Οδοιπορικό του protothema.gr στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά - Οι μοναχοί, η επιστολή του Μωάμεθ και η ανησυχία για το μέλλον

To protothema.gr βρίσκεται στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Ένα σύμβολο που δεν στέκεται για να επιδειχθεί, αλλά για να υπενθυμίσει. Και σήμερα, στέκεται απέναντι σε μια απειλή που δεν φοράει ρούχα στρατιωτικά, αλλά φέρει υπογραφές και διοικητικές σφραγίδες.

Μπαίνοντας στο προαύλιο της Μονής, η πρώτη αίσθηση είναι σωματική. Δεν είναι κάτι που βλέπεις – είναι κάτι που σε διαπερνά. Οι τοίχοι της σε στένεψαν. Το πάχος τους είναι τέτοιο που νιώθεις ότι δεν μπήκες σε έναν χώρο, αλλά σε έναν άλλον χρόνο. Το φως εκεί μέσα φιλτράρεται αλλιώς. Δεν χτυπά επιθετικά. Γλιστράει επάνω σε αγιογραφίες, πέφτει διακριτικά σε γωνίες, στέκει σιωπηλά πάνω σε παλιά ξύλα, σε μαυρισμένες από το λιβάνι πέτρες, σε πόρτες που άνοιξαν πρώτη φορά επί Ιουστινιανού και δεν έκλεισαν ποτέ.

Οι άνθρωποι της Μονής κινούνται αθόρυβα. Δεν σου μιλούν αν δεν τους ρωτήσεις. Και όταν μιλούν, είναι σαν να σέρνουν μαζί τους κάτι βαθύτερο από λέξεις. Μια παρακαταθήκη. Ένας νεαρός ποτίζει τα παρτέρια με ιβίσκους και βασιλικούς που μοιάζουν θαύμα μέσα στην έρημο. Ένας ηλικιωμένος σκουπίζει το λιθόστρωτο με μια σκούπα χειροποίητη. Ένας τρίτος κρατά ένα βιβλίο που χρειάστηκαν πέντε αιώνες για να φτάσει ως εδώ. Κανείς τους δεν φαίνεται να βιάζεται. Κι όμως όλοι είναι απολύτως παρόντες. Υπηρετούν, δεν απλώς ζουν.

Μέσα στο καθολικό, το παλαιότερο ψηφιδωτό της ανατολικής Εκκλησίας σού κόβει την ανάσα. Η Μεταμόρφωση του Χριστού δεν είναι εκεί για να σε θαμπώσει. Είναι για να σε θυμίσει. Ποιος είσαι, ποιον κόσμο υπηρετείς. Πιο δίπλα, στη βιβλιοθήκη, η σκόνη είναι πιο παλιά από το μελάνι. Ο Σιναϊτικός Κώδικας δεν φυλάσσεται σε κάποιο υπόγειο θησαυροφυλάκιο – είναι ζωντανός. Ανοιχτός. Κι απέναντί του, η περίφημη «Αχτιναμέ», η επιστολή που φέρεται να υπέγραψε ο ίδιος ο Μωάμεθ, διαβεβαιώνοντας ότι οι άνθρωποι αυτής της Μονής θα είναι για πάντα προστατευμένοι ακόμα και από τη βία του κράτους. Αυτή η διαβεβαίωση μοιάζει να κλονίστηκε τώρα. Όχι από επιδρομείς ή πολέμους, αλλά από ένα δικαστικό έγγραφο.

«Δεν χρειάζεται να σε διώξουν. Αρκεί να μην σου ανανεώσουν τη βίζα»

Το Εφετείο Ισμαηλίας, στην καρδιά της Αιγύπτου, έβγαλε μία απόφαση η οποία προκάλεσε διπλωματική κινητοποίηση. Αν και οι αρχικές πληροφορίες μιλούσαν για δήμευση της Μονής και μετατροπής της σε μουσείο και έξωση των μοναχών, οι διαβεβαιώσεις της αιγυπτιακής κυβέρνησης προκάλεσαν στην Αθήνα μία κάποια ικανοποίηση η οποία ωστόσο δεν είναι αρκετή αφού ακόμη δεν έχει υπάρξει διμερής συμφωνία, ούτε έχει γίνει σαφές το τι ακριβώς καθορίζει η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση.

Όσοι μιλούν, το κάνουν ψύχραιμα. Αλλά πίσω από τη φωνή τους υπάρχει ένας κόμπος. «Δεν χρειάζεται να σε διώξουν. Αρκεί να μην σου ανανεώσουν τη βίζα», λέει ένας από αυτούς. Πολλοί μένουν με περιορισμένης διάρκειας άδεια παραμονής – εννέα μήνες. Τίποτα δεν τους διαβεβαιώνει ότι σε εννέα μήνες θα μπορούν να επιστρέψουν. Δεν υπάρχει εκκένωση με τη βία. Υπάρχει φθορά μέσω νόμου.

Στο παρασκήνιο, η ένταση ανεβαίνει. Στην Αθήνα, οι διπλωματικοί κύκλοι κινητοποιούνται. Οι εκκλησιαστικές αρχές ανησυχούν. Όλα αυτά, ενώ μόλις πριν λίγες εβδομάδες, ο πρόεδρος της Αιγύπτου είχε βρεθεί στην Αθήνα και είχε διαβεβαιώσει –δημόσια και κατηγορηματικά– ότι το ειδικό καθεστώς της Μονής Σινά δεν πρόκειται να αλλάξει.

Έντονες διεργασίες μέσα στη νύχτα

Η αναστάτωση φούντωσε τόσο πολύ, που μέσα σε λίγες ώρες από την ανακοίνωση της απόφασης, το αιγυπτιακό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε νυχτερινή ανακοίνωση. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του, «η απόφαση του δικαστηρίου δεν αλλάζει το καθεστώς της Μονής». Ακολούθησε και δήλωση του εκπροσώπου της αιγυπτιακής Προεδρίας: «Η απόφαση είναι απόλυτα συμβατή με τις δεσμεύσεις του προέδρου Σίσι κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα.» Μια αναδίπλωση; Μια προσπάθεια κατευνασμού; Ή απλώς η επιβεβαίωση ότι όλα κρίνονται στις λεπτομέρειες;

Οι άνθρωποι της Μονής του Σινά δεν κάνουν δηλώσεις. Δεν απαντούν με ανακοινώσεις. Αντιδρούν όπως πάντα: με υπομονή. Με προσευχή. Με το άναμμα των καντηλιών. Με την περιποίηση των παρτεριών. Με τη συνέχιση μιας σιωπηλής λειτουργίας που κρατά 15 αιώνες. Αυτή είναι η απάντησή τους. Και είναι αρκετή. Γιατί το Σινά δεν ανήκει σε κράτη, σε αρχαιολογικά συμβούλια ή υπουργεία. Ανήκει στη συνείδηση της ανθρωπότητας. Κάθε πέτρα του είναι μαρτυρία. Κάθε σελίδα στα χειρόγραφα είναι ο ιδρώτας ενός ανθρώπου που πίστεψε. Κάθε φιγούρα στο ψηφιδωτό είναι μία υπενθύμιση ότι ο κόσμος αλλάζει, αλλά το φως –το αληθινό φως– μένει. Όταν φεύγαμε, είδαμε έναν νεαρό άνθρωπο της Μονής να κάθεται μόνος, κάτω από μια συκιά. Δεν διάβαζε. Δεν έγραφε. Δεν μιλούσε. Μόνο κοίταζε προς το βουνό. Και κατάλαβα. Αυτή είναι η πιο ηχηρή απάντηση σε όποιον νομίζει ότι μπορεί να υποτάξει το άυλο με νόμους. Το βλέμμα αυτό –σίγουρο, ήσυχο, ριζωμένο– ήταν η ίδια η Μονή. Και η Μονή, όσο έχει ανθρώπους που κοιτούν έτσι τον κόσμο, δεν θα παραδοθεί ποτέ.

Το διπλωματικό παρασκήνιο και το ιδιοκτησιακό που παραμένει θολό

Μέσα σε λίγες ώρες από τον σάλο που προκάλεσε η απόφαση του Εφετείου Ισμαηλίας για τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης, το Κάιρο επιχείρησε να ρίξει τους τόνους. Χθες αργά το βράδυ, με σχεδόν ταυτόχρονες ανακοινώσεις από το Υπουργείο Εξωτερικών και την Προεδρία της Αιγύπτου, έγινε μια προσπάθεια θεσμικής εκτόνωσης του ζητήματος. Η ανακοίνωση της Προεδρίας αναφέρει ότι η δικαστική απόφαση «συνάδει με όσα επιβεβαίωσε ο πρόεδρος Σίσι στην Αθήνα» και «εδραιώνει τον ιερό και μοναδικό θρησκευτικό χαρακτήρα της Μονής». Αντίστοιχα, το ΥΠΕΞ διέψευσε πληροφορίες περί κατάσχεσης, χαρακτηρίζοντάς τες απολύτως ψευδείς.

Παρά όμως τις επίμονες διαβεβαιώσεις για σεβασμό στον πνευματικό και θρησκευτικό ρόλο της Μονής, καμία από τις δύο δηλώσεις δεν αναφέρεται ρητά στο ποιος έχει την κυριότητα των κτισμάτων και της γης. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής παραμένει θολό.

Αναφέρεται μόνο ότι ορισμένες απομακρυσμένες περιοχές, μακριά από τον πυρήνα του μοναστηριού, περνούν στο αιγυπτιακό Δημόσιο, λόγω έλλειψης εγγράφων ιδιοκτησίας. Για την ίδια τη Μονή, γίνεται λόγος για διατήρηση της λειτουργίας της και των συμφωνιών χρήσης, χωρίς καμία αναφορά σε ιδιοκτησία.

Παρότι επιχειρήθηκε η υποβάθμιση του ζητήματος, παραμένει ένα ερώτημα αναπάντητο: ανήκει ή όχι νομικά η Μονή στον εαυτό της ή στο αιγυπτιακό κράτος; Οι επίσημες απαντήσεις το αποφεύγουν. Και αυτό, από μόνο του, λέει πολλά.