Τα δύο σημάδια που δείχνουν ότι έγινες ο γονιός μέσα στη σχέση

Σε μια ερωτική σχέση, οι ρόλοι είναι πολλοί. Ο ένας μπορεί να είναι φίλος, στήριγμα, συνομιλητής, σύμβουλος. Υπάρχει όμως ένας ρόλος που σχεδόν κανείς δεν επιλέγει συνειδητά, αλλά στον οποίο πολλοί καταλήγουν σιωπηλά: αυτός του «γονιού» μέσα στη σχέση.

Πρόκειται για μια δυναμική που δεν ευνοεί κανέναν από τους δύο. Από τη μία πλευρά, ένας άνθρωπος αναλαμβάνει όλο και περισσότερο το συναισθηματικό, οργανωτικό και ψυχικό βάρος της σχέσης. Από την άλλη, ο σύντροφός του διολισθαίνει στον ρόλο του εξαρτημένου, του παθητικού «επιβάτη» ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, του αντιδραστικού εφήβου. Το πιο εξαντλητικό στοιχείο αυτής της κατάστασης είναι ότι δεν προκύπτει απότομα, αλλά διαμορφώνεται σταδιακά, σχεδόν ανεπαίσθητα.

Σπάνια υπάρχει μια στιγμή όπου κάποιος αποφασίζει συνειδητά να «αναλάβει τον έλεγχο». Συνήθως, αυτή η μετατόπιση συμβαίνει όταν μέσα στη σχέση εμφανίζεται ένα έλλειμμα σταθερότητας ή δομής. Ασυνέπεια, αποφυγή ευθυνών ή συναισθηματική αδράνεια από τη μία πλευρά ωθούν, με τον καιρό, τον άλλον να καλύψει το κενό. Έτσι, η ανάγκη μετατρέπεται σε ρόλο και ο ρόλος σε μόνιμη κατάσταση.

Σύμφωνα με το Forbes, υπάρχουν δύο βασικά σημάδια που δείχνουν ότι κάποιος αρχίζει να λειτουργεί περισσότερο ως «γονιός» παρά ως ισότιμος σύντροφος – και η αναγνώρισή τους είναι κρίσιμη τόσο για τη σχέση όσο και για την ψυχική του υγεία.

Όταν διαχειρίζεσαι τα πάντα μόνος σου

Σε κάθε σχέση οι ευθύνες μεταβάλλονται, ανάλογα με τις συνθήκες. Το πρόβλημα ξεκινά όταν η συνεργασία μετατρέπεται σε ιεραρχία και ο ένας σύντροφος καλείται να γίνει ταυτόχρονα διαχειριστής της καθημερινότητας και συναισθηματικός «θεραπευτής». Μελέτη του 2024, στην οποία συμμετείχαν 322 μητέρες, έδειξε ότι ακόμη και όταν οι πρακτικές δουλειές φαίνεται να μοιράζονται πιο ισότιμα, οι γυναίκες συχνά επωμίζονται το μεγαλύτερο μέρος του λεγόμενου «γνωστικού φορτίου» του νοικοκυριού. Αυτό το αόρατο βάρος συνδέθηκε με αυξημένο άγχος, συμπτώματα κατάθλιψης, επαγγελματική και συναισθηματική εξουθένωση, αλλά και με χαμηλότερη ποιότητα στη σχέση.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο όσα κάνει ο «γονεϊκός» σύντροφος, αλλά και το γεγονός ότι χρειάζεται να δημιουργεί συνεχώς ψυχικό χώρο για έναν ρόλο που ποτέ δεν επέλεξε. Γίνεται εκείνος που αποκλιμακώνει εντάσεις, που ηρεμεί καταστάσεις, που κρατά τις ισορροπίες όταν τα πράγματα δυσκολεύουν. Σταδιακά, η συναισθηματική εργασία παύει να είναι κοινή υπόθεση και γίνεται μονόπλευρη. Εκεί που δύο ενήλικες θα μπορούσαν να δημιουργούν μαζί σταθερότητα, ο ένας καταλήγει να κινεί και το πρακτικό και το συναισθηματικό «σύστημα» της σχέσης, ενώ ο άλλος επωφελείται παθητικά από αυτή τη δομή. Η σκέψη «αν δεν το κάνω εγώ, όλα θα καταρρεύσουν» γίνεται γνώριμη και αποκαλυπτική για το πόσο έχει αλλοιωθεί η ισορροπία.

Όταν παύεις να περιμένεις ανταπόκριση

Ένα ακόμη ισχυρό σημάδι ότι έχει παγιωθεί μια σχέση τύπου γονέα–παιδιού είναι η πλήρης απουσία προσδοκιών από τον άλλον. Όταν ο ένας σύντροφος υπολειτουργεί συστηματικά, ο πήχης χαμηλώνει όλο και περισσότερο. Πρωτοβουλία, συναισθηματική παρουσία, υπευθυνότητα και φροντίδα, που κάποτε θεωρούνταν αυτονόητα, αρχίζουν να μοιάζουν με «μπόνους». Έτσι, ο «γονιός» της σχέσης φτάνει στο σημείο να επαινεί το ελάχιστο, όπως ένας γονέας χειροκροτεί ένα παιδί επειδή «επιτέλους μάζεψε το δωμάτιό του».

Μελέτη του 2023 στο International Journal of Cognitive Therapy εξηγεί πώς η αίσθηση αδυναμίας και έλλειψης ελέγχου μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε απόσυρση και σιωπηρή μείωση των προσδοκιών τους. Το φαινόμενο αυτό δεν εκδηλώνεται πάντα έντονα ή θεαματικά· συχνά εμφανίζεται ως σταδιακή μείωση προσπάθειας, κινήτρων και απαιτήσεων. Αυτή ακριβώς η διακριτική φθορά είναι που κάνει πολλούς να «παραιτούνται» χωρίς να το συνειδητοποιούν.

Ο κίνδυνος είναι διπλός: από τη μία, ο υπερλειτουργικός σύντροφος οδηγείται στην εξουθένωση· από την άλλη, ο υπολειτουργικός παραμένει στάσιμος. Η συνήθεια και η συμμόρφωση αντικαθιστούν την αμοιβαιότητα και την εξέλιξη, μέχρι που κανείς από τους δύο δεν αναρωτιέται αν η σχέση θα έπρεπε να μοιάζει με συνεργασία μεταξύ ίσων.

Πώς μπορεί να αποκατασταθεί η ισορροπία

Οι δυναμικές μιας σχέσης δημιουργούνται και αλλάζουν από κοινού. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση της ανισορροπίας, χωρίς κατηγορίες ή ντροπή για τον ρόλο που κάποτε φάνηκε αναγκαίος. Η ονομασία του μοτίβου –και όχι του προσώπου– βοηθά να μετατοπιστεί η συζήτηση από την επίρριψη ευθυνών στη συνεργασία. Τα όρια δεν λειτουργούν ως τιμωρία, αλλά ως προστατευτικά πλαίσια που διασφαλίζουν την ενέργεια και των δύο. Αντί για ανάθεση καθηκόντων, η πρόσκληση σε συμμετοχή ενισχύει την πρωτοβουλία. Και όταν ο «γονεϊκός» σύντροφος κάνει ένα βήμα πίσω, δημιουργείται χώρος ώστε ο άλλος να κάνει ένα βήμα μπροστά.

Η αναγνώριση αυτών των μικρών, συχνά αθόρυβων αλλαγών μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια σχέση πιο ισότιμη, βιώσιμη και ουσιαστική και για τους δύο.