Πώς μία μάσκα εξελίχθηκε σε σύμβολο αντίστασης

Για μία ακόμη φορά, το Λονδίνο έγινε στις 5 Νοεμβρίου το επίκεντρο των εορτασμών για την Ημέρα Γκάι Φοκς. Αποκορύφωμα των εκδηλώσεων, οι οποίες συνοδεύονται από φωτιές και πυροτεχνήματα, ήταν το “Million Mask March” (η πορεία του ενός εκατομμυρίου μασκών), στο οποίο χιλιάδες διαδηλωτές φόρεσαν και φέτος από μία μάσκα του Γκάι Φοκς (το σήμα-κατατεθέν της ομάδας χάκερ Anonymous) και πέρασαν από τα κυριότερα σημεία της πρωτεύουσας για να διαδηλώσουν κατά του καπιταλισμού και κάθε μορφής καταπίεσης. Η ειρηνική διαδήλωση απέκτησε όμως γρήγορα άγριο χαρακτήρα, με αποτέλεσμα τραυματισμούς, υλικές ζημιές και δεκάδες συλλήψεις.


Το σποτάκι των Anonymous για το φετινό Million Mask March

Ποιος ήταν αυτός ο Γκάι Φοκς για τον οποίο γίνεται όλος αυτός ο ντόρος; Ήταν ένας Άγγλος στρατιώτης που εντάχθηκε σε μία ομάδα καθολικών, η οποία σχεδίασε να δολοφονήσει τον προτεστάντη βασιλιά Ιάκωβο Α’ (έναν αυταρχικό και σπάταλο μονάρχη που δεν κατάφερε ποτέ να συνεργαστεί αρμονικά με το Κοινοβούλιο), προκειμένου να εγκαταστήσει την εννιάχρονη κόρη του στον θρόνο με τη φιλοδοξία να λειτουργήσει ως μαριονέτα τους. Για να το κάνουν αυτό, οργάνωσαν τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας: στις 5 Νοεμβρίου 1605 θα ανατίναζαν τη Βουλή των Λόρδων κατά το άνοιγμά της, όταν θα παρίστατο δηλαδή και ο βασιλιάς. Λόγω της πολύχρονης στρατιωτικής του εμπειρίας, ο Φοκς είχε αναλάβει να διαχειριστεί τα εκρηκτικά.

Το σχέδιο όμως προδόθηκε στις Αρχές με μία ανώνυμη επιστολή. Η Βουλή ερευνήθηκε εξονυχιστικά και ο Φοκς βρέθηκε στα κελάρια του κτιρίου να φυλά 36 βαρέλια πυρίτιδας τα μεσάνυχτα της 4ης Νοεμβρίου. Ακολούθησε μία επιχείρηση σύλληψης όλων των συμμετεχόντων. Στις 27 Ιανουαρίου 1606, οκτώ από τους επιζήσαντες της ομάδας καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό και διαμελισμό (οι αρχές του Τσέζαρε Μπεκαρία απείχαν ακόμη ενάμιση αιώνα).

Τέσσερις αιώνες μετά, το πνεύμα του Γκάι Φοκς παραμένει ζωντανό και μάλιστα το σήμα-κατατεθέν του, μία λευκή μάσκα με το χαρακτηριστικό χαμόγελο και το μουστάκι, κάνει συχνά την παρουσία τους όταν υπάρχει κάποια είδηση για τους Anonymous, όπως αυτή στην οποία διαβάσαμε πρόσφατα ότι η διεθνής ομάδα χάκερ δημοσίευσε μία λίστα ονομάτων υποστηρικτών της Κου Κλουξ Κλαν. Πώς απέκτησε τόση δημοφιλία η συγκεκριμένη μάσκα;

Όλα άρχισαν τη δεκαετία του 1980, επισημαίνει ο Economist σε σχετικό του άρθρο, όταν ο Άλαν Μουρ και ο Ντέιβιντ Λόιντ δημιούργησαν το graphic novel “V for Vendetta”, στο οποίο ο βασικός ήρωας είναι ένας αναρχικός που φορά συνέχεια τη μάσκα του Φοκς. Πρόκειται για μία μάχη Δαβίδ-Γολιάθ, καθώς ο V, όπως αυτοαποκαλείται, είναι ο μόνος που έχει ορθώσει το ανάστημά του στο φασιστικό καθεστώς που κυβερνά τη Βρετανία.


Το τρέιλερ της ταινίας “V for Vendetta”

Ακόμα μεγαλύτερη απήχηση απέκτησε το κόμικ, όταν μεταφέρθηκε το 2006 στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνιστές τον Χιούγκο Γουίβινγκ και τη Νάταλι Πόρτμαν. Για την πρεμιέρα της ταινίας διατέθηκαν πλαστικές μάσκες του Φοκς στο κοινό, ενώ το προϊόν μπορούσε να αγοραστεί online. Δύο χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 2008, οι Anonymous εξαπέλυσαν μία συντονισμένη επίθεση (με την ονομασία “Project Chanology”) κατά του site της εκκλησίας της σαϊεντολογίας, την οποία κατηγορούσαν για λογοκρισία. Ανάμεσα στους κανόνες που κυκλοφόρησαν στους ακτιβιστές πριν από την παρθενική δημόσια εμφάνιση της ομάδας ήταν και ο εξής: «Κάλυψε το πρόσωπό σου. Αυτό θα εμποδίσει την ταυτοποίησή σου από τους αντιπάλους». Για αυτούς που επέλεξαν να φορέσουν μάσκα για να τηρήσουν τον κανόνα, η απόφαση ήταν εμπνευσμένη από την τελευταία σκηνή της ταινίας, όπου ένα ολόκληρο πλήθος που φορούσε μάσκες Γκάι Φοκς παρατηρούσε την ανατίναξη του κοινοβουλίου: η μάσκα του Φοκς ήταν ό,τι έπρεπε.

Έκτοτε, η εικόνα υιοθετήθηκε από το κίνημα Occupy στις ΗΠΑ. Ακόμα και ο Τζούλιαν Ασάντζ, ο ιδρυτής του Wikileaks, φόρεσε τη μάσκα του Φοκς, η οποία έγινε απαραίτητο αξεσουάρ σε πολλές διαδηλώσεις ανά τον κόσμο. Εν τω μεταξύ, πίσω στη Βρετανία, κατά το άνοιγμα των εργασιών του Κοινοβουλίου που συμβαίνει κάθε χρόνο, η βασιλική φρουρά ερευνά τα κελάρια του κτιρίου, για να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο…