Μια πλατεία, ένας συγγραφέας και ένα βιβλίο

Η πλατεία Μεσολογγίου ανάμεσα στην Αστυδάμαντος και την Αρίσταρχου βρίσκεται στην προνομιακή πλευρά του Παγκρατίου και δεν θα ήταν κάτι παραπάνω από μια αθηναϊκή πλατεία αν ο Βαγγέλης Προβιάς στο δεύτερο βιβλίο του δεν της έδινε εκείνη τη μυθική διάσταση που μόνο οι συγγραφείς μπορούν να προσφέρουν στο αναγνωστικό τους κοινό. Ο Προβιάς όμως δεν κάνει αποκλειστικά και μόνο κάτι τέτοιο. Φτιάχνει μια πλατεία από την αρχή ως ένα πάζλ από μικρές φευγαλέες ιστορίες προσώπων (όσες ιστορίες μπορούν να χωρέσουν μέσα σε ένα διήγημα), δημιουργώντας κατ΄ ουσία ένα ανθρώπινο ψηφιδωτό για δύσκολους καιρούς, όπου το πρόσωπο υποχωρεί και χάνεται μέσα στους καημούς του.

Η «Πλατεία Μεσολογγίου» -κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ολκός- είναι το δεύτερο βιβλίο του Βαγγέλη Προβιά μετά τα «Μαύρα παπούτσια της παρέλασης» (Ολκός, 2014). Όπως αντιγράφω από το οπισθόφυλλο της νέας έκδοσης, «είναι ένας κύκλος διηγημάτων για την αχαρτογράφητη ευαισθησία και τις απρόβλεπτες ιστορίες ζωής που έχουν κοινή αναφορά στην πλατεία Μεσολογγίου την πραγματική και την “Πλατεία Μεσολογγίου” τη συμβολική, την πλατεία Μεσολογγίου στο Παγκράτι και την “Πλατεία Μεσολογγίου” κάθε γειτονιάς της Αθήνας και κάθε πόλης της Ελλάδας. Είναι οι ιστορίες που έχει να πει η πλατεία που μας μεγάλωσε, η πλατεία που μας παρακολουθεί, η πλατεία που μας γνωρίζει πιο πολύ από όσο τη γνωρίζουμε εμείς».



Με τον Προβιά γνωριζόμαστε χρόνια. Είναι για μένα ένα οικείο πρόσωπο, ένας φίλος. Του ζήτησα να μου στείλει δύο λόγια, τώρα που το βιβλίο του έχει κάνει έναν πρώτο κύκλο, έχει διαβαστεί, έχει συζητηθεί. Θέλησα να καταγράψω και πάλι τη δική του ξεχωριστή προσέγγιση για την πραγματική πλατεία Μεσολογγίου και τα πρόσωπά της.

Ο Βαγγέλης ανταποκρίθηκε: «Είναι πολύ συνηθισμένα πρόσωπα. Δεν ξεχωρίζουν, δεν είναι πιο περιποιημένα ή πιο δυσκολεμένα από άλλα πρόσωπα. Είναι πρόσωπα της μέσης τάξης, με τις (οικονομικές και ιστορικές) κορυφές και τις κοιλάδες της. Ζουν σε μια κανονική γειτονιά, που δεν είναι ούτε πολύ πλούσια, ούτε φτωχική. Οι επισκέψεις της Ιστορίας και της Κρίσης δεν τη ρήμαξαν την πλατεία, μα δεν πέρασαν και απαρατήρητες. Μπορούμε με βεβαιότητα να το πούμε, η πλατεία Μεσολογγίου είναι μια χωρίς εξάρσεις και χωρίς ιδιαιτερότητες, συνηθισμένη πλατεία.

»Οι άνθρωποι της πλατείας Μεσολογγίου κάνουν ό, τι κάνουμε, λίγο ή πολύ, όλοι. Πίνουν ελληνικό, μέτριο, με ολίγη, στα καφέ της το πρωί της Κυριακής. Κάποιοι, όχι λίγοι, μετά την εκκλησία. Συζητάνε τι έφαγαν ή τι θα μαγειρέψουν. Προσπαθούν να χωνέψουν τα μέτρα, τις διαψεύσεις ελπίδων. Σχολιάζουν τα καταστήματα που έκλεισαν. Ανταλλάσσουν κουτσομπολιά. Περνάνε φορτωμένοι με σακούλες σούπερ μάρκετ και χαζεύουν τα εξώφυλλα των εφημερίδων στο πρατήριο τύπου. Πάνε σε γάμους και σε κηδείες. Θυμούνται φάρσες από τα μαθητικά χρόνια. Βγάζουν τα βρέφη τους βόλτα με τα καροτσάκια, ή φέρνουν στην ευρύχωρη πλατεία τους τα παιδιά να παίξουν.

»Πότε πότε συμβαίνει και κάτι εξαιρετικό στην πλατεία μας: ένας καυγάς γειτόνων οδηγών. Το πέρασμα ενός ασθενοφόρου ή περιπολικού που στέκεται για λίγο έξω από μια πολυκατοικία. Κάποιος δικαστικός επιμελητής να αναζητά έναν ενοικιαστή. Έφηβοι με τσιγάρα στα χέρια τρέχουν ξεκαρδισμένοι στα γέλια για να γλιτώσουν κάποιον που τους κυνηγά. Δύο εραστές που περπατάνε χέρι με χέρι - τα μάτια τους είναι πρησμένα από τα δάκρυα. Μα και πάλι, είναι λες και αυτές οι σπάνιες “εξαίρετες” σκηνές συμβαίνουν με μια συχνότητα που το μόνο που κατορθώνει είναι να επιβεβαιώνει το “μη εξαιρετικό” της πλατείας μας.

»Δεν είχε τίποτε ιδιαίτερο για μένα η πλατεία για πολλά, πολλά χρόνια. Κατοικούσα, και ακόμα κατοικώ, τρία τετράγωνα μακριά (ή μήπως κοντά;) της και, ομολογώ, δεν με έλκυε ούτε η μοδάτη βόρεια πλευρά της με τα συνεργατικά καφέ-μπαρ, ούτε και η άλλη, η νότια, εκείνη στην οποία συχνάζουν οι παλιοί κάτοικοί της. Μα τότε κάτι άλλαξε.



»Πέρασα πολλές, πολλές ώρες στην πλατεία Μεσολογγίου. Ένα από τα καφέ της νότιας πλευράς της έγινε το καθημερινό στέκι μου, το γραφείο μου. Ήταν ο τόπος που ασφαλής ανάμεσα σε ανθρώπους της γειτονιάς, μπορούσα να ξεπεράσω, γράφοντας, τη φοβία μου για τη λευκή σελίδα, το άδειο, αγριευτικά ήσυχο σπίτι, το δεύτερο βιβλίο «αυτό που σε κάνει συγγραφέα! Πρόσεξέ το!». Και έτσι, με τη στάση και με την παρατήρηση, με τη διακριτική ακρόαση συζητήσεων και τη θέαση χειρονομιών ανακάλυψα ένα πελώριο σύμπαν, που χωρά όλον τον κόσμο… Δύο από τις ιστορίες του βιβλίου ανήκουν στην πλατεία Μεσολογγίου, όχι σε μένα.

»Με τρομάζει η συνειδητοποίηση πως αν σταθείς αρκετά σε ένα πρόσωπο, σε έναν τόπο, σε μια πλατεία μπορείς να διακρίνεις ένα ολόκληρο σύμπαν. Αναρωτιέμαι… αυτό προσπαθούμε να αποφύγουμε και κινούμαστε συνεχώς;

»Τα πρόσωπα της πλατείας Μεσολογγίου τα είδα, λίγους μήνες μετά την τελευταία τελεία στα χειρόγραφα του βιβλίου, στο Λιούιβιλ του Κεντάκυ, το καλοκαίρι που επισκέφθηκα για ενάμιση μήνα τις ΗΠΑ σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι. Στα λεωφορεία της πόλης, στις πλατείες της, στις στάσεις και στα μαγαζιά. Τα είδα, τα ίδια ακριβώς πρόσωπα, στο μετρό του Λος Άντζελες, στις ισπανόφωνες γειτονιές του. Τα είδα στα μουσεία της Ουάσινγκτον, στους επισκέπτες τους από κάθε γωνιά της Αμερικής, και όλου του κόσμου. Τα πρόσωπα της πλατείας Μεσολογγίου είναι, πιστεύω, τα πρόσωπα των ανθρώπων όλου του κόσμου. Τα πρόσωπα των ανθρώπων όλου του κόσμου είναι τα πρόσωπα της πλατείας Μεσολογγίου».