Από την Ιρλανδία με ...αγάπη για το μυθιστόρημα

"Η Ιρλανδία βγάζει μονάχα πατάτες και παλικάρια", λέει ένα παλιό χιουμοριστικό απόφθεγμα. Δεν θα πέφταμε έξω αν προσθέταμε "και συγγραφείς"! Πλούσια η πνευματική παράδοση της χώρας αλλά και η σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή, που η εμβέλειά της ξεπερνά, πολλές φορές, τα ευρωπαϊκά σύνορα. Πρόσφατα παραδείγματα τα μυθιστορήματα "Νόρα Γουέμπστερ” του Κόλμ Τομπίν, (εκδόσεις “ΙΚΑΡΟΣ”) και "Ο χορταριασμένος δρόμος" της Άνν Ενράιτ, (εκδόσεις “ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ”), πού απέσπασαν διθυραμβικές κριτικές, από την Αυστραλία ως τις ΗΠΑ. Η θεματική των δυο μυθιστορημάτων είναι παρόμοια και σε πολλά σημεία μοιάζουν το ένα να συμπληρώνει το άλλο! 

Ο χορταριασμένος δρόμος, στο ομώνυμο βιβλίο, είναι υπαρκτός και διατρέχει το Μπάρεν της Κομητείας Κλερ -όπως μας πληροφορεί η Άνν Ράιτ- ενώ η "Νόρα" του Τομπίν τοποθετείται, σύμφωνα με τον δημιουργό της, στη γενέτειρά του Ένισκορθι, της Κομητείας Γουέξφορντ. Αμφότεροι, τόποι κλειστοί, εσωστρεφείς, μικρόκοσμοι της Ιρλανδικής επαρχίας, όπου του καθενός η ζωή δεν περνά απαρατήρητη, μα ελέγχεται διαρκώς, σχολιάζεται, κρίνεται, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που καταντά με την πάροδο του χρόνου υπόλογος για κάθε πράξη του ή και παράλειψη. 

Δυο παράμετροι των κλειστοφοβικών κοινωνιών, που περιγράφονται με επιδεξιότητα από τους εν λόγω συγγραφείς, είναι η πανταχού παρούσα Καθολική Εκκλησία και η δράση του IRA, έστω και σαν ηρωική ανάμνηση. Εκείνο όμως που προκαλεί εντύπωση στον επαρκή αναγνώστη είναι ό,τι και στα δυο βιβλία πρωταγωνιστεί η ίδια μορφή, αυτή της χήρας μάνας, έχοντας πάνω - κάτω την ίδια συγκρότηση και την ίδια πορεία, αν και τους χωρίζει μια τριακονταετία περίπου.  

Στο βιβλίο του Τομπίν πρωταγωνιστεί η Νόρα Γουέμπστερ, την οποία και πρωτοσυναντάμε να δέχεται τα συλλυπητήρια των γειτόνων της.

Η αιφνίδια χηρεία την αφήνει ξεκρέμαστη οικονομικά και εκτεθειμένη στη νοσηρή περιέργεια της επαρχιακής πόλης όπου ζει. Ταυτόχρονα πέφτει πάνω της το βάρος της ανατροφής των τεσσάρων παιδιών της, ιδιαίτερα των δυο μικρών αγοριών που μένουν μαζί της. Για να συντηρήσει την οικογένειά της η Νόρα θα επιστρέψει στη δουλειά που είχε εγκαταλείψει όταν παντρεύτηκε τον σύζυγό της, όμως ο σημαντικότερος αγώνας της δεν θα είναι για τον επιούσιο, αλλά για να κρατήσει αλώβητη την ψυχή των παιδιών της. Θα δώσει πραγματική μάχη για να μετριάσει μέσα τους το σοκ της απώλειας, να δώσει την επίφαση, έστω, μιας φυσιολογικής συνέχειας στην απαιτητική καθημερινότητά τους, πολλές φορές σε βάρος της δικής της ψυχικής υγείας. Κι όταν τα πάσης φύσεως αντικαταθλιπτικά και υπνωτικά χαπάκια δεν θα την "πιάνουν", αυτή θα βρει καταφύγιο στα μαθήματα τραγουδιού ανακαλύπτοντας ξανά το εφηβικό της πάθος για τη μουσική. Και η επιτυχία της στη μουσική θα είναι η γέφυρα που θα την οδηγήσει από το πένθος στην συμφιλίωση με το τραυματικό παρελθόν, στην αποδοχή του χρόνου και του χώρου που της όρισε η μοίρα. Δεν θα γίνει πιο κοινωνική, αλλά θα μάθει να εκφράζει με σαφήνεια αυτό που έχει μέσα της και να προχωρά δίχως να κοιτάζει προς τα πίσω. 

Ο δρόμος των αναμνήσεων

Η κεντρική ηρωίδα της Άνν Ενράιτ θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η ηρωίδα του Τομπίν, μερικά χρόνια αργότερα, στην τρίτη ηλικία πια.

Στο μυθιστόρημα της πρωταγωνιστεί η Ρόζαλιν Μάντιγκαν, επίσης χήρα, που ζει με την ανάμνηση του αξιοσέβαστου άνδρα της, έχοντας κρατήσει επαφή μόνο με τη μεγαλύτερη κόρη της, την Κονστάνς. Τα άλλα τρία ενήλικα τέκνα της ουσιαστικά την έχουν εγκαταλείψει χτίζοντας τις δικές τους ζωές στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Αίφνης η Ρόζαλιν αποφασίζει να πουλήσει την πατρική (ή μητρική) εστία και καλεί τα παιδιά να περάσουν μαζί της τα τελευταία Χριστούγεννα στο χώρο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. 

Ο ομοφυλόφιλος Νταν που ζει εν κρυπτώ στον Καναδά, ο Έμετ που δουλεύει σε κάποια ΜΚΟ στο Μάλι της Αφρικής, η αλκοολική Χάνα που προσπαθεί να σταδιοδρομήσει ως ηθοποιός στο Δουβλίνο, και τέλος η αφελής Κονστάνς, έχουν ξανά την μοναδική ευκαιρία να σμίξουν για δυο ημέρες στο λίκνο της οικογένειας και να αναζητήσουν αυτά που τους ενώνουν επαναπροσδιορίζοντας τις ήδη διαταραγμένες σχέσεις τους. Όμως η μητέρα τους, που κινεί τα νήματα της ιστορίας και σκηνοθετεί την βεβιασμένη "επανασυγκόλληση", ανήμερα τα Χριστούγεννα θα εξαφανισθεί ή για την ακρίβεια ηθελημένα θα χαθεί, στο πιο δυσπρόσιτο μέρος της Κομητείας τους, εκεί όπου αρχίζει και τελειώνει ο χορταριασμένος δρόμος, ο δρόμος των ερωτικών της αναμνήσεων, ο μόνος υπαρκτός μέσα σε έναν κόσμο που αδυνατεί πια να κατανοήσει.

Ο Κόλμ Τομπίν και η Άνν Ενράιτ, χωρίς ποιητικίζουσες εκφράσεις και φλύαρες περιγραφές, ιχνογραφούν με τρόπο απέριττο και καθηλωτικό, τις μορφές δυο βασανισμένων μανάδων της Ιρλανδίας, που κάτω από την επιφάνεια της καθημερινότητας, αναζητούν αθόρυβα το νόημα της ύπαρξης και το βρίσκουν, όχι στην διαιώνιση του είδους, στα παιδιά και τα εγγόνια, μα στη δική τους ολοκλήρωση μέσα από τη δημιουργικότητα και τον στοχασμό.  
  
Info
Κόλμ Τομπίν
«Νόρα Γουέμπστερ»
Εκδόσεις «Ίκαρος»
Μτφ. Αθηνά Δημητριάδου

Ανν Ενράιτ
«Ο χορταριασμένος δρόμος»
Εκδόσεις «Καστανιώτη»
Μτφ Αντώνης Καλοκύρης