Από τον Εμπειρίκο στον Ψυχοπαίδη

H Οκτάνα – που αποτελεί ένα από τα κορυφαία έργα της ελληνικής λογοτεχνίας, στο οποίο ο Ανδρέας Εμπειρίκος είχε οραματιστεί την «ύπαρξη μιας ερωτικής οικουμενικής ουτοπίας, όπου οι άνθρωποι ζουν σε μια απόλυτη ευδαιμονία»- κυκλοφορεί για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Ίκαρος μετά τον θάνατο του ποιητή, αν και όπως αναφέρεται σε πληθώρα πηγών γράφεται μεταξύ 1958-1965 .

Το βιβλίο εκφράζει –όπως διαβάζουμε στο site του εκδοτικού οίκου https://ikarosbooks.gr/487-oktana.html- «ένα συγκροτημένο φιλοσοφικό και κοσμικό σύστημα, που πραγματεύεται τον έρωτα, τον θάνατο και το όραμα ενός νέου κόσμου ως βασικά του θέματα. 

Αποτελείται από 31 πεζά κείμενα, λυρικής διάθεσης, τα οποία καλύπτουν μία μεγάλη χρονική περίοδο, γραμμένα από το 1958 μέχρι το 1965».

Και τώρα ο καθείς θα διερωτηθή ευλόγως: «Μα τί θα πη Οκτάνα;»

Δίκαιον το ερώτημα και η απάντησις θα έλθη γρήγορα. Όμως διά να γίνη πλήρως νοητή, ρίξετε πρώτα μέσα σας μια καλή ματιά και ευθύς μετά ρίξετε άλλη μία τριγύρω σας δεξιά και αριστερά, πάνω και κάτω. Έπειτα κλείστε τα μάτια σας για μια στιγμή και ανοίξτε τα αποτόμως, ανοίγοντας διάπλατα και τις ψυχές σας. Η απάντησις θα βρίσκεται μπροστά σας, όχι μονάχα νοητή, μα και απτή — σώμα περικαλλές και έμψυχον και σφύζον.

Και τώρα (αμήν, αμήν) λέγω υμίν:

Οκτάνα, φίλοι μου, θα πη μεταίχμιον της Γης και του Ουρανού, όπου το ένα στο άλλο επεκτεινόμενο ένα τα δύο κάνει.

Οκτάνα θα πη πυρ, κίνησις, ενέργεια, λόγος σπέρμα.

Οκτάνα θα πη έρως ελεύθερος με όλας τας ηδονάς του.

Οκτάνα θα πη ανά πάσαν στιγμήν ποίησις, όμως όχι ως μέσον εκφράσεως μόνον, μα ακόμη ως λειτουργία του πνεύματος διηνεκής.

Οκτάνα θα πη η εντελέχεια εκείνη, που αυτό που είναι αδύνατον να γίνη αμέσως το κάνει εν τέλει δυνατόν, ακόμη και την χίμαιραν, ακόμη και την ουτοπίαν, ίσως μια μέρα και την αθανασίαν του σώματος και όχι μονάχα της ψυχής.

Οκτάνα θα πη το «εγώ» «εσύ» να γίνεται (και αντιστρόφως το «εσύ» «εγώ») εις μίαν εκτόξευσιν ιμερικήν, εις μίαν έξοδον λυτρωτικήν, εις μίαν ένωσιν θεοτικήν, εις μίαν μέθεξιν υπερτάτην, που ίσως αυτή να αποτελεί την θείαν Χάριν, το θαύμα του εντός και εκτός εαυτού, κάθε φοράν που εν εκστάσει συντελείται.



Απόσπασμα από το ποίημα “Όχι Μπραζίλια μα Οκτάνα” (1965).

Με ερέθισμα την Οκτάνα του Εμπειρίκου ο 73χρονος εικαστικός καλλιτέχνης Γιάννης Ψυχοπαίδης – καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) της Αθήνας από το 1994- δημιουργεί ένα βιβλίο και ένα σύνολο έργων με τίτλο Στον βυθό των ονείρων - Εικόνες από την Οκτάνα του Ανδρέα Εμπειρίκου (Η έκθεση των έργων θα διαρκέσει από 27 έως 31 Μαρτίου 2018 και η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνουν την Τρίτη 27 Μαρτίου, στις 19.30 στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Πλ. Κολωνακίου 20 όπου θα γίνει και η έκθεση των έργων). 

Όπως γράφει και ο ίδιος ο Γ.Ψυχοπαίδης για τη σχέση του με την ποίηση του Ανδρέα Εμπειρίκου: «Πώς διαλογίζεται κανείς με τα χρώματα πάνω στην ελευθερία και την αλήθεια; Οι εικαστικοί δηµιουργοί καλούνται ν’ αφουγκραστούν τις ποικίλες φωνές και της νυκτός τους ήχους μιας ποίησης που με λέξεις-χρησμούς μεταφράζει τα μεγάλα και υψηλά αισθήματα. Και να μεταφράσουν κι αυτοί με τη σειρά τους τον ποιητικό λόγο σε εικόνες-παράθυρα ανοιγµένα στη ζωή. 

Μια ζωή µακριά από τους ψεύτες, τους σφετεριστές και τους λαοπλάνους, μαζί µε όλους τους αναχωρητές, τους ερηµίτες και τους προδρόμους που “πήραν τα βουνά, να μην τους φάει ο κάμπος”. Και να αναζητήσουν με τον χρωστήρα τους, μέσα στην τέχνη τους παντού και πάντα, την εν ηδονή ζωή όπου το “εγώ” γίνεται “εσύ”, σε µια διηνεκή στυτική λειτουργία του πνεύματος.

Μέσα στο φέγγος της καθημερινής µας τραγωδίας, διωγμένοι από τα ψέματα και τις φενάκες της φοβερής ετούτης εποχής, οι ανήσυχοι δημιουργοί βιάζονται να ταξιδέψουν – επιβάτες και αυτοί σε εξαίσιες αμαξοστοιχίες της πιο μεγάλης, της καθολικής του κόσμου τούτου νοσταλγίας, της νοσταλγίας του απώτατου μέλλοντος.

Οκτάνα, ένα ταξίδι δίχως τέλος!».