάλλει αυτό το αντικείμενο, ο οποίος συνίσταται σε αυτό στο οποίο το αντικείμενο θα μπορούσε να εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου και τις μεταβολές του πλαισίου. Υπό κανονικές συνθήκες, η πιο πιθανή μελλοντική κατάσταση κάθε οικείου αντικειμένου –ένα μπουκάλι, ένα στιλό, ο ήλιος– μπορεί να προβλεφθεί βάσει της παρούσας κατάστασής του. Ωστόσο, με μια βάναυση μεταβολή της τύχης ή μια ριζική αλλαγή στον στόχο, τέτοιου είδους περιορισμοί μπορεί να αρθούν και η αδιόρατη δυνατότητα του αντικειμένου να εκδηλωθεί. Ένα μπουκάλι σε ένα «ζόρικο» μπαρ μπορεί να μετατραπεί σε θανατηφόρο ρόπαλο ή να σπάσει επάνω στον θυμό, να γίνει δόρυ με άκρες σαν λεπίδες. Ένα στιλό μπορεί να γίνει μηχανισμός ανάνηψης όταν εισχωρήσει στην τραχεία κάποιου που πνίγεται. Ο ήλιος μπορεί να μετατραπεί από σταθερός και προβλέψιμος πάροχος ζωής και φωτός που καθορίζει τη μέρα και τη νύχτα, σε πηγή ηλιακής καταιγίδας που προκαλεί την κατάρρευση του ηλεκτρικού δικτύου από το οποίο τόσο πολύ εξαρτιόμαστε.

Με αυτό το εύρος των πιθανοτήτων έρχεται αντιμέτωπη η συνείδηση και αυτό είναι που επεξεργάζεται όταν αντιλαμβάνεται τον κόσμο και αποφασίζει να δράσει. Επομένως, η κίνησή μας προς τα εμπρός μέσα στον χρόνο δεν είναι μια μηχανική λειτουργία εντός ενός πεδίου στατικής πραγματικότητας. Η συνείδηση διαχειρίζεται αυτά τα οποία δύνανται να πραγματοποιηθούν με τον ίδιο τρόπο που το πνεύμα του Θεού βρίσκεται αντιμέτωπο με το κενό και το άμορφο βάθος. με τον τρόπο με τον οποίο το θείο αγωνίζεται με τη massa confusa, που αποτελεί το χάος, την ευκαιρία και τη μήτρα από την οποία αναδύονται όλες οι μορφές.

Ο Θεός επίσης είναι αυτό (ή αυτός) που δημιουργεί όχι απλώς την τάξη αλλά, όπως τονίζεται επανειλημμένα σε όλη την εισαγωγή του βιβλικού έργου, την τάξη που είναι αγαθή. Την πρώτη μέρα καθιερώνει τη διάκριση μεταξύ φωτός και σκότους (Γένεση 1:3-4.) Τη δεύτερη μέρα δημιουργεί τον ουράνιο θόλο ξεχωρίζοντας τα χαμηλότερα ύδατα, τα γήινα, από τα υψηλότερα, την πηγή της βροχής (Γένεση 1:6-8). Την τρίτη μέρα η terra firma στην οποία κατοικούμε συγκεντρώνεται και διαχωρίζεται απ’ ό,τι μέλλει να γίνει θάλασσα, και τα φυτά πρασινίζουν τη γη (Γένεση 1:9-13). Την τέταρτη ημέρα:
Δημιούργησε ο Θεός τα δύο μεγάλα φωτεινά σώματα – το μεγαλύτερο για να κυριαρχεί την ημέρα, και το μικρότερο για να κυριαρχεί τη νύχτα. δημιούργησε και τ’ αστέρια. Και τα έβαλε όλα στο στερέωμα του ουρανού για να φωτίζουν τη γη, για να κυριαρχούν την ημέρα και τη νύχτα και να χωρίζουν το φως απ’ το σκοτάδι. Και είδε ο Θεός ότι ήταν καλό. (Γένεση 1:16-18)

Την πέμπτη μέρα εμφανίζονται τα ψάρια και τα πουλιά (Γένεση 1:20-23). Όλη αυτή η δημιουργία, παρά την άψογη ποιότητα και αγαθότητά της, εξακολουθεί να στοχεύει ψηλά, να αναπτύσσεται περαιτέρω, όπως προκύπτει κατά την έκτη και τελευταία μέρα της πλάσης του κόσμου από τον Θεό. Τα ζώα κάνουν την εμφάνισή τους (Γένεση 1:24-25), και τέλος ο άντρας και η γυναίκα:

Και μετά είπε ο Θεός: «Ας φτιάξουμε τον άνθρωπο σύμφωνα με την εικόνα τη δική μας και την ομοίωση, κι ας εξουσιάζει στης θάλασσας τα ψάρια, στου ουρανού τα πτηνά, στα ζώα και γενικά σ’ όλη τη γη και στα ερπετά που σέρνονται πάνω σ’ αυτήν». Δημιούργησε, λοιπόν, ο Θεός τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική του εικόνα, «κατ’ εικόνα Θεού» τον δημιούργησε, τους δημιούργησε άντρα και γυναίκα. Τους ευλόγησε και τους είπε: «Να κάνετε πολλά παιδιά, ώστε να πολλαπλασιαστείτε, να γεμίσετε τη γη και να κυριαρχήσετε σ’ αυτήν. Να εξουσιάσετε στης θάλασσας τα ψάρια, στου ουρανού τα πτηνά και σε κάθε ζώο που κινείται πάνω στη γη». (Γένεση 1:26-28)

Στο φινάλε της δημιουργίας, ο Θεός μοιάζει να έχει επεκτείνει τον Εαυτό Του πέρα απ´ ότι είχε προηγουμένως διαχειριστεί. Προχωράει στην παρακάτω κρίση: Ο Θεός είδε τα δημιουργήματά του και ήταν όλα καλά λίαν (Γένεση 1:31). Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει, καταρχάς, ότι ο Θεός όχι μόνο αντιμετωπίζει και διαμορφώνει το χάος και τη δυνατότητα, αλλά το κάνει με καλή πρόθεση και θετικό αποτέλεσμα. Ο Θεός παρουσιάζεται ως η διαδικασία ή το πνεύμα που καθοδηγείται από τον σκοπό του θριάμβου της ολότητας της πλάσης. το πνεύμα, εν ολίγοις, που οδηγείται από την αγάπη. Αυτή η αλληλουχία της δημιουργίας σημαίνει, κατά δεύτερον, όχι μόνο ότι η ζωή πρέπει να εμφανιστεί, και θα εμφανιστεί, με περισσότερη αφθονία, αλλά και ότι θα το κάνει σταθερά ως ανοδική σπείρα –από το καλό στο πολύ καλό–, ιδού ένας πιθανός ορισμός του ίδιου του Παραδείσου. Αυτή είναι η σκάλα του Ιακώβ, η διαδικασία που αέναα κάνει τα πάντα να γίνονται όπως πρέπει, μολονότι κάπως βελτιώνονται, καθώς προκύπτουν νέα μονοπάτια προς τις υψηλότερες βαθμίδες του πραγματικού, του όμορφου και του καλού.

Η δημιουργία κορυφώνεται με την πλάση του άντρα και της γυναίκας και είναι αυτή που συγκεκριμένα χαρακτηρίζεται «καλή λίαν». Τα πρώτα δύο ανθρώπινα όντα, και γενικώς οι άντρες και οι γυναίκες, είναι επομένως εικόνες του Θεού του ίδιου, όπου ο Θεός είναι το δημιουργικό πνεύμα που γεννάει την τάξη μέσα από το χάος και την πιθανότητα, και τον άντρα και τη γυναίκα ως μικρόκοσμους αυτού του πνεύματος, παρόμοιους ή πανομοιότυπους ως προς την ουσία τους, επιφορτισμένους με τη συνεχή επανάληψη της δημιουργικής διαδικασίας. Δύσκολα θα μπορούσαμε να φανταστούμε μια πιο αισιόδοξη αντίληψη περί της ανθρωπότητας. Ούτε η σημασία της επιμονής του Θεού θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Αυτή η περιγραφή της δημιουργικής διαδικασίας –η απεικόνιση της δράσης του Λόγου που προσανατολίζεται προς το καλό– συνιστά επίσης και δήλωση των πρώτων αρχών: των αρχών εκείνων τις οποίες ο άντρας και η γυναίκα καλούνται άμεσα να προασπίσουν και στις οποίες υποτάσσονται. Η βιβλική ιστορία αποδίδει στον καθένα από εμάς τέτοια αξία που μας τοποθετεί στην κορυφή της δημιουργίας. μια πολύ υψηλή αξία σε έναν κόσμο που είναι καλός. μια αξία που υπερβαίνει κάθε εγκόσμια αξιολόγηση (δεδομένης της αντανάκλασης της εικόνας του θείου καθαυτού.) Αυτό, θα πρέπει να γίνει κατανοητό. είναι ζήτημα ορισμού. Το κέντρο γύρω από το οποίο όλα περιστρέφονται θεμελιώνεται στον θείο στοχασμό της ανθρωπότητας και προορίζεται να διατηρείται ακλόνητο, ιερό, απαραβίαστο, πολύτιμο. Δεν πρόκειται για τίποτα λιγότερο από την περιγραφή της ηθικής τάξης που βρίσκεται σύμφυτη στον ίδιο τον κόσμο, αντανακλά τη φύση του Θεού, του άντρα και της γυναίκας, και είναι το θεμέλιο επάνω στο οποίο εδράζεται η ιδέα των εγγενών δικαιωμάτων και της κυρίαρχης ευθύνης.

Πιστεύουμε αυτή την ιστορία; Πιστεύουμε ό,τι διατείνεται και υπονοεί; Πρώτον, τι σημαίνει «πιστεύω»; Οπωσδήποτε ενεργούμε, ατομικά και συλλογικά, σαν να είναι αλήθεια, τουλάχιστον όταν συμπεριφερόμαστε ως οφείλουμε – τουλάχιστον όταν ενεργούμε πραγματικά για το καλύτερο συμφέρον μας και όλων των άλλων. Μεταχειριζόμαστε τους ανθρώπους που αγαπάμε (όπως και τους ανθρώπους που μισούμε) ωσάν να ήταν ανεκτίμητης αξίας τόποι δημιουργικής συνείδησης, ικανοί να βρουν τον δρόμο τους και να δημιουργήσουν τον κόσμο που εξαρτάται από τα ευρήματά τους.