«Το μπικίνι να φανεί…»

Το 2001 η Τζόυς Ευείδη συμμετέχοντας στη ταινία των Παπαθανασίου – Ρέππα (με μια ευθεία αναφορά στο νοσταλγικό πεδίο των ταινιών του Γιάννη Δαλιανίδη) και σε στίχους- μουσική της Αφροδίτης Μάνου τραγουδούσε:

Κατεβήκαμε στην πλαζ
τσα τσα
και ανοίγω το κορσάζ
τσα τσα
το μπικίνι να φανεί
είμαι κούκλα ζωντανή
κι όλοι λεν με μια φωνή

Μπικίνι, μπικίνι
που λες
τσα τσα
δε μείνανε δα και πολλές

τσα τσα
να δεις που καμιά δε θα μείνει
χωρίς να φορέσει μπικίνι.

Η δημοσιογράφος Έφη Φαλίδα στο επίμετρο του βιβλίου του επίσης δημοσιογράφου- ερευνητή- συγγραφέα (με ιδιαίτερη αγάπη για το αυτοκίνητο και την ιστορία του) αλλά και επιμελητή εκδόσεων Ηλία Καφάογλου «Η Δημοκρατία στην Παραλία/ μικρό δοκίμιο για το μπικίνι» (εκδόσεις Πόρτες, Αθήνα 2018) έρχεται να προσθέσει την δική της ξεχωριστή (γυναικεία και θηλυκή) ματιά επιλέγοντας ως τίτλο για το κείμενο της το άκρως αποκαλυπτικό και δικαίως προκλητικό: “Ο Εκδημοκρατισμός της Επιθυμίας” Από το κείμενο της συγκρατώ μια επισήμανση: “Στην εικονογραφία του νεοελληνικού πολιτισμού το σώμα δεν έχει επιβαρυνθεί με αμαρτίες που ενισχύουν τον φόβο του θανάτου, έτσι όπως βασανίστηκε το δυτικό ευρωπαϊκό φαντασιακό , ήδη από τη μεσαιωνική εικονογραφία του Τέλους. Η δική μας ορθόδοξη παράδοση της βυζαντινής εικονογραφίας είχε εξαϋλώσει το σώμα και το είχε απαλλάξει από την αμαρτία του”.

Η Φαλίδα, όμως, το πάει και λίγο παραπέρα μιλώντας για το αρχαίο κάλλος και την μακρόχρονη συγκατοίκηση μας με τα μαρμάρινα ίχνη του αρχαίου κάλλους. Όλα τούτα βοήθησαν – όπως συμπεραίνει- να αποβληθεί από το φαντασιακό μας “από την αίσθηση της τιμωρίας και της σωματικής πειθαρχίας”. Πάντως, το κείμενο της τελειώνει με μια …εφηβική σκανδαλιά (ή και τσαχπινιά) που δεν αφήνουν ισόβια σταθερή την κυριαρχία της μελαγχολικής (σχεδόν μουντής) εικόνας:

“Ο ενοχικός ερωτισμός της θέασης του γυμνού γυναικείου σώματος με μπικίνι συνόδευσε την ελληνική κοινωνία στην ενηλικίωση της δημοκρατικής της συγκρότησης . Κάπως άτσαλα δείχνουν οι συσχετισμοί. Όμως με μια αθώα παραδοχή της απόλαυσης , που συνοδεύει κάθε εφηβικό μυαλό”.

Ας επιστρέψουμε, όμως, στο βιβλίο του Καφάογλου -χάρις στις αγάπες αλλά και τις γλυκές εμμονές του όπου ο μακαρίτης Αλτουσέρ παίρνει στα χέρια του το τιμόνι ενός αγωνιστικού αυτοκινήτου έχουμε τα βιβλία Ελληνική Αυτοκίνηση 1900-1940, Αυτοκίνητος Κόσμος, Ελύτης εποχούμενος κα.

Ο έμπειρος Καφάογλου παίρνει ως αφορμή ένα εμβληματικό στοιχείο της pop κουλτούρας και πλέκει ένα γαϊτανάκι από ενδιαφέρουσες μικρές ή μεγαλύτερες ιστορίες – είναι καλός παραμυθάς / story teller- για την Πολιτική και την Κοινωνία, τον Πολιτισμό και τη Βιομηχανία του Θέαματος, την Οικονομία και την Αγορά. Από την δαντελωτή αλλά στιβαρή ( με την έννοια της ιστορικής τεκμηρίωσης) αφήγηση του δεν ξεφεύγει τίποτα στο διάβα της ιστορικής διαδρομής μιας 50ετίας και βάλε στην Ελλάδα και τον Κόσμο. Όλα χωρούν και όλα – πρόσωπα, γεγονότα, οπτικές και απόψεις- δένουν αρμονικά.

Στο κείμενο παρουσίασης στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε: «Το μπικίνι, “μαγιώ δύο τεμαχίων”», το πλέον μικροσκοπικό ένδυμα στον κόσμο, έκανε την εμφάνισή του στις 5 Ιουλίου 1946, χάρη σε έναν Γάλλο μηχανικό αυτοκινήτων. Την ίδια μέρα, το μίνι ένδυμα για την παραλία παρουσιάστηκε από τη χορεύτρια του Καζίνο, Μισελίν Μπερναντινί στο Παρίσι, με το μανεκέν να κρατά ένα σπιρτόκουτο για να δείξει, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι το νέο “μικροσκοπικό” μαγιώ άνετα μπορούσε να χωρέσει σε τόσο περιορισμένες διαστάσεις.

Τέσσερις ημέρες νωρίτερα, ο Αμερικανικός Στρατός είχε ρίξει την τρίτη ατομική βόμβα σε μία από τις Νήσους Μάρσαλ, στην κοραλλιογενή ατόλη Μπικίνι. Φοβούμενος ότι αυτό το θεαματικό νέο θα επισκίαζε την προσωπική του δημιουργία, ο Γάλλος σχεδιαστής έδωσε στο μικροσκοπικό του μαγιώ την ονομασία της ατόλης.

Το μπικίνι, που παρουσιάστηκε ως μεγάλη είδηση, έγινε σύμβολο για να αναδείξει η γυναίκα το σώμα της, αλλά και μέτρο για να επικρίνονται οι ατέλειες. Το μπικίνι είναι αποκαλυπτικό, συνιστά εξολκέα αντρικών φαντασιώσεων, συστήνει σήμα ανεμελιάς, ενώνει και χωρίζει, κάνει από απόσταση το γυναικείο σώμα επιθυμητό, συνιστά ένδειξη και απόδειξη νεανικότητας και άνεσης, συγκεντρώνει τα βλέμματα στην μπικινοφορούσα.

Πολεμήθηκε το μπικίνι και τρελά αγαπήθηκε, συνδεδεμένο με τα κινήματα αμφισβήτησης της νεολαίας κατά την “Ένδοξη Τριακονταετία”, από το 1945 έως το 1973-1974. Το μπικίνι συνδέεται άρρηκτα με τη “χρυσή εποχή” του νεανικού τουρισμού, με το ροκ 'ν' ρολ, με την ενίσχυση της κινητικότητας, με το μίνι και το Μίνι.

Τα “παιδιά του Μαρξ και της Κόκα Κόλα” φόρεσαν μπικίνι και μπλουτζήν, στη Δυτική και Ανατολική Ευρώπη και στην Ελλάδα.

Πώς υποδέχτηκε η τελευταία το μικροσκοπικό ένδυμα για τη θάλασσα και πώς το δεξιώθηκε, την εποχή που οι νέοι χορεύουν, αλλά και διαδηλώνουν, η χώρα “κραυγάζει” για τουρισμό, ανακαλύπτει και κατακλύζει τις παραλίες;

Πώς αντιμετώπισε η Αριστερά και το ελληνορθόδοξο στρατόπεδο το μπικίνι, πώς το υποδέχτηκαν ο Τύπος, ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία σε μια εποχή “οργισμένων νιάτων” και “ηθικού πανικού” για το αντάρτεμα της νεολαίας;

Γιατί υιοθετήθηκε και συγχρόνως καταγγέλθηκε το μπικίνι σε μια εποχή εντυπωσιακής και σταθερής οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και συγκρότησης ενός “κράτους εθνικοφρόνων”, εποχή των “Ιουλιανών” και των κινητοποιήσεων για την παιδεία, με την ελληνική νεολαία να αναδεικνύεται σε αυτόνομο κοινωνικό υποκείμενο και να μετατρέπει τους δημόσιους χώρους σε “επικράτεια διαφωνίας”;

Και αν όλα αυτά σας «έπεσαν» κάπως βαριά σας παροτρύνω να δείτε την Τζόυς Ευείδη στις σκηνές του τραγουδιού “Μπικίνι Τσα Τσα (Στην Πλαζ)” από την ταινία του 2001 “Το Κλάμα Βγήκε Απ' Τον Παράδεισο” ( σε σενάριο & σκηνοθεσία των Θανάση Παπαθανασίου & Μιχάλη Ρέππα). Η μουσική & οι στίχοι στο τραγούδι είναι της Αφροδίτης Μάνου.