Νίκος Φελέκης

Εκαναν λάθος όσοι νόμιζαν ότι είναι εύκολη η προεδρική εκλογή. Η επίλυση του γρίφου για το πρόσωπο που θα καταλάβει το ύπατο πολιτειακό αξίωμα έχει αυξημένο βαθμό δυσκολίας. Αυτό το ξέρουν όλοι: και οι ενδιαφερόμενοι για τον θώκο, και οι ηγεσίες των κομμάτων. Κυρίως όμως ο πρωθυπουργός, παρότι το κόμμα του διαθέτει την απαιτούμενη πλειοψηφία των βουλευτών για να τον εκλέξει. Στο υπό αναθεώρηση Σύνταγμα προβλέπεται ότι αρκούν 151 βουλευτές και κατά συνέπεια αποκλείεται διάλυση της Βουλής λόγω αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας.

Αναμφίβολα αυτό ήταν το μεγαλύτερο δώρο που έκανε ο Τσίπρας στον Μητσοτάκη. Περιλαμβάνοντας στα υπό αναθεώρηση άρθρα και το 32, που αναφέρεται στα της εκλογής του ανώτατου άρχοντα, έδωσε τη δυνατότητα στον Κυριάκο να έχει μια καθαρή τετραετία για να κυβερνήσει. Ορισμένοι στην Κουμουν­δούρου υποστηρίζουν ότι αυτό ήταν το πιο σοβαρό πολιτικό λάθος του Αλέξη, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχασε τη δυνατότητα να επηρεάσει τις εξελίξεις ή να εκβιάσει τη συναίνεση, αλλά κινδυνεύει και να μείνει έξω από όλα τα θεσμικά αξιώματα. Αν ο νέος Πρόεδρος προέρχεται από την κυβερνητική πλειοψηφία, τότε η επικράτηση της Ν.Δ. στα πολιτικά πράγματα θα είναι απόλυτη. Με τις εκλογές για την Αυτοδιοίκηση ο χάρτης βάφτηκε γαλάζιος. Με τις βουλευτικές εκλογές το γκουβέρνο πέρασε κι αυτό σε «γαλάζια» χέρια. Αν και ο ένοικος της Ηρώδου Αττικού είναι δεξιός, τότε το βαθύ μπλε θα επικρατήσει όχι μόνο σε όλη την επικράτεια, αλλά και σε όλα τα επίπεδα άσκησης εξουσίας, με ό,τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στο ευρύτερο πολιτικο-εκλογικό παιχνίδι.

Στο σημείο αυτό αρχίζει και ο γρίφος αυξημένης δυσκολίας που καλείται να επιλύσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Διαθέτει μεν την πλειοψηφία και μπορεί να τα πάρει όλα. Θα το πράξει, όμως, ή θα θελήσει, στο όνομα της συναίνεσης, να κάνει το χατίρι στην αντιπολίτευση και να εκλέξει είτε κεντροαριστερό πρόεδρο, όπως επιθυμεί η Φώφη Γεννηματά, είτε να αφήσει στη θέση του τον Προκόπη Παυλόπουλο, αποδεχόμενος την πρόταση του Αλέξη Τσίπρα; Ομως αυτό δεν είναι το μόνο δίλημμα του πρωθυπουργού, ούτε είναι ειλικρινής η απάντηση που δίνει σε όσους δημόσια ή κατ’ ιδίαν τον ρωτούν για το πρόσωπο που θα επιλέξει. Το «θα πάω δυο μέρες στο βουνό τα Χριστούγεννα και θα αποφασίσω» προφανώς λέγεται επειδή δεν θέλει να αποκαλύψει τις σκέψεις του. Αυτός όμως, όπως διατείνονται στενοί συνεργάτες του Κυρ. Μητσοτάκη, είναι ο ένας λόγος. Ο δεύτερος είναι για να αποφύγει τις πιέσεις από όσους/ες επιθυμούν να αποκτήσουν την προσωνυμία «πρώτος/η κύριος/α της χώρας» ή από άλλα κέντρα, που για δικούς τους λόγους έχουν ενδιαφέρον για το πρόσωπο που θα βρίσκεται στο ύπατο αξίωμα. Ο τρίτος, ενδεχομένως και ο βασικότερος, λόγος είναι επειδή δεν θέλει στη δημόσια συζήτηση να επικρατήσει η προεδρολογία αλλά η κυβερνητική ατζέντα, και πρωτίστως τα μέτρα και οι αλλαγές στην οικονομία. Και φυσικά, επειδή η πρόωρη ανακίνηση του θέματος θα ήταν άκομψη και οπωσδήποτε δυσάρεστη για τον υφιστάμενο Πρόεδρο.


Προτιμήσεις

Το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός έχει δικές του προτιμήσεις και γνωρίζει τα πρόσωπα που ενδιαφέρονται -τουλάχιστον αυτά που μέχρι τώρα του έχουν κοινοποιήσει είτε απευθείας είτε μέσω τρίτων την επιθυμία τους- δεν είναι πάντως αρκετό για να δοθεί σε κάποιον/α το χρίσμα. Ο Κυρ. Μητσοτάκης πρέπει να ξεκαθαρίσει τι ακριβώς θέλει από την προεδρική εκλογή. Αυτή δεν είναι απολίτικη διαδικασία. Κάθε άλλο. Και ο πρωθυπουργός το γνωρίζει καλά. Ολα όσα λέγονται περί επιλογής ενός «άχρωμου και άοσμου» προσώπου, του οποίου το μόνο προσόν θα πρέπει να είναι η επιστημονική ή η κοινωνική καταξίωση, είναι επιεικώς απαράδεκτα, δεν ανταποκρίνονται στην πολιτική πραγματικότητα και τις θεσμικές της ισορροπίες, και σε κάθε περίπτωση συνιστούν προσβολή και για τον Προκόπη Παυλόπουλο και τους προκατόχους του. Ολοι οι διατελέσαντες πρόεδροι εξελέγησαν πρωτίστως για πολιτικούς λόγους. Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1985 «έριξε» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και πρότεινε τον Χρήστο Σαρτζετάκη, το όνομα του οποίου παρέπεμπε στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και το μετεμφυλιακό κράτος της σκληρής Δεξιάς. Ο δικαστής του «Ζ», πολιτικά και εκλογικά, αποδείχτηκε η καλύτερη επιλογή για το ΠΑΣΟΚ, αφού με την αντιδεξιά ρητορεία και τον αντικαραμανλισμό του κατάφερε να γυρίσει το δυσμενές για την κυβέρνηση κλίμα και να ξανακερδίσει τις εκλογές.


Το παρασκήνιο του ’90

Το 1990 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο πατέρας του Κυριάκου, ως απάντηση στον Ανδρέα Παπανδρέου, για να συσπειρώσει τη Ν.Δ. και να διασφαλίσει την ενότητα της κυβέρνησής του εξέλεξε με 151 αποκλειστικά «γαλάζιες» ψήφους τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το ίδιο είχε γίνει και το 1980. Προκειμένου να συγκεντρωθούν οι 180 ψήφοι και να γίνει ΠτΔ ο Καραμανλής υπήρξε ένα πρωτοφανές παρασκηνιακό αλισβερίσι, το οποίο, μεταξύ άλλων, οδήγησε και στη διάλυση του κόμματος της Ενωσης Κέντρου. Το 1995 εξελέγη ο Κωστής Στεφανόπουλος, επίσης για πολιτικούς λόγους, με κυριότερο να μην οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές. Το ίδιο έγινε και το 2005. Η επιλογή του προερχόμενου από το ΠΑΣΟΚ Κάρολου Παπούλια ήταν αναγκαστική, αφού σε διαφορετική περίπτωση η χώρα θα οδηγούνταν σε εκλογές, κάτι που ο Κώστας Καραμανλής δεν επιθυμούσε. Το 2010 ο κ. Παπούλιας επανεξελέγη, αφού όμως η χώρα οδηγήθηκε σε πρόωρες εκλογές επειδή ο Γιώργος Παπανδρέου είχε διαμηνύσει ότι θα χρησιμοποιήσει την προεδρική εκλογή για να πέσει η κυβέρνηση Καραμανλή και μετά θα συμφωνήσει στην επανεκλογή του Κάρολου Παπούλια. Το 2015 η προεδρική εκλογή χρησιμοποιήθηκε από τον Αλέξη Τσίπρα προκειμένου να πέσει η κυβέρνηση Σαμαρά. Και επειδή δεν διέθετε την απαραίτητη πλειοψηφία, επέλεξε, σε συνεννόηση με τον κατά δήλωσή του «καραμανλικό» συγκυβερνήτη του, τον Πάνο Καμμένο, έναν άλλο ακραιφνή καραμανλικό, τον Προκόπη Παυλόπουλο. Οι γνωρίζοντες τα παρασκήνια της συγκρότησης της κυβέρνησης Τσίπρα τον Ιανουάριο του 2015 υποστηρίζουν ότι η επιλογή των ΑΝ.ΕΛ. και όχι του Ποταμιού ως κυβερνητικού εταίρου του ΣΥΡΙΖΑ ήταν σε ευθεία συνάρτηση και με την εκλογή ενός καραμανλικού στελέχους στην Προεδρία, ο οποίος αφενός θα κρατά τις θεσμικοπολιτικές ισορροπίες και θα αποτρέπει εξαλλοσύνες από την «Πρώτη φορά κυβέρνηση της Αριστεράς» και αφετέρου θα συμβουλεύει, όταν χρειάζεται, τον νέο πρωθυπουργό και τους υπουργούς, που ήταν εντελώς αδαείς αναφορικά με τα κυβερνητικά καθήκοντα. Η αλήθεια είναι ότι ο Προκόπης Παυλόπουλος, όταν χρειάστηκε, έβαλε πλάτη. Και στα εθνικά θέματα, και για να γίνει όσο το δυνατόν καλύτερο το κείμενο της Συμφωνίας των Πρεσπών - και πρωτίστως για την αποφυγή της χρεοκοπίας και την υπογραφή του τρίτου μνημονίου. Η θητεία του κρίνεται μάλλον θετική ακόμη και από αυτούς, όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που διαφώνησαν με την επιλογή του το 2015.

Αυτά που ενδεχομένως θα πληρώσει και δεν θα επανεκλεγεί είναι τρία πράγματα. Πρώτον, τον έχει προτείνει ο Αλέξης Τσίπρας, και είναι εξαιρετικά δύσκολο η κυβερνητική πλειοψηφία να τον αποδεχτεί, ειδικά στην παρούσα συγκυρία που η αντιπαράθεση κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης, λόγω και της Προανακριτικής για τον Δημήτρη Παπαγγελόπουλο, βρίσκεται στα ύψη. Δεύτερον, η ρετσινιά της «καραμανλικής συνιστώσας του ΣΥΡΙΖΑ» μπορεί να αδικεί τον ΠτΔ, όμως βάζει πρόσθετα εμπόδια για να είναι αυτός ο εκλεκτός του πρωθυπουργού. Ας μην ξεχνάμε και την ανταρσία των έξι καραμανλικών, όπως λέγεται, βουλευτών στην ψηφοφορία για την Προανακριτική, η οποία προκάλεσε αισθήματα οργής στο Μαξίμου. Μπορεί να κρατήθηκαν χαμηλά οι τόνοι, όμως οι γνωρίζοντες τον πρωθυπουργό λένε ότι «ο Κυριάκος είναι γκαμήλα και δεν πρόκειται να ξεχάσει τη στάση τους». Ο τρίτος και πιο σημαντικός λόγος, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα λένε κυβερνητικές πηγές, είναι ότι ο Κυριάκος δεν μπορεί να αναιρέσει την ψήφο του τού 2015. Ενάντια στην κομματική γραμμή, ήταν αυτός -και ο μόνος- που αρνήθηκε ψήφο στον Προκόπη Παυλόπουλο.

Η αλήθεια είναι ότι ο Κυρ. Μητσοτάκης έχοντας κάνει, όντας φιλελεύθερος ο ίδιος, σοβαρά ανοίγματα προς το Κέντρο χρειάζεται δεξιές δοκούς αντιστήριξης - και για το κόμμα της Ν.Δ. και για την κυβέρνησή του. Ο τουρκικός αναθεωρητισμός, το εμπόδιο Μακρόν στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας στην Ε.Ε. και πρωτίστως το Προσφυγικό /Μεταναστευτικό προσθέτουν φρύγανα στον ακραίο λαϊκιστικό και εθνικιστικό λόγο. Ηδη, όχι μόνο στην κομματική του βάση αλλά και στην Κοινοβουλευτική του Ομάδα ακούγονται ολοένα και πιο έντονα φωνές που αποκλίνουν από τη νουνεχή, φιλελεύθερη και ευρωπαϊκή δική του ατζέντα, με την οποία κέρδισε αφενός την εκλογή στην ηγεσία της Ν.Δ. και αφετέρου στις εκλογές της 7ης Ιουλίου, καθώς προτιμήθηκε από σημαντική μερίδα κεντρώων και κεντροαριστερών ψηφοφόρων, οι οποίοι διαφωνούσαν με τον επαμφοτερίζοντα λόγο του ΣΥΡΙΖΑ και κυρίως με τη φορομπηχτική πολιτική της κυβέρνησής του. Εάν οι μεταναστευτικές ροές συνεχίσουν αμείωτες, θα επηρεάσουν όχι μόνο το θετικό κλίμα που διαμορφώνεται στην οικονομία, αλλά, και αυτό είναι το πλέον επικίνδυνο, θα δημιουργήσουν και μια εύφλεκτη ύλη στον χώρο της λεγόμενης Λαϊκής Δεξιάς, την οποία δεν θα μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά οι βουλευτές, τα στελέχη και οι παράγοντες της φιλελεύθερης Ν.Δ.


Οι προϋποθέσεις

Ο Κυρ. Μητσοτάκης με την επιλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν πρόκειται να κάνει, λένε συνεργάτες του, δημόσιες σχέσεις με διάφορους φιλόδοξους, είτε αυτοί/ές είναι πολιτικοί είτε όχι. Θα προσπαθήσει, μέσω και της εκλογής του ΠτΔ, να προσθέσει άλλο ένα πλεονέκτημα στην προσπάθειά του στις επόμενες εκλογές να περιορίσει έτι περαιτέρω τη δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, να διεκδικήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μερίδιο από το ΚΙΝ.ΑΛ./ΠΑΣΟΚ και, το βασικότερο, να δημιουργήσει τους όρους για τουλάχιστον μία οκταετή διακυβέρνηση από τον ίδιο. Τούτων δοθέντων, όσοι γνωρίζουν καλά τον πρωθυπουργό υποστηρίζουν πως τα διάφορα ονόματα που μέχρι τώρα έχουν ακουστεί και γραφτεί για το ύπατο αξίωμα έχουν ελάχιστες πιθανότητες ευδοκίμησης. Προσθέτουν μάλιστα ότι ο νέος Πρόεδρος, εάν τα πράγματα στο Προσφυγικό/Μεταναστευτικό, στο Αιγαίο, στην Κύπρο, στη Βόρεια Μακεδονία δεν εξελιχθούν σύμφωνα με τα συμφέροντα της χώρας, χρειάζεται: α) Να έχει ισχυρή πατριωτική σηματοδότηση και να μπορεί να εμπνεύσει σε περίπτωση εθνικής κρίσης. β) Να λειτουργεί υποστηρικτικά στις ανάγκες ευρύτερα του πολιτικού συστήματος, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η διατήρηση της κυβερνητικής συνοχής. γ) Να διαθέτει αυξημένο θεσμικό κύρος, σοβαρές διεθνείς επαφές και αποδεδειγμένα πολιτικές ικανότητες για να μπορεί να αναλάβει, εφόσον παραστεί ανάγκη, πρωτοβουλίες πολιτικής συνεννόησης και να οργανώσει συσκέψεις υπό την προεδρία του προκειμένου να αντιμετωπιστούν αιφνίδιες απειλές. Να μπορεί να κουμαντάρει το συμβούλιο αρχηγών, ακόμη και να το νουθετεί. δ) Να έχει αγαστές σχέσεις με οικονομικούς παράγοντες, επενδυτές και διεθνείς οργανισμούς που είναι απαραίτητοι στον Μητσοτάκη και την κυβέρνησή του στην παρούσα φάση, όπου η χώρα ανακάμπτει και ξαναμπαίνει στον παγκόσμιο επενδυτικό χάρτη.

Για ορισμένους, ένας πρώην πρωθυπουργός θα ήταν ο ιδανικός για το αξίωμα. Αυτοί τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις: ο Κώστας Σημίτης, ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς. Δεν αναφερόμαστε στον Αλέξη Τσίπρα επειδή αυτός, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, φιλοδοξεί να επανέλθει στην πρωθυπουργία. Και οι τέσσερις θα ήταν θαυμάσιοι για τον ρόλο. Βέβαια ο Κώστας Σημίτης είναι μάλλον μεγάλος σε ηλικία για το αξίωμα, αν και παραμένει ακμαίος. Από την άλλη, ο Γιώργος Παπανδρέου θα δημιουργούσε σοβαρά κομματικά προβλήματα στον Μητσοτάκη, ενώ ούτε και ο ίδιος θέλγεται από μια προοπτική πολιτικής του αποστρατείας. Απομένουν οι Καραμανλής και Σαμαράς. Ο πρώτος μέχρι πρότινος δεν έδειχνε να ενδιαφέρεται για το αξίωμα. Ενδεχομένως θα το ήθελε μόνο στην περίπτωση που άλλαζαν οι αρμοδιότητες και η εκλογή γινόταν από τον λαό και όχι από τη Βουλή. Προτιμά τον ρόλο του «εθνικού κεφαλαίου» σε περίπτωση γενικής πολιτικής ή εθνικής κρίσης, παρά τα τελετουργικά και τα διάσημα της Προεδρίας. Ο δεύτερος είναι σίγουρο ότι ενδιαφέρεται. Μάλιστα, ορισμένες πηγές από το περιβάλλον του Κυρ. Μητσοτάκη υποστηρίζουν ότι μεταξύ νυν και πρώην πρωθυπουργού έχει γίνει σχετική συζήτηση, χωρίς όμως να υπάρξει δέσμευση.

Οι υποστηρικτές της υποψηφιότητας Σαμαρά διατείνονται ότι σε περίπτωση επιλογής του Μεσσήνιου πολιτικού τα οφέλη θα είναι πολλαπλά για τον πρωθυπουργό και τη Ν.Δ. Εκτός των προαναφερθέντων κριτηρίων, τα οποία, όπως λένε, «ο Αντώνης πληροί στο ακέραιο», κλείνει οριστικά και το ρήγμα ανάμεσα σε μητσοτακικούς και σαμαρικούς που άνοιξε το 1993. Και όντως, αν ο Μητσοτάκης προσεταιριστεί τον Σαμαρά, που δια­θέτει σοβαρές δυνάμεις στη Ν.Δ., ουσιαστικά γίνεται κυρίαρχος στο κόμμα που ίδρυσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και στο οποίο οι μητσοτακικοί θεωρούνταν -και είναι ακόμη- μειοψηφία. Θυμίζουν μάλιστα ότι πρoτού στοχοποιηθούν τα δέκα πολιτικά πρόσωπα για το σκάνδαλο Novartis και η πολιτική αντιπαράθεση οδηγηθεί στα άκρα ήταν ο δεξιός Σαμαράς αυτός που για δύο χρόνια συγκυβέρνησε με ένα κόμμα της Κεντροαριστεράς (ΠΑΣΟΚ) και ένα της Αριστεράς (ΔΗΜ.ΑΡ.). Και το κυριότερο, όπως παραδέχονται και οι αντίπαλοί του, ήταν αυτός που οδήγησε στο δικαστήριο τους ναζιστές της Χρυσής Αυγής.

Απομένει λοιπόν στην κυβερνητική πλειοψηφία να αποφασίσει τι θέλει. Και η γνώμη της, όπως λένε κυβερνητικές πηγές, πρέπει να γίνει σεβαστή από τη μειοψηφία. «Δεν είναι δυνατόν να το ζητά για τον εαυτό της η μειοψηφία και να αρνείται το ίδιο πράγμα στην πλειοψηφία. Δεν μπορεί ο Τσίπρας και η Φώφη να θέλουν τον Παυλόπουλο, κάποιον κεντροαριστερό ή αριστερό επειδή αυτό τους συμφέρει και ο Μητσοτάκης να τους κάνει το χατίρι, απεμπολώντας το δικό του συμφέρον». Εξάλλου, με το νέο Σύνταγμα η Βουλή δεν θα διαλύεται λόγω αδυναμίας εκλογής ΠτΔ. Κατά συνέπεια, τα κόμματα δεν θα μπορούν να εκβιάσουν τη συναίνεση. Αντίθετα, η κυβερνητική πλειοψηφία θα αποφασίζει τι είναι καλό για τον θεσμό, τη χώρα, την κυβερνητική πλειοψηφία, αφού αυτή θα μπορεί να τον εκλέξει.

Απομένει να δούμε ποια θα είναι η επιλογή του Μητσοτάκη. Οσοι τον γνωρίζουν λένε ότι τα ονόματα Παπαδήμος, Πικραμμένος, Δαμανάκη, Διαμαντοπούλου, Σακελλαροπούλου και όσα άλλα έχουν ακουστεί και γραφτεί ως διάδοχοι του Παυλόπουλου δεν ισχύουν...