Damien Jalet: «Η ελληνική μυθολογία είναι πηγή έμπνευσης για μένα»
Ο κορυφαίος χορογράφος έρχεται στην Αθήνα και στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση με το έργο του «Πλανήτης-Πλάνητας», για το οποίο προτιμά να μιλάει σε βάθος, εξηγώντας γιατί είναι πολύ περισσότερα πέρα από χορογράφος της Μαντόνα
Συνέντευξη στην Τίνα Μανδηλαρά
Eίναι δύσκολο να βρεις έναν χαρακτηρισμό που να περιγράφει με ακρίβεια τον γαλλοβελγικής καταγωγής Νταμιάν Ζαλέ: χορογράφος που φτιάχνει εικαστικά σύμπαντα σαν ονειρικούς πίνακες, ευφάνταστος δημιουργός μινιμαλιστικών κόσμων που έχουν εμπνεύσει Ιάπωνες καλλιτέχνες όπως ο Ρουκίσι Σακαμότο, αγαπημένος της Μαρίνα Αμπράμοβιτς, του Τομ Γιορκ των Radiohead, του Πολ Τόμας Αντερσον. Επίσης, είναι ο άνθρωπος που εμπιστεύτηκε η Μαντόνα ως τον αγαπημένο της χορογράφο για τις περιοδείες «Madame X» και «Celebration». Τελευταία τον είδαμε να δεσπόζει σε μια σειρά από τεράστια αφιερώματα ως χορογράφος της πολυσυζητημένης «Emilia Pérez», ενώ σε λίγες ημέρες θα παρουσιάσει στη σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση τη δουλειά του «Planet [Wanderer]» μαζί με τον Ιάπωνα εικαστικό Κοχέι Νάβα.
Με τις χορογραφίες και τα έργα του ο Νταμιάν Ζαλέ δημιουργεί ονειρικά εικαστικά σύμπαντα
«Χαίρομαι που στην Ελλάδα μπορείτε να καταλάβετε τη δισημία της λέξης planet, ως πλανήτης και πλάνητας, από την οποία εμπνεύστηκα τον τίτλο», σχολιάζει μιλώντας μας από το σπίτι του στο Βέλγιο. «Δεν είναι τυχαίο ότι οι αρχαίοι Ελληνες είχαν την τάση να παρατηρούν αυτούς τους σχηματισμούς που λέγονται πλανήτες ως περιπλανώμενες οντότητες, όπως ακριβώς νιώθω κι εγώ καθώς περιπλανιέμαι ανάμεσα στα διαφορετικά καλλιτεχνικά είδη. Επίσης, βρίσκω μια πολύ όμορφη αναλογία των χορευτών του έργου με τους ανθρώπους που ζούσαν ως νομάδες στα προϊστορικά χρόνια διαμορφώνοντας μια πρώτη γεωγραφία πέρα και έξω από τα σύνορα. Μέσα από αυτές τις διαρκείς μετακινήσεις κατάφερα και εγώ να επεκτείνω το δικό μου πεδίο, προσαρμόζοντας το έργο μου στα διαφορετικά σημεία του κόσμου, όπως στην Ιαπωνία, όπου επιστρέφω συχνά», λέει επιβεβαιώνοντας τις σπουδές του στην Εθνολογία και την Ανθρωπολογία, απ’ όπου εμπνέεται πολλά κυρίαρχα στοιχεία στη δουλειά του.
«Μπορεί να έχεις κάνει ένα υπέροχο σόου, αλλά την επόμενη ξεκινάς πάλι από την αρχή»
«Ειδικά η Ελληνική Μυθολογία είναι διαρκής πηγή έμπνευσης για μένα. Οι βασικές θεωρίες του Εμπεδοκλή, ο οποίος μιλάει για τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, δηλαδή τη γη, το νερό, τη φωτιά και τον αέρα, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους μέσα από κοσμικές δυνάμεις που αποκαλούνται έλξη (φιλότης) και έχθρα (νείκος) είναι κύρια επιρροή μου. Πρόκειται για την πρώτη μορφή κοσμογονίας που ένιωσα να καθοδηγεί τον τρόπο που συνδέονταν τα σώματα πάνω στη σκηνή, η οποία φαντάζει σαν κόσμος με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Σαν να αναζητάς στις διάφορες ερμηνείες για την προέλευση του κόσμου μια δύναμη που νιώθεις ότι μπορεί να φτιάξει την παράσταση όπως ένα είδος μυστηριακής αρχιτεκτονικής».
Με άλλα λόγια, ο Ζαλέ προσπαθεί να δει πώς μπορούν τα σώματα να λειτουργούν σε σχέση με αυτές τις διαφορετικές δυνάμεις και τους πλανήτες γιατί, όπως λέει, «είναι διαφορετική η αίσθηση της βαρύτητας που έχουμε στη Γη και στη Σελήνη. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο, ούτε καν το πώς περπατάς, το πώς τρως και το τι νιώθεις. Καταλαβαίνεις ότι εκεί αντιλαμβάνεσαι την ευθραυστότητα του σώματος, πόσο μικροί και ευάλωτοι είμαστε. Αρκεί να δεις πώς φεύγουν από τη Γη και πώς επιστρέφουν οι αστροναύτες». Η κουβέντα μας αναπόφευκτα πηγαίνει στο πρόσφατο γεγονός με τους αστροναύτες που κατάφεραν να επιστρέψουν μετά από παρατεταμένη παραμονή στο Διάστημα και έμοιαζαν όντως να έχουν γεράσει μέσα σε λίγο χρόνο.
«Είναι αυτό το παιχνίδι και η ισορροπία που πρέπει να βρεις ανάμεσα στη βιωματική εμπειρία που αποκομίζεις όταν έρχεσαι σε επαφή με τέτοιου είδους καταστάσεις και τα υπαρξιακά συμπεράσματα που εξάγεις εκ των υστέρων. Οι κοινωνίες κατάφερναν πολύ καλά να συνοψίσουν αυτούς τους τρόπους σε αντίθεση με τον εκάστοτε δημιουργό που πρέπει να παλεύει μόνος του να βρει αυτές τις αναλογίες. Ειδικά όσον αφορά τον χορό, πραγματικά η αναλογία μοιάζει με τον μύθο του Σίσυφου: μπορεί να έχεις κάνει ένα υπέροχο σόου, αλλά την επόμενη μέρα πρέπει να αρχίσεις από την αρχή. Νιώθεις ταυτόχρονα πανίσχυρος και αποδυναμωμένος».
«Δουλεύοντας με τη Μαντόνα έμαθα πώς εστιάζεις στην απόλυτη λεπτομέρεια που θα κάνει ένα έργο συμπαντικό»
Αυτό νιώθει, όπως ομολογεί, σε κάθε του δουλειά. «Ακόμα και στα πρώτα μου βήματα ένιωθα ότι πρέπει να αναζητώ διαρκώς την εξέλιξη που θα με έκανε να πάω παραπέρα. Δεν αντιμετώπιζα όμως διαφορετικά τις δουλειές, είτε επρόκειτο για τη χορογραφία με τις Μέδουσες στο Λούβρο, είτε για τη Μαντόνα, είτε για την Οπερα Γκαρνιέ», λέει, εννοώντας την περφόρμανς «Χειρόπτερα» όπου κάλυψε όλη την πρόσοψη της Οπερας Γκαρνιέ στο Παρίσι με την παρουσία 153 χορευτών και τα εκπληκτικά κοστούμια με την υπογραφή της Chanel. Ειδικά η σχέση του με τη Μαντόνα ξεκίνησε από την ηλικία των 11 όταν τον μάγεψε, όπως πολλούς εφήβους, αλλά δεν μπορούσε καν να φανταστεί τότε ότι θα συνεργαζόταν μαζί της. Παραδέχεται ότι του έδωσε πάρα πολλά, ειδικά στον τρόπο που μιλούσε για τον ερωτισμό. «Μέσα από τη συνεργασία με τη Μαντόνα είδα τι σημαίνει να είσαι απολύτως αφοσιωμένος στη δουλειά σου, να δουλεύεις κάτι με πάθος, δίνοντας όλη σου την ενέργεια και εστιάζοντας στην απόλυτη λεπτομέρεια που θα κάνει αυτό το έργο συμπαντικό».
Ο Νταμιάν Ζαλέ χορογράφησε τη Μαντόνα στις περιοδείες «Madame X» και «Celebration»
Γι’ αυτό καταλήγοντας επισημαίνω ότι τόσο στη δουλειά του με τη Μαντόνα όσο και στο μιούζικαλ «Emilia Pérez», όπου κατηύθυνε μοναδικά τη Ζόε Σαλντάνα, όλα μοιάζουν να έχουν έναν αυθορμητισμό που σε κάνει να πιστεύεις ότι τα πάντα στήνονται εκείνη τη στιγμή μπροστά σου. «Η αλήθεια είναι ότι αυτή η αυθορμησία κρύβει από πίσω αμέτρητες ώρες δουλειάς και πάρα πολύ κόπο. Αρκεί να μην αφήνεις να σου φύγει η μαγεία που κρύβεται σε μια φευγαλέα στιγμή: πρέπει να βλέπεις τα πράγματα κάπως ντοκιμαντερίστικα. Είναι σαν να μαγειρεύεις: μπορεί να ξοδεύεις αμέτρητες ώρες μαζεύοντας τα υλικά σου, κάνοντας την προετοιμασία, για κάτι που κρίνεται μόνο στο αποτέλεσμα, δίνοντας την αίσθηση ότι είναι φρέσκο, ωραίο και μπορεί να διεγείρει όλες τις αισθήσεις» ◆
