Από την Οξφόρδη στην Αθήνα – μια ακαδημαϊκή Οδύσσεια

Ο 80χρονος Βρετανός ιστορικός Richard Clogg – με ένα απίστευτα βαρύ ακαδημαϊκό βιογραφικό- ευτύχησε στην έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου Ο επίμονος ιστορικός / Μια ακαδημαϊκή Οδύσσεια από την Οξφόρδη ως την Αθήνα (εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2019) να πέσει στα χέρια της έμπειρης Κατερίνας Σχινά.

Η δημοσιογράφος, συγγραφέας και μεταφράστρια πέραν της γενικής επιμέλειας της έκδοσης έχει κάνει μια εξαίρετη δουλειά με τις σημειώσεις που βοηθούν ακόμη και έναν γνώστη των γεγονότων του 20ου αιώνα – κατά κύριο λόγο- να μπορεί να παρακολουθήσει την γεμάτη, χορταστική σε πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις αφήγησης.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε: «Ο Βρετανός ιστορικός Ρίτσαρντ Κλογκ έζησε από κοντά τις πρώτες μέρες της απριλιανής δικτατορίας και συνδέθηκε στενά με τον αντιδικτατορικό αγώνα, κυρίως ως συνεργάτης της ελληνικής υπηρεσίας του BBC. Βαθύς γνώστης της Ελλάδας και της ιστορίας της, θα διδάξει επί χρόνια ελληνική ιστορία στο King's College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και θα έχει μια εκ των έσω εμπειρία των Ελληνικών Σπουδών στην Αγγλία και της επιρροής των Ελλήνων χρηματοδοτών και των πολιτικών συμφερόντων στη διαμόρφωσή τους.

Το βιβλίο "Ο επίμονος ιστορικός" είναι η γοητευτική ιστορία μιας συναρπαστικής όσο και δραματικής εποχής, όπως την έζησε ο συγγραφέας στη διάρκεια της πολύχρονης ενασχόλησής του με τη μελέτη και τη διδασκαλία της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Μέσα από τις συναντήσεις του με σημαίνοντα πρόσωπα της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής, από τη Μελίνα Μερκούρη ως τη Μάργκαρετ Θάτσερ και από τον Τζον Λε Καρέ ως τον Ανδρέα Παπανδρέου, τα ταξίδια του και τις επαγγελματικές του περιπέτειες, αναδύεται ολοζώντανος ένας κόσμος πολύπλοκος και αρκετά σκοτεινός, τα μυστικά και τις κρυφές διαδικασίες του οποίου ο συγγραφέας αποκαλύπτει με τόλμη, ακρίβεια και χιούμορ.

Μια μοναδική προσωπική μαρτυρία για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία».

Το βιβλίο του Glogg λειτουργεί ως διαρκή πρόκληση για πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Πιο συγκεκριμένα, ο πολύπειρος Βρετανός ακαδημαϊκός πέραν της ειδικότητας του ως data miner της ιστορικής μνήμης μέσα από τα αρχεία κάθε μορφής είναι και ένας δεξιοτέχνης της αφήγησης καθώς διαφορετικά δεν θα μπορούσε κανείς να παρακολουθήσει μια φιλονικία στις αρχές της δεκαετίας του 1920 σε ένα βρετανικό πανεπιστήμιο ανάμεσα στον κάτοχο μιας έδρας και τους πλούσιους χρηματοδότες της. Η αναφορά σε μια ξεχασμένη από καιρό διαμάχη στις ανήλιες αίθουσες του King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου ανάμεσα νεαρό Άρνολντ Τόινμπι ( τον πρώτο κάτοχο της έδρας Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας Κοραή) και τους πλούσιους Ελληνοάγγλους που είχαν προσφέρει τη μερίδα του λέοντος για την προικοδότηση της.

Ο Glogg δεν είναι των περίτεχνων θεωρητικών κατασκευών σε βάρος της αφήγησης και κυρίως μιας αντίληψης που «εξαφανίζει» τα πρόσωπα από τη σκηνή. Αντίθετα, ο Glogg μιλά για τα γεγονότα μέσα από την ματιά και την συμμετοχή των προσώπων – εκείνα πρωταγωνιστούν στην πλούσια αφήγηση του. Γι΄αυτό και κερδίζει το στοίχημα με τον αναγνώστη.

Ξεχωρίζω από το βιβλίο τα κομμάτια που αφορούν τον περίφημο κύκλο των «Ανθελλήνων» στο Λονδίνο στα πρώτα κιόλας χρόνια της χούντας που βρίσκουν πρωτότυπους τρόπους να κινητοποιούν την βρετανική και διεθνή κοινή γνώμη για όλα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα και να κρατούν την ελληνική υπόθεση στο προσκήνιο. Ο Glogg τα έχει ζήσει από πρώτο χέρι όποτε η συμβολή του έχει νόημα και αξία. Ιδιαίτερα, όταν αναφέρεται το πώς ο κύκλος των «Ανθελλήνων» (χαρακτηρισμός που ανήκει στην Ελένη Βλάχου) κατάφερε να στριμώξει για τα καλά τους υποστηρικτές της χούντας στο Λονδίνο με την αποκάλυψη της δράσης του λομπίστα Μόρις Φρέιζερ μέσα από τις υπηρεσίες που προσέφερε στους Συνταγματάρχες και τον Παπαδόπουλο.

Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο – προσωπική μαρτυρία του Glogg πρέπει να πάρει την θέση στη βιβλιοθήκη όλων όσοι θέλουν αφηγήσεις από πρώτο χέρι για την Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών – ίσως και λίγο πιο πίσω στο χρόνο.