Ρένος Χαραλαμπίδης

Ας ξεκινήσουμε από την πάγια θέση του Νεοέλληνα «για όλα φταίνε οι άλλοι». Οι Ελληνες έχουν ένα πολύ νέο κράτος με πολλούς εμφύλιους πολέμους. Δύο στη διάρκεια της Επανάστασης του ’21,τον Εμφύλιο στην Κατοχή το 1943, τα Δεκεμβριανά του 1944 και την τραγική «τελική αναμέτρηση» 1946-49. Είναι βαθιά απογοητευτικό ότι στη συνείδηση του μέσου πολίτη όλα έχουν αποδοθεί στην κακοβουλία των ξένων.

«Μας βάλανε να σκοτωθούμε μεταξύ μας», είναι η πιο συνηθισμένη ερμηνεία των ελληνικών εμφυλίων. Λες και η διχόνοια μπορεί να φυτρώσει αν δεν βρει γόνιμο έδαφος. Αν θες να καταστρέψεις έναν λαό, κάνε τον να πιστέψει ότι για όλα φταίνε οι άλλοι. Μου θυμίζει το μωρό που χτυπάει στο τραπέζι και ο γονιός για να το κάνει να σταματήσει να κλαίει μαλώνει το τραπέζι. Αν δεν είναι ποτέ δικό μας το λάθος, τότε δεν μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη. Και αν δεν μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη, τότε θα είμαστε πάντα θύματα.

Ο επόμενος πιο δημοφιλής τρόπος πνευματικής ακινησίας είναι οι απλουστεύσεις. Η απλότητα θέλει πολύ κόπο. Η απλοϊκότητα θέλει πολύ θράσος. Και το θράσος θέλει γενικεύσεις. Ακούγεται συχνά στην εποχή μας: «Σιγά, μωρέ. Πόσο χειρότερα δηλαδή;». Μα τα ρεκόρ είναι για να καταρρίπτονται. Ειδικά τα αρνητικά. «Γιατί δηλαδή; Οι προηγούμενοι ήταν καλύτεροι;». Μα οι επόμενοι γίνονται πολύ γρήγορα οι προηγούμενοι.

«Ολοι οι πολιτικοί ήταν, είναι και θα είναι προδότες». Ολοι; Ισως να μην είναι ξεκάθαρο, αλλά ο Κολοκοτρώνης εκτός από στρατιωτικός ήταν και πολιτικός. Αρχηγός του φιλορωσικού κόμματος. Και ο Γέρος του Μοριά λοιπόν στον ντορβά; Και ο Μαυροκορδάτος που, εκτός από πολιτικός, είναι ο μόνος Ελληνας πρωθυπουργός που βρέθηκε στη μάχη, στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου, πού κατατάσσεται; Στους ηρωικούς οπλαρχηγούς ή στους λακέδες Φαναριώτες; Με το να γενικεύσουμε πιστεύοντας ότι όλοι οι πολιτικοί είναι απατεώνες, κλείνουμε την πόρτα σε αξιόλογους ανθρώπους, αλλά κυρίως κλείνουμε την πόρτα στην ευθυκρισία. Τους ζητάμε να δώσουν λύσεις ενώ πιστεύουμε ότι είναι οι ίδιοι το πρόβλημα. Τρικυμία εν κρανίω.

Αλλος ένας σίγουρος τρόπος να μην αλλάξει τίποτα είναι ο «ενθουσιώδης αυθορμητισμός». Μια «βαθιά πίστη» ότι όλα θα πάνε καλά. Μας το χρωστάει η ανθρωπότητα! Μια βλακωδέστατη αντίληψη σε στυλ «πάμε και βλέπουμε», «μην αγχώνεσαι, το ’χω». Ο «ενθουσιώδης αυθορμητισμός» γεννάει τον πειραματισμό χωρίς γνώση των ειδικών συνθηκών του πειράματος και τον αυτοσχεδιασμό χωρίς να έχει προηγηθεί ο σχεδιασμός. Πειραματισμοί με άξονα «ό,τι του φανεί του λωλοστεφανή»,«να τους αποσυντονίσουμε και να τους πάρουμε το ντου». Ομως οι πειραματισμοί είναι αποδοτικοί (και όχι πάντα) στη μαγειρική και στη σεξουαλική ζωή. Ο αυτοσχεδιασμός αποδίδει στην τζαζ - αν και συχνά καταλήγει στο τζάζεμα.

Ο ενθουσιώδης αυθορμητισμός του καλοκαιριού του 2015 έβγαλε τόσους ρομαντικούς χορευτές στην πλατεία Συντάγματος. Αντιμνημονιακοί δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι, ακροδεξιοί και ακροαριστεροί, επιδόθηκαν αγκαλιασμένοι σε κυκλωτικούς χορούς. Το μπαλέτο της εθνικής συμφιλίωσης. Είμαστε προφανώς φιλέορτος λαός. Στήνουμε εύκολα τον χορό. Εστω και του Ζαλόγγου. Αναρωτιέμαι, όλοι αυτοί τι λένε στον εαυτό τους όταν βλέπουν τα ξεχασμένα συνθήματα της νίκης του «Οχι» στους τοίχους των δημοσίων κτιρίων. Ισως καταφεύγουν στη δικαιολογία πως υπήρξαν ρομαντικοί, άρα σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους αντιπάλους, τους «πεζόφρονες», που δεν έχουν δικαίωμα στην ευαισθησία αφού τη θέση αυτή την καπάρωσε πρώτος ο χορευτής του Συντάγματος.

Ομως, όποιος είναι καλός σε δικαιολογίες δεν είναι καλός σε τίποτε άλλο. Κρατάω για φινάλε τον πιο ύπουλο τρόπο για να μην αλλάξει τίποτα. Αυτόν που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσουν οι προηγούμενοι. Το να κρατάς μόνο για τον εαυτό σου το δικαίωμα της πνευματικής διαύγειας. Το δικαίωμα της απόλυτης αλήθειας. Φασίστας θα είναι πάντα ο άλλος. Ομως ο φασισμός αρχίζει με τη σκέψη ότι όλοι οι άλλοι είναι σίγουρα ανόητοι. Και σίγουρα προδότες. Και σίγουρα όλα θα παραμένουν τα ίδια.