Αλεξιθυμία: «Επίπεδα» συναισθήματα και η σχέση με τους άλλους

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Τα τελευταία χρόνια δυσκολεύομαι να αναγνωρίσω, να διακρίνω, να κατανοήσω και να εκφράσω με ακρίβεια τα συναισθήματά μου. Οι φίλοι μου με αποκαλούν ορθολογιστή και φλύαρο, ίσως επειδή αδυνατώ να δώσω μια ξεκάθαρη απάντηση ακόμα και στις πιο άπλες ερωτήσεις. Η κοπέλα μου με περιγράφει ως απαθή και αδιάφορο, επειδή δεν κατανοώ το αίτιο των συναισθηματικών της αντιδράσεων... Μπορεί να έχει δίκιο. Ίσως λειτουργώ με γνώμονα αυτά που έχω μάθει και όχι με το συναίσθημα… Ορισμένες φορές, όταν είμαι μαζί της, έχω εφίδρωση και εξάψεις. Οι φίλοι μου εξηγούν ότι μου αρέσει τόσο πολύ που αγχώνομαι... Και στη δουλειά πολύ συχνά έχω ταχυκαρδίες και νιώθω πόνο στο στομάχι... Ο γιατρός μου το αιτιολογεί ως άγχος. Νιώθω διαφορετικός... σε έναν άγνωστο κόσμο... που επικοινωνεί με την γλώσσα του συναισθήματος.

Η αλεξιθυμία ως επιστημονικός όρος αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1973 απο τον Έλληνα ψυχίατρο Πέτρο Σιφναίο, προκειμένου να περιγράψει την ελλιπή ικανότητα του ανθρώπου να βιώσει, να αναγνωρίσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του, αλλά και των άλλων. Ουσιαστικά, η αλεξιθυμία είναι η δυσκολία στην αντίληψη των συναισθημάτων, αλλά και στην ικανότητα διάκρισής τους.

Συμπεριφοριστικά ευρήματα από τους ερευνητές Dr Andrew Valdespino και Dr Ligia Antezana και συνεργάτες ερευνητές έδειξαν ότι η αλεξιθυμία μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή ενσυναίσθηση. Παράλληλα, στα άτομα με αλεξιθυμία παρατηρείται ελλιπής φαντασία και δυσκολία συμμετοχής στο συμβολικό παιχνίδι, καθώς και στην κατανόηση των αφηρημένων εννοιών. Συμπεριφοριστικά έχει παρατηρηθεί αυξημένη παρορμητικότητα, η οποία απορρέει από την δυσκολία συναισθηματικής αυτορρύθμισης, καθώς αγνοεί τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς στους άλλους ανθρώπους.

Σύμφωνα με μελέτες, η αλεξιθυμία παρουσιάζεται σε ποσοστό περίπου 10% των ανθρώπων και διακρίνεται σε δύο κατηγορίες, εκ των οποίων η μία είναι η πρωτογενής (κληρονομικότητα, γονίδια, γενετικές ανωμαλίες στην νευρολογική ανάπτυξη κτλ).

Η δευτερογενής κατηγορία είναι επίκτητη από το περιβάλλον -π.χ. μετατραυματικό άγχος ή συναισθηματικά παραμελημένη παιδική ηλικία.

Η επίκτητη κατηγορία αφορά έναν μικρότερο αριθμό ανθρώπων (με διπλάσιο αριθμό εμφάνισης στους άνδρες συγκριτικά με τις γυναίκες), που, κάποια στιγμή στη ζωή τους ενδεχομένως να εμφανίσουν αλεξιθυμία. Παράγοντες επικινδυνότητας είναι η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.



Σύμφωνα με μελέτες, η αλεξιθυμία μπορεί να έχει συνοσηρότητα με άλλες διαταραχές -π.χ. Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας, Αγχώδης Διαταραχή, Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή Σχιζοφρένεια και Κατάθλιψη.

Η αλεξιθυμία διαδραματίζει σημαντικό και περίπλοκο ρόλο στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος, καθώς περίπου το ήμισυ των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού εκτιμάται ότι έχουν αλεξιθυμία. Το αν απορρέει από τα βασικά ελλείμματα του αυτισμού ή αντιστρόφως είναι υπό επιστημονική διερεύνηση.

Αλεξιθυμία και ψυχική υγεία

Η ελλιπής συναισθηματική αντίληψη συχνά προκαλεί προβλήματα στις σχέσεις. Το συναισθηματικό μοίρασμα -π.χ. η ανάγκη να νιώθει κάποιος ότι τον εκτιμούν, τον θαυμάζουν, τον αγαπούν ή ακόμα το αίσθημα ευαλωτότητας ή απόρριψης είναι πολύ σημαντικό σε μια σχέση. Παρότι δεν θεωρείται επίσημα ψυχική διαταραχή, έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή του ανθρώπου -όχι μόνο στις σχέσεις, αλλά και στην καριέρα, τις φιλίες κτλ.

Έρευνα με επικεφαλής τους Dr Mataji Kennedy και Dr John Franklin έδειξε ότι η πιο αποτελεσματική θεραπεία συμπεριφοριστικής προσέγγισης βασίζεται στο χτίσιμο των δεξιοτήτων των ανθρώπων να αναγνωρίζουν, να εκφράζουν και να περιγράφουν τα συναισθήματά τους.

Άλλες συμπληρωματικές και εναλλακτικές θεραπείες περιλαμβάνουν την ανάγνωση βιβλίων με έντονα συγκινησιακά στοιχεία, τεχνικές χαλάρωσης, ημερολόγιο και ομαδική θεραπεία, με στόχο την βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων.

- Βρείτε την Έλσα Μπάρδα στις σελίδες της στο Facebook, πατώντας εδώ και εδώ - Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.