Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Ετσι φαίνεται να επιβεβαιώνεται η διαπίστωση του αείμνηστου Δημήτρη Τσάτσου στο τελευταίο του βιβλίο, που λέει ότι «ζούμε στην εποχή όπου η ειδική γνώση διεκδικεί αρκετές φορές τον ρόλο πολιτικής υπερδύναμης» (Πολιτεία, εκδ. Γαβριηλίδης, 2010, σελ. 375). Ο Τσάτσος αναρωτιόταν στο βιβλίο του ποιος λόγος είναι ο πρωταρχικός στη δημοκρατία, ο πολιτικός ή ο επιστημονικός, δηλαδή, τελικά, μέχρι ποιον βαθμό η πολιτική απόφαση πρέπει να εξαρτάται από την ειδική επιστημονική γνώση. Νομίζω ότι η απάντηση που έδωσε στο ερώτημα αυτό, που τον απασχολούσε μια ολόκληρη ζωή, εξακολουθεί να είναι έγκυρη και στην εποχή του κορωνοϊού: «…η πολιτική παραμένει μεν στην αρμοδιότητα του πολιτικού φορέα, διατηρείται η πρωταρχικότητα του πολιτικού λόγου, αυτός που τον εκφέρει, όμως, εκ των πραγμάτων και λόγω της πολιτικής του ευθύνης αδυνατεί να αγνοήσει τους όρους και τα όρια, κυρίως βέβαια τους κινδύνους που επισημαίνει ο επιστημονικός λόγος» (Πολιτεία, ο.π., σελ. 382).
Είναι αντικείμενο μελλοντικής ιστορικής έρευνας εάν οι ειδικοί επιστήμονες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ προειδοποίησαν έγκαιρα για τους κινδύνους του Sars-Cov-2, κάτι που θα έπρεπε να έχει γίνει ήδη από τις αρχές του Φεβρουαρίου 2020 και όχι έναν μήνα αργότερα. Ενώ μάλλον καθυστερημένη υπήρξε και η κήρυξη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας της εξάπλωσης της νόσου COVID-19 ως πανδημίας (11 Μαρτίου 2020), Ωστόσο, μετά τις αμφιταλαντεύσεις του Φεβρουαρίου 2020, υπήρξε καθοριστική, πρώτα στην Ιταλία και στην Ελλάδα και στη συνέχεια και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, αλλά με καθυστερήσεις που είχαν τραγικές συνέπειες, η συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων πολιτικών φορέων (εν προκειμένω των κυβερνήσεων) και των ειδικών επιστημόνων. Η συνεργασία αυτή είχε ως βάση τη μόνη μέχρι σήμερα επιστημονική βεβαιότητα στον αγώνα κατά του νέου κορωνοϊού: την αποδοχή της αναγκαιότητας της συλλογικής καραντίνας, το «Μένουμε Σπίτι», με όποιο κόστος και αν έχει αυτό για την οικονομία. Η Ελλάδα, μάλιστα, κέρδισε πολύ χρόνο και ανθρώπινες ζωές χάρη στη σύσταση του επιστημονικού-τεχνικού επιτελείου υπό τον Σωτήρη Τσιόδρα και την προτροπή του Ηλία Μόσιαλου για το έγκαιρο κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων (10 Μαρτίου 2020), ενώ σε άλλες χώρες διατυπώνονταν επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα του μέτρου αυτού.
Ωστόσο, θα πρέπει ήδη από τώρα, μέσα στη Φάση 1, με την ελπίδα ότι σε μερικές εβδομάδες θα φτάσουμε σε μικρό αριθμό καθημερινών κρουσμάτων, κάτι που μπορούμε να το πετύχουμε στην Ελλάδα πιο εύκολα ίσως από άλλες χώρες επειδή πήραμε νωρίτερα αυστηρά προληπτικά μέτρα, να προετοιμάζουμε τη Φάση 2, δηλαδή την επιστροφή σε μία μερική, έστω, κανονικότητα, ώστε η βλάβη στην οικονομία να μη γίνει ανεπανόρθωτη.
Στο πλαίσιο αυτό, η συμβολή της ιατρικής επιστήμης θα εξακολουθήσει να είναι αναντικατάστατη, το επιστημονικό-τεχνικό επιτελείο της κυβέρνησης θα πρέπει όμως να διευρυνθεί με τη συμμετοχή και άλλων ειδικών, οικονομολόγων, διοικητικών επιστημόνων, νομικών, κοινωνικών επιστημόνων, καθώς και εκπροσώπων των κοινωνικών δυνάμεων της χώρας, με σκοπό τον σχεδιασμό της οικονομικής ανόρθωσης της Ελλάδας, σαν να έχουμε βγει από έναν πόλεμο. Στη Φάση 2 η πολιτική απόφαση, στην προκειμένη περίπτωση η στάθμιση των εναλλακτικών εκδοχών και των κινδύνων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, υγειονομικών, οικονομικών, κοινωνικών, θα έχει μεγαλύτερο περιθώριο διακριτικής ευχέρειας, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα διακυβευόμενα συμφέροντα.