Ο Λεόντιος, η Λένα και… ο Κορνήλιος

Τον Κορνήλιο Σελαμσή, κατά τη γνώμη μου, δύο πράγματα τον ξεχωρίζουν. Το ταλέντο του και η ευφυΐα του. Νομίζω το δεύτερο είναι πιο σημαντικό. Όχι φυσικά γιατί το ταλέντο του δεν είναι μεγάλο, αλλά γιατί είναι η ευφυΐα του που του επιτρέπει να μην το χαραμίζει. Ο Κορνήλιος δεν γράφει «εύκολη» μουσική. Δεν γράφει μουσική απλά για να ευχαριστήσει τα αυτιά μας με τις συγχορδίες του ή για να μας συγκινήσει. Σκάβει πιο βαθιά. Η «φυγή» του στην Ολλανδία για έξι χρόνια για να σπουδάσει μουσική, ενώ ήδη εδώ στην Ελλάδα είχε δουλειά και προτάσεις, είναι ενδεικτική της στάσης του απέναντι στην τέχνη του.


Πριν από δύο σχεδόν χρόνια, στην πρώτη μας συνάντηση, τον θυμάμαι να μου λέει: «Έχω έναν ανοιχτό λογαριασμό. Εδώ και δυόμισι χρόνια προσπαθώ να γράψω μία όπερα πάνω στον “Λεόντιο και τη Λένα” του Μπύχνερ. Τη γράφω και την ξαναγράφω. Την ξεκίνησα σε ένα εργαστήρι στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Υπήρξε μία πρόταση από τον Γιώργο Κουρουπό να γίνει αυτή η όπερα στο Μέγαρο Μουσικής. Εγώ πάλι με τον φόρτο εργασίας που έχω, προκειμένου να μπορώ να επιβιώνω, μου είναι αδύνατον να κλέψω δέκα μήνες από τον χρόνο μου για να αφοσιωθώ σε αυτό. Οπότε σκοπεύω τελειώνοντας μέχρι τον Γενάρη όλα αυτά που τρέχουν αυτή τη στιγμή να ασχοληθώ με αυτό το πρότζεκτ για έξι μήνες και να το ολοκληρώσω».

Τελικά του πήρε παραπάνω από έξι μήνες, αλλά την ολοκλήρωσε. Το «Λεόντιος και Λένα», η πρώτη όπερα του Κορνήλιου βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ, θα παρουσιαστεί, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στις 28 και στις 31 Ιουλίου, σε σκηνοθεσία Αργύρη Ξάφη και με τέσσερις σπουδαίους λυρικούς καλλιτέχνες στους ρόλους του έργου: Τάσης Χριστογιαννόπουλος (Λεόντιος), Δώρα Μπάκα (Λένα), Χάρης Ανδριανό (Βαλέριος), Λητώ Μεσσήνη (Γκουβερνάντα).

Ήταν η ομορφιά του κειμένου και η απλή -απλούστατη- ιστορία του, που τον γοήτευσε εξαρχής στο έργο του Μπύχνερ. «Η έκτασή του σε μία ημέρα και μια νύχτα. Ο Λεόντιος ο ίδιος. Η Λένα. Η Ροζέτα. Ο Βαλέριος με τρόμαξε», μου λέει με το χαρακτηριστικό του χιούμορ. «Και τι είναι αυτό που σε εξίταρε να γράψεις πάνω σε αυτό μία νέα όπερα;» τον ρωτάω. «Αυτή η μετεγγραφή αποπειράται να αποτυπώσει έναν τρόπο να λέγεται το κείμενο αδόμενο μεν αλλά πάντα κείμενο και πάντα λειτουργικό και όχι διακοσμητικό, αποπειράται να περικλείσει τους ήρωες μέσα σε ηχητικούς όγκους που να είναι αναφαίρετο κομμάτι του κόσμου τους και του ψυχισμού τους. Αποπειράται να σχηματίσει όσο ανάγλυφα μπορεί τη μία μέρα και τη μία νύχτα σε περίκλειστες αυλές και στην εξοχή», μου απαντά.

Ο ίδιος παραδέχεται ότι η βασικότερη επιρροή του, κατά τη συγγραφή αυτής της όπερας, ήταν η μακροχρόνια ενασχόληση του με το θέατρο. «Η θέση μου ως συνεργάτη και σιωπηρού -όποτε δεν είχα αντικείμενο- παρατηρητή πολύ άξιων ανθρώπων που συνέθεταν σκηνικά θεάματα είχε τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο που αντιμετώπισα τον χρόνο, το κείμενο, την προσωδία και πολλές άλλες παραμέτρους του Λεόντιου και της Λένας», μου λέει κι ύστερα προσθέτει σκωπτικά: «Πέραν αυτού ομολογώ ότι διολίσθησα σε αρκετές παρασπονδίες που θέτουν σε αμφισβήτηση τη σοβαρότητά μου ως συνθέτη».



Το μουσικό ύφος του έργου του είναι ακόμα ένα μυστήριο και για τον ίδιο. «Δεν έχω επαρκή απόσταση από αυτό στη συγκεκριμένη στιγμή για να το αναλύσω. Σίγουρα κατάγεται και πιθανώς να ανήκει στη σύγχρονη μουσική και από εκεί ορμώμενο κάνει κάποιες στάσεις σε σημεία αντιφατικά προς αυτή την παράδοση. Επί του παρόντος μου είναι αδύνατον όμως να αναλύσω την απόπειρά μου εις τα εξ ων συνετέθη» σχολιάζει.

Για το ολοκαίνουριο όμως λιμπρέτο που έγραψε ο Γιάννης Αστερής έχει άποψη. «Είναι ένα πραγματικό θαύμα. Είναι μια ιδιοφυής συμπύκνωση του γερμανικού πρωτοτύπου αναμεμιγμένη με παρεμβάσεις και αποστροφές αφάνταστης λεπτότητας. Ο Αστερής πλάθει με μεγάλη ακρίβεια τέσσερα πρόσωπα: τον Λεόντιο, τη Λένα, τον Βαλέριο και την Γκουβερνάντα, και δύο οντότητες που είναι μόνο ακουστές και ποτέ ορατές, τον βασιλιά Πέτρο και τον Γάμο, ένα είδος πανταχού παρόντος χορού αφ’ ης στιγμής εμφανίζεται η προοπτική του μυστηρίου. Η πλοκή, αν εξαιρέσουμε το τέλος του έργου, παραμένει η ίδια με το πρωτότυπο. Η μοίρα ως φάρσα και η τραγωδία που σαρκάζει αδιάκοπα τον εαυτό της. Η κωμωδία των απολύτως μελαγχολικών αυτών προσώπων. Αυτά είναι τα πιο καίρια συστατικά του λιμπρέτου» παρατηρεί.

Ο ίδιος έχει την ευτυχία να συνεργάζεται στη συγκεκριμένη δουλειά με ανθρώπους της ίδιας περίπου γενιάς και κοινής αντίληψης και αισθητικής. «Είναι μία ευλογημένη συνάντηση πολλών συνομήλικων που έχω την αίσθηση πως θα αντιμετώπιζαν εξίσου ερευνητικά και φιλοπερίεργα το χιλιοστό ανέβασμα οιασδήποτε όπερας στην οποία θα συμμετείχαν. Ως εκ τούτου θα τολμούσα να πω πως είναι μια απόπειρα ανθρώπων που προσπαθούν να διατηρήσουν μια όσο το δυνατόν πιο παρθένα οπτική στο σκηνικό γεγονός», μου επισημαίνει και συνεχίζει αποδίδοντας τα εύσημα στους τραγουδιστές του: «Τολμούν να βυθίζονται στην πολυπλοκότητα αυτής της παρτιτούρας με έναν τρόπο που γεννά εκ μέρους μου τεράστια ευγνωμοσύνη απέναντί τους».



Ωστόσο ο Κορνήλιος δεν υπερασπίζεται αυτή την περίφημη διαμάχη του παλιού και του νέου. «Η διαμάχη αυτή είναι κατά την κρίση μου περισσότερο μια υπεράσπιση της στασιμότητας που οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη προκειμένου να περιφρουρήσουμε την ασφάλειά μας ή αυτό που θεωρούμε ως ασφάλεια. Στη δική μου αντίληψη της πραγματικότητας η μεταβολή –ακόμα και όταν είναι επώδυνη- περιέχει μία εξαιρετική αποκαλυπτική ιδιότητα. Μπορεί να μας μετακινήσει από την απραξία ή από την αδράνεια», τονίζει. «Είναι κάπως σαν τον πάνσοφο και περίπλοκο Λεόντιο που πλήττει παρ’ όλο το βάθος και την αντίληψή του, ίσως και εξαιτίας τους, και τελικώς προκειμένου να διαφύγει το προδιαγραμμένο μετακινείται, εγκλωβίζεται εκ νέου, αλλά είναι πλέον ένα άλλο πρόσωπο, βαθύτατα ελεύθερο».