Στον δρόμο της υπομονής και του αγώνα

Συναντήθηκαν και συνεργάστηκαν για πρώτη φορά πριν από ενάμιση χρόνο στη «Λυσιστράτη». Ο Τσέζαρις Γκραουζίνις σκηνοθετούσε και ο Θανάσης Τσαλταμπάσης υποδυόταν τον Κινησία. «Από τότε αισθανθήκαμε ότι οι χημείες μας ταιριάζουν πολύ», μου εξομολογείται ο Θανάσης. Δεν βλέπανε την ώρα να ξανασυνεργαστούν, και φέτος τα κατάφεραν. Το θέμα είναι ότι θα το κάνουν με τον πλέον αναπάντεχο τρόπο.

Οι δυο τους θα παρουσιάσουν από τις 14 Οκτωβρίου στην σκηνή του Ιλίσια–Βολανάκης την ιστορία του Ιώβ από την Παλαιά Διαθήκη μέσα από τη μορφή μονολόγου. «Νομίζω ότι στις μέρες μας οι άνθρωποι του θεάτρου βρίσκονται σε πανικό», μου λέει ο Τσέζαρις όταν τον ρωτάω γιατί επέλεξε να σκηνοθετήσει το συγκεκριμένο κείμενο. «Η κρίση έχει χτυπήσει τον χώρο με αποτέλεσμα όλοι να ψάχνουν τα “σιγουράκια” τους. Όταν οι καλλιτέχνες όμως αναζητούν τα “σιγουράκια” τους παραμονεύει η απαξίωση του θεάτρου. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ένα πολύ φτωχό ρεπερτόριο, γιατί οι επιχειρηματίες ποντάρουν μόνο σε πάρα πολύ γνωστά και χιλιοπαιγμένα έργα. Για εμάς αυτό το κείμενο είναι μία μεγάλη πρόκληση. Χρειάζεται θάρρος για να το προσεγγίσεις».

Ο Ιώβ έμεινε γνωστός στην ιστορία για την υπομονή του. Ήταν ένας άνθρωπος που τα είχε όλα. Μέχρι που εξαιτίας ενός καπρίτσιου του Σατανά μπαίνει στο θεϊκό στόχαστρο. Ο Θεός τον υποβάλλει σε απίστευτες δοκιμασίες, προκειμένου να αποδείξει στον Σατανά ότι η αγάπη που του έτρεφε ο Ιώβ στηριζόταν στον σεβασμό του προς Αυτόν και όχι στον φόβο του μήπως χάσει τα προνόμιά του. Από τη μία μέρα στην άλλη ο Ιώβ τα χάνει όλα με τις συμφορές να του χτυπάνε την πόρτα η μία μετά την άλλη. «Νομίζω ότι πολύς κόσμος τα τελευταία χρόνια βρίσκεται ενώπιον μίας καταστροφής, προσωπικής, οικογενειακής, εθνικής. Μας αφορά αυτή η ιστορία», μου θυμίζει ο Θανάσης και ο Τσέζαρις συμπληρώνει: «Πιστεύω ότι σήμερα αυτό που χρειάζονται οι άνθρωποι είναι ηρεμία και υπομονή».




Ο Ιώβ τα υπέμεινε όλα στωικά χωρίς να αμφισβητήσει ποτέ τον Θεό του. Και στο τέλος ανταμείφθηκε γι’ αυτό, αφού ο Θεός του τα επέστρεψε όλα στο πολλαπλάσιο. «Εγώ στο πρόσωπο του Ιώβ βλέπω τον άνθρωπο σε ένα άκρο του. Σαν να μας αντιπροσωπεύει όλους με κάποιον τρόπο. Πονάει και ρωτάει εκ μέρους όλων μας», παρατηρεί ο Θανάσης. «Μέσα στην ιστορία του Ιώβ ανακαλύπτεις μία φιλοσοφία ζωής εκείνου που το έγραψε, που φτάνει μέχρι το σήμερα. Βλέπεις τις αναζητήσεις και τα συναισθήματα του ανθρώπου, που παραμένουν αναλλοίωτα μέσα στον χρόνο».

Ο Τσέζαρις και ο Θανάσης υπογράφουν και τη δραματουργική επεξεργασία του κειμένου. Η προσέγγισή τους δε μένει στο θεολογικό σκέλος. «Σεβόμαστε το κείμενο, δεν το έχουμε αλλάξει. Απλά φιλοσοφούμε λίγο πάνω στον Ιώβ», μου εξηγεί ο Θανάσης δίνοντάς μου ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. «Στο τέλος της ιστορίας τα πλούτη του Ιώβ πολλαπλασιάστηκαν, απέκτησε 20 παιδιά και έζησε 200 χρόνια. Κάνουμε λοιπόν μία απλή σκέψη. Απέκτησε 20 παιδιά, τα άλλα δέκα που έχασε στην καταστροφή τα ξέχασε; Ζει 200 χρόνια, που σημαίνει ότι θα δει κι αυτά τα παιδιά του να μεγαλώνουν και να πεθαίνουν. Είναι τόσο ωραίο όσο ακούγεται;».

«Δεν φιλοδοξούμε να δώσουμε απαντήσεις μέσα από την παράσταση», παρεμβαίνει ο Τσέζαρις. «Αυτό το κείμενο είναι γεμάτο ερωτήματα και η δική μας δουλειά είναι μεταφέρουμε αυτά τα ερωτήματά στον θεατή. Δεν πιστεύω στο θέατρο που δίνει απαντήσεις. Πιστεύω σε ένα θέατρο που δίνει την ευκαιρία στους θεατές να βρουν μόνοι τους τις απαντήσεις. Γιατί μπορεί να υπάρχουν πολλές απαντήσεις σε ένα ερώτημα».

«Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την έννοια της υπομονής;», τους ρωτάω. «Παρότι είναι γνωστός για την ‘“ιώβειο” υπομονή του, η υπομονή για τον Ιώβ είναι και αγώνας μαζί. Η υπομονή, που κι εμείς προτείνουμε μέσα από αυτή την παράσταση, εμπεριέχει τον αγώνα. Είναι μία υπομονή που μας καλεί να ζήσουμε τη ζωή μας με τα καλά της και τα κακά της και να βρούμε το κουράγιο και τον λόγο για να ζούμε», μου απαντά ο Θανάσης, ενώ ο Τσέζαρις σχολιάζει από την πλευρά του: «Η υπομονή είναι κάτι που χαρακτηρίζει αυτό το κείμενο, αλλά εγώ προσωπικά ψάχνω κάτι άλλο μέσα από αυτή την παράσταση. Αναζητώ τη χαρά. Και είμαι πραγματικά περίεργος το πού θα οδηγήσει αυτή η αναζήτηση μέχρι την πρεμιέρα».



Στη συζήτησή μας μπαίνει και ο παράγοντας της πίστης. Πού συναντιέται η πίστη με την υπομονή; «Νομίζω πάνε μαζί, εφόσον η έννοια της πίστης διευρύνεται. Για να έχεις υπομονή θα πρέπει κάπου να πιστεύεις. Όπως κι αν πιστεύεις κάπου λογικά θα έχεις υπομονή», παρατηρεί ο Θανάσης. Ο Τσέζαρις συμφωνεί. «Θα μπορούσα να το προχωρήσω και ακόμα παραπέρα και να αναρωτηθώ: “Μήπως πίστη και υπομονή είναι το ίδιο;”. Προσωπικά πιστεύω ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς πίστη. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Άνθρωπος χωρίς πίστη δεν είναι άνθρωπος».

Αναρωτιέμαι πόσο έχει αλλάξει την κοσμοθεωρία τους η ενασχόλησή τους με αυτό το κείμενο στο πλαίσιο της προετοιμασίας της παράστασης. «Αισθάνομαι ότι συντελούνται κάποιες αλλαγές μέσα μου. Η συγκεκριμένη ιστορία είναι μία αφορμή για να κάνεις ένα βαθύτερο ψάξιμο του εαυτού σου», παραδέχεται ο Θανάσης. «Πραγματικά αισθάνομαι λιγότερο θυμωμένος και περισσότερο χαρούμενος. Μου συμβαίνουν διάφορα πράγματα στην προσωπική και επαγγελματική μου ζωή, αλλά χάρη σε αυτό το κείμενο νιώθω πιο δυνατός. Ο Ιώβ με διδάσκει πώς τα δύσκολα μπορεί να είναι και χρήσιμα», μου λέει ο Τσέζαρις.

Είναι δύο άνθρωποι, που μοιάζουν να εκπέμπουν στην ίδια συχνότητα αν και οι διαδρομές τους μέχρι σήμερα είναι αρκετά διαφορετικές. Ο Τσέζαρις γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λιθουανία. Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στην Ελλάδα έχοντας αναδειχθεί ως ένας από τους καλύτερους σύγχρονους σκηνοθέτες μας. Όταν τον ρωτάω τι τον έλκει και τι τον απωθεί στην Ελλάδα του σήμερα μου απαντά αφοπλιστικά: «Όταν αγαπάς κάποιον ή κάτι, δεν ψάχνεις να αναλύσεις τους λόγους. Μόνο όταν μισείς κάποιον ή κάτι ψάχνεις να βρεις το γιατί. Οπότε μου είναι δύσκολο να απαντήσω».

Ο Θανάσης από την άλλη έγινε γνωστός και δημοφιλής μέσα από την τηλεόραση. Ξέρει να μας χαρίζει απλόχερα το γέλιο, αλλά δεν αρκείται σε αυτό. «Όταν ξεκίνησα να κάνω θέατρο είχα πολλά όνειρα. Δεν θέλησα να μπω σε καλούπια. Μου αρέσει να ρισκάρω κι ας χάνω. Θέλω να μπαίνω στη μάχη. Θέλω να επιλέγω και ρόλους, που να αφήνουν τη φαντασία μου να δουλέψει, να μην μένουν στο πρώτο επίπεδο. Άλλωστε θεωρώ ότι και η κωμωδία για να αναδειχτεί πρέπει να βρεις το δράμα από πίσω της», μου εξηγεί παραδεχόμενος ότι ο φετινός του ρόλος στον «Ιώβ» έρχεται σε κόντρα με την εικόνα που είχαμε γι’ αυτόν μέχρι σήμερα.

Η παράσταση αυτή είναι ένα στοίχημα και για τους δύο. Είναι όμως και μία μοναδική ευκαιρία για επιστροφή στην ουσία του θεάτρου. Απολαμβάνουν τη συνεργασία τους, δουλεύουν πολύ και δεν σταματούν να ελπίζουν. «Ελπίζω προσπαθώντας. Δεν ελπίζω και κάθομαι στη γωνιά μου με σταυρωμένα χέρια», μου λέει ο Θανάσης. «Κανένας δεν μου υποσχέθηκε όταν γεννήθηκα ότι αυτός ο κόσμος θα είναι το πιο υπέροχο μέρος για να ζήσω», προσθέτει ο Τσέζαρις και καταλήγει: «Δεν με ενδιαφέρει να αποφαίνομαι αν είναι δύσκολοι ή εύκολοι καιροί. Το πιο σημαντικό είναι να βρίσκεις τον δρόμο σου και να είσαι περήφανος γι’ αυτό».