Ματίας Κλουμ, ο ατρόμητος φωτογράφος του «National Geographic»

Ο Ματίας Κλουμ είναι Σουηδός φωτογράφος, εικονολήπτης, σκηνοθέτης, περιβαλλοντολόγος και καλλιτέχνης με ειδίκευση στην ενασχόληση με τη φύση. Από το 1991 είναι εξερευνητής του «National Geographic» και έχει δημοσιεύσει 13 εξώφυλλα στο περιοδικό, σκηνοθετήσει 12 ντοκιμαντέρ και γράψει 17 βιβλία, συχνά σε συνεργασία με πρωτοπόρους επιστήμονες όπως η αείμνηστη Τζέιν Γκούνταλ.

Τον συναντήσαμε στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα με αφορμή το Fundraising που διοργάνωσε το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, όπου πραγματοποίησε την εναρκτήρια ομιλία. Ανακηρυγμένο επίσημα «Εθνικό» από τη Βουλή των Ελλήνων τον Απρίλιο του 2024, το Μουσείο εγκαινιάζει μια νέα εποχή με εκδηλώσεις, όπως η έκθεση «Βιοποικιλότητα. Ολα συνδέονται» στις 12/11 και δράσεις στις 15-16/11 με τη στήριξη του Πράσινου Ταμείου.



GALA: Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή;

ΜΑΤΙΑΣ ΚΛΟΥΜ: Το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή είναι ένα ίδρυμα που θαυμάζω εδώ και χρόνια όχι μόνο για την εξαιρετική συλλογή του που αντανακλά καλλιτεχνική μαεστρία, αλλά κι έναν βαθύ σεβασμό για τη ζωή και τη μορφή, όσο και για το όραμά του να φέρει την τέχνη, την επιστήμη και την εκπαίδευση σε έναν ουσιαστικό διάλογο, να δημιουργεί χώρους όπου η ομορφιά και η γνώση συναντώνται. Η συνεργασία μας μοιάζει με φυσική συνύπαρξη. Η δουλειά μου πάντα επιδίωκε να συνδέσει τη συναισθηματική αφήγηση με την επιστημονική διορατικότητα, να συγκινήσει τους ανθρώπους όχι μόνο διανοητικά, αλλά και ενστικτωδώς. Εδώ μοιράζομαι εικόνες, ταινίες και σκέψεις από το έργο της ζωής μου μαζί με σκέψεις για το πώς μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τον πλανήτη. Είμαι χαρούμενος που είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με το ελληνικό κοινό σε έναν τόσο στοχαστικό χώρο, να τιμήσω την ομορφιά, να επισημάνω τις προκλήσεις και, ελπίζω, να μεταδώσω λίγη ελπίδα για το μέλλον. Ελπίζω ότι όλο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κοινές δράσεις.




G.: Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη φωτογραφία;

Μ.Κ.: Δανείστηκα την κάμερα του πατέρα μου όταν ήμουν 12 ετών και δεν την επέστρεψα ποτέ. Ηταν η στιγμή που άλλαξε τη ζωή μου. Μαγεύτηκα με το πώς μια μόνο εικόνα μπορούσε να συγκρατήσει τόσο την αλήθεια όσο και το συναίσθημα. Μεγαλώνοντας στη Σουηδία, πέρασα πολύ χρόνο μέσα στη φύση. Η κάμερα έγινε η σύντροφός μου, ο τρόπος μου να κατανοώ τον κόσμο. Μέχρι τα τέλη της εφηβείας μου η φωτογραφία για μένα ήταν ήδη επάγγελμα, όχι ένα χόμπι. Από τότε η δουλειά μου με έχει ταξιδέψει σε κάθε ήπειρο, αλλά εκείνη η πρώιμη αίσθηση θαυμασμού δεν με εγκατέλειψε ποτέ, εξακολουθεί να καθοδηγεί ό,τι κι αν κάνω.

G.: Πώς προέκυψε η μακρόχρονη συνεργασία σας με το «National Geographic»;

M.K.: Αρκετά τυχαία. Ημουν 23 ετών όταν είχα την απροσδόκητη ευκαιρία να δείξω το portfolio μου σε έναν συντάκτη του περιοδικού. Του άρεσε τόσο πολύ η δουλειά μου, που με σύστησε στους διευθυντές και τα υπόλοιπα, όπως λένε, είναι ιστορία. Ηταν η μέρα που ξεκίνησε μια μακρά και βαθιά ουσιαστική συνεργασία με αποστολές σε όλο τον κόσμο. Ηταν η επιβεβαίωση ότι η αφήγηση ιστοριών, όταν βασίζεται στην αυθεντικότητα και την ουσία, μπορεί πραγματικά να ξεπεράσει τα σύνορα.

G.: Πότε αποφασίσατε ότι θα ασχοληθείτε με τη φωτογραφία της φύσης;

M.K.: Αρκετά νωρίς. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που αγαπούσε την τέχνη, γεμάτο μουσική, βιβλία, περιοδικά. Πάντα υπήρχαν ιστορίες και εικόνες που άνοιγαν παράθυρα στον ευρύτερο κόσμο και νομίζω ότι αυτό με διαμόρφωσε. Ακόμα και ως έφηβος, ήξερα ότι δεν ήθελα απλώς να βγάζω φωτογραφίες, ήθελα να δημιουργώ εικόνες που είχαν συναίσθημα και νόημα, που έλεγαν ιστορίες για τη ζωή και τη σύνδεσή μας με τη φύση. Δεν με ενδιέφερε απλώς να καταγράψω αυτό που έβλεπα, αλλά να αποτυπώσω αυτό που ένιωθα, τη σιωπή, τον ρυθμό, τον παλμό ενός ζωντανού κόσμου. Οταν άρχισα να έχω διεθνείς συνεργασίες, είχα ήδη επιλέξει ένα μονοπάτι που συνδύαζε την τέχνη, την επιστήμη και την αφήγηση. Για μένα η φωτογραφία αφορά την αντίληψη, το συναίσθημα και την παρουσία.



G.: Θυμάστε την πρώτη σας απόπειρα;

M.K.: Οχι ακριβώς, αλλά μάλλον θα ήταν με κάποιο βάτραχο ή κανένα κοράκι. (γέλια) Αυτό που θυμάμαι είναι το συναίσθημα, αυτή η σπίθα περιέργειας και ενθουσιασμού όταν συνειδητοποίησα ότι μπορούσα να παγώσω μια φευγαλέα στιγμή και να τη μοιραστώ με άλλους.

G.: Τι επιδιώκετε να αποτυπώσετε με την κάμερά σας;

M.K.: Αυτή την αθόρυβη, σχεδόν αόρατη στιγμή όπου η ζωή αποκαλύπτεται. Θα μπορούσε να είναι το βλέμμα ενός ζώου, η ανάσα ενός δάσους ή το φως που μετατοπίζεται πάνω σε ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Το σημαντικό είναι η αίσθηση του να είσαι πραγματικά εκεί.

G.: Αξίζει μια φωτογραφία όσο χίλιες λέξεις;

M.K.: Μερικές φορές μια φωτογραφία μπορεί να πει περισσότερα από χίλιες λέξεις. Αλλά πιστεύω επίσης ότι, όπως κάθε τέχνη, μια εικόνα μπορεί να εμβαθύνει ακόμη περισσότερο όταν συνδυάζεται με λίγες και προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις. Μαζί, μπορούν να δημιουργήσουν επίπεδα νοήματος, συναισθηματικά, πνευματικά και ποιητικά, που κανένα από τα δύο είδη δεν θα μπορούσε να επιτύχει μόνο του.

G.: Ποια θεωρείτε την πιο δύσκολη στιγμή στην περιπετειώδη καριέρα σας;

M.K.: Υπήρξαν αρκετές δύσκολες στιγμές. Νόσησα με εγκεφαλική ελονοσία, τυφοειδή σαλμονέλα, δηλητηρίαση αίματος, δάγκειο πυρετό, μερικές φορές σε πολύ απομακρυσμένα μέρη, χωρίς πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη. Αλλά το πιο δύσκολο κομμάτι δεν είναι ο κίνδυνος. Είναι το να βρίσκομαι μακριά από τα παιδιά και την οικογένειά μου για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η ζωή ενός φωτογράφου του είδους μου είναι απαιτητική και απρόβλεπτη. Χάνεις ορόσημα και καθημερινές στιγμές. Ολες αυτές οι προκλήσεις, όμως, με έχουν διδάξει ταπεινότητα, ανθεκτικότητα και βαθιά ευγνωμοσύνη για τους ανθρώπους και τον πλανήτη. Δίνουν νόημα στη ζωή μου.



G.: Πώς είναι μια καθημερινή μέρα σας όταν δεν λείπετε σε αποστολή;

M.K.: Ζω στην Ουψάλα της Σουηδίας, μια πόλη πλούσια σε ιστορία, γνώση και φύση. Οι μέρες μου είναι λίγο σαν μπουφές, έχουν λίγο απ’ όλα: συναντήσεις, κλήσεις Zoom, δουλειά με εικόνες ή ταινίες, προετοιμασία ομιλιών, σχεδιασμό νέων έργων... Καμία μέρα δεν είναι ίδια με μια άλλη. Ωστόσο, δεν περνάω τόσο χρόνο στη Σουηδία όσο θα ήθελα αφού ταξιδεύω διαρκώς.



G.: Πώς περνάτε συνήθως τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο σας;

Μ.Κ.: Ακούω μουσική -μου αρέσει η τζαζ, η κλασική, αλλά και mainstream ήχοι- και λατρεύω το καλό φαγητό. Προσπαθώ να παραμένω δραστήριος και όταν το επιτρέπει η εποχή πηγαίνω για μανιτάρια στο δάσος, τρελαίνομαι γι’ αυτό! Ο χρόνος με φίλους και τους δύο γιους μου σημαίνει πολλά για μένα.

G.: Πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας;

Μ.Κ.: Πιθανότατα ως ένα μείγμα αντιθέσεων: ευαίσθητος, πεισματάρης, στοργικός και, σύμφωνα με φίλους, ένας επιλεκτικά εξωστρεφής άνθρωπος με ιδιόρρυθμη αίσθηση του χιούμορ.

G.: Θα μοιραστείτε μαζί μας μία από τις πιο ξεχωριστές εμπειρίες σας στη φύση;

M.K.: Οι ξεχωριστές εμπειρίες είναι αμέτρητες, γιατί κάθε πρότζεκτ αποκαλύπτει κάτι μοναδικό. Οι στιγμές μου στη φύση είναι συχνά οι πιο θεραπευτικές. Μόλις πρόσφατα πάντως, λίγο πριν έρθω στην Ελλάδα, βρισκόμουν στα Γκαλαπάγκος κι ένα βράδυ περίπου 50 καρχαρίες κύκλωσαν το σκάφος μας κάτω από το φως του φεγγαριού, ισχυροί, σιωπηλοί και βαθιά συγκινητικοί. Αλλά δεν είναι μόνο η φύση. Με τα χρόνια είχα το προνόμιο να γνωρίσω μια εξαιρετική γκάμα ανθρώπων - από κυνηγούς φυσητήρων σε τροπικά δάση στη μέση του πουθενά μέχρι συναδέλφους, επιχειρηματίες, μέλη βασιλικών οικογενειών, επιστήμονες και αθλητές. Καθένας τους, με τον δικό του τρόπο, μου υπενθύμισε πόσο συνδεδεμένοι είμαστε όλοι μεταξύ μας και πόσα διαφορετικά μονοπάτια μπορούν να οδηγήσουν στη σοφία, στη δημιουργικότητα και το νοιάξιμο για τον κόσμο που μοιραζόμαστε 




Φωτογραφίες: Θωμάς Γερασόπουλος