Ερωτικές Μομφές, στα ελληνικά

Το ραντεβού μου με τον Σταύρο Καραγκούνη δόθηκε στο Γκάζι και αφορμή ήταν ο συγγραφέας Γκαμπιέλ Γκαρσιά Μάρκες και το βιβλίο του «Ερωτικές Μομφές». Ο Σταύρος Καραγκούνης, φιλόλογος και μεταφραστής θα είναι μεταξύ των ομιλητών που θα παρουσιάσουν το βιβλίο του διάσημου συγγραφέα το οποίο μεταφράζεται πρώτη φορά στα ελληνικά από την Ξανθούλα Ηλιοπούλου και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις PROSVASIS. To λογοτεχνικό μονόπρακτο θα παρουσιαστεί στον ΙΑΝΟ αύριο, Τρίτη 3 Μαρτίου, στις 20.30.

Ο Σταύρος Καραγκούνης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Φοίτησε στο 2ο πειραματικό Γυμνάσιο Αθηνών και στο Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο Αμπελοκήπων. Υπήρξε αντιπρόεδρος του 15μελούς του σχολείου του με πρόεδρο μάλιστα τον σημερινό πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Σπούδασε Γερμανική και Ισπανική Φιλολογία στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Εξειδικεύτηκε στη λογοτεχνία και συγκεκριμένα ασχολήθηκε με την ποίηση της εποχής του μεσοπολέμου στη Γερμανία και με ποιητές όπως ο Γκέοργκ Χάιμ και ο Γκέοργκ Τράκλ. Σήμερα είναι καθηγητής της ισπανικής και της γερμανικής γλώσσας και ασχολείται και με τη μετάφραση.

Ας περάσουμε όμως στο υπέροχο βιβλίο. «Τίποτα δε μοιάζει με την κόλαση, όσο ένας ευτυχισμένος γάμος». Ετσι αρχίζει η Γκρατσιέλα -σύζυγος ενός εύπορου άντρα, στον προθάλαμο των αργυρών γάμων τους- τον μονόλογο της για τον αποτυχημένο γάμο της. Η Γκρατσιέλα είναι η πρωταγωνίστρια του μονολόγου μονόπρακτου «Ερωτικές Μομφές». Βρισκόμαστε σε ένα νησί της Καραϊβικής στα τέλη της δεκαετίας του 70. Η Γκρατσιέλα γιορτάζει την αργυρή επέτειο των γάμων της. Το πρώτο πράγμα που θα ακούσει όμως ο θεατής όταν ανοίξει η σκηνή θα είναι ο εκκωφαντικός θόρυβος ενός σερβίτσιου που σπάει. Σπάει ένα από τα ιερά σκεύη μιας οικογένειας και έπειτα ξεκινάει τον μονόλογό της. Ενα μονόλογο που απευθύνεται στο σύζυγό της και αναφέρεται στη ζωή που πέρασε μαζί του. Μια ζωή γεμάτη απώλειες. Έχασε την εμπιστοσύνη του σε εκείνον, έχασε το σεβασμό προς το πρόσωπό του, έχασε την αγάπη που έτρεφε για αυτόν.

Μέσα από την απώλεια όμως η Γκρατσιέλα βρίσκει και την ελευθερία της από το γάμο της, από το σύζυγό της, από τους τέσσερις βουβούς τοίχους του σπιτιού της που είναι σαν φυλακή. Σαν ένα χρυσό κλουβί, που δεν έπαυε να είναι όμως μια φυλακή. Ο γάμος της Γκρατσιέλα ήταν ένας φαινομενικά καλός γάμος. Ο σύζυγός της, πλούσιος, σεβαστός, σκληρός. Σίγουρα όλη η κοινωνία θα έλεγε ότι πρόκειται για ένα ζευγάρι ευτυχισμένο.

Και τι έμεινε από αυτόν το γάμο; Αγάπη που δεν βρίσκει ανταπόκριση, ο μάταιος αγώνας μιας γυναίκας να κερδίσει την αγάπη του άντρα της, ενός άντρα που δεν ανταποκρίνεται στην αγάπη της όμορφης Γκρατσιέλα, που δε βλέπει την ομορφιά αυτής της γυναίκας, που δεν αντιδρά καν στις φωνές της.
 Η Γκρατσιέλα, που δεν γνώρισε ποτέ της άλλον άντρα, αφιέρωσε τη ζωή της στον άντρα της. Τον αγάπησε υπερβολικά και άνευ όρων. Δεν τον απάτησε ποτέ αν και είχε την ευκαιρία να το κάνει. Εκείνος απορροφημένος στο παράνομο χρήμα και στους παράλληλους έρωτές του, σύμβολο της διαφθοράς και της παρακμής μιας κοινωνίας, μιας αστικής κοινωνίας.



Η πρωταγωνίστρια αμφισβητεί την ισχύουσα κοινωνική τάση, τον ανδροκεντρισμό και ασκεί κριτική στις αξίες και τους ρόλους της μητέρας και συζύγου. Κάνει μια αναδρομή στα 25 χρόνια του γάμου της. Μπορεί και πηγαίνει μια μπρος, μια πίσω, αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα, επινοεί άλλα. Μα στο τέλος απελευθερώνεται. Φτάνει στο σήμερα. 3 Αυγούστου, η επέτειος των αργυρών γάμων της που ξημερώνει. Απέναντί της δεν έχει τον σύζυγό της, αλλά ένα ανδρείκελο. Το κάψιμο του ανδρείκελου και όχι του ίδιου της του άνδρα θα μπορούσε να είναι μια πράξη ηρωισμού αλλά και παράλληλα μια πράξη δειλίας.

Ο Μάρκες ασκεί μέσω του μονολόγου αυτού κριτική σε μια όμορφα φτιασιδωμένη κοινωνία, σε μια οικογένεια που μπορεί να λάμπει στα μάτια του κόσμου, αλλά δεν είναι παρά ένα χρυσό κλουβί κυρίως για τη γυναίκα της Καραϊβικής. Μια γυναίκα που θα μπορούσε να είναι η οποιαδήποτε γυναίκα. Και όχι μόνο της Καραϊβικής αλλά και της Ελλάδας.

Με αφορμή την μετάφραση του βιβλίου στα ελληνικά για πρωτή φορά θέτω μερικές ερωτήσεις στον Σταύρο Καραγκούνη.



1. Θα μας πείτε δυο λόγια για το έργο αυτό;
Πρόκειται για το μοναδικό θεατρικό έργο του Μάρκες. Το έγραψε στην Πόλη του Μεξικό το 1987 και ανέβηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό θέατρο της Κολομβίας στις 23 Μαρτίου 1994. Η μεταφράστρια, κ. Ηλιοπούλου, έκανε εξαιρετική δουλειά λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της γλώσσας του Μάρκες.

2. Ανακαλύπτει ο αναγνώστης τον μαγικό ρεαλισμό του Μάρκες σε αυτό το έργο;
Όχι. Είναι η ωμή και παράλληλα συναισθηματική παρουσίαση της ζωής ενός ζευγαριού σε κάποιο νησί της Καραϊβικής. Είναι το ξέσπασμα μιας συζύγου, που μια μέρα πριν την αργυρή επέτειο των γάμων της εκρήγνυται. Η γλώσσα της είναι σκληρή μα και συναισθηματική. Δεν υπάρχουν μεταφορές, όπως μας έχει συνηθίσει ο συγγραφέας.


3. Είμαστε μάρτυρες της επανάστασής της ηρωίδας;
Δε θα το έλεγα ακριβώς. Επανάσταση σημαίνει ότι αλλάζω ολοκληρωτικά την πραγματικότητά μου. Η Γκρασιέλα δεν το κάνει αυτό. Κάνει μια αναδρομή στον γάμο της, απογοητεύεται, φέρνει εικόνες στο μυαλό της, καταλαβαίνει ότι δεν αγαπιέται όσο αγαπάει, καταλαβαίνει ότι δεν θα αγαπηθεί ποτέ από αυτόν τον άντρα όσο θέλει. Θέλει να τον εκδικηθεί για όλα αυτά τα χαμένα χρόνια. Δεν μπορεί να του τα πει όμως όλα αυτά κατάμουτρα. Τα λέει σε ένα ανδρείκελο, που κάθεται πάνω σε μια πολυθρόνα και διαβάζει εφημερίδα. Όπως ακριβώς θα έκανε ο άντρας της. Θα αδιαφορούσε πλήρως για εκείνη και για αυτά που λέει. Θέλει να τον κάψει. Αλλά δε μπορεί. Καίει ένα ανδρείκελο στη θέση του. Πράξη ηρωισμού αλλά και δειλίας παράλληλα. Και συνεχίζει τη ζωή της με τον σύζυγό της. Περισσότερο συμβιβάζεται παρά επαναστατεί.

4. Ασκεί κριτική ο Μάρκες στο θεσμό του γάμου;
Ασκεί κριτική στην αστική τάξη. Ασκεί κριτική στα πλούσια ζευγάρια, είτε της Καραϊβικής είτε της Λατινικής Αμερικής, που χτίζουν ένα χρυσό κλουβί μέσα όμως σε παραγκουπόλεις. Είναι μομφή μιας περιθωριοποιημένης κοινωνίας που ζει μέσα στη φτώχια και είναι απούσα από το έργο αυτό. Είναι μομφή προς τον επιφανειακό κόσμο της κοινωνίας των πλουσίων. Είναι μομφή στις απρόσωπες και κενές σχέσεις, που βασίζονται στην αδιαφορία αλλά καλύπτονται από ένα χρυσό χρώμα.

5. Ο σύζυγος τι στάση κρατάει;
Ο σύζυγος είναι απών από τη ζωή της Γκρασιέλα. Πλούσιος γαιοκτήμονας της περιοχής, βασικό μέλος της διαπλοκής, γνώστης των διαδρομών του παράνομου χρήματος, από οικογένεια που σχετίζεται με τις αρχές. Φήμες που φτάνουν και στα αυτιά της Γκρασιέλα λένε ότι διατηρεί παράλληλες σχέσεις. Ενδιαφέρεται μόνο για την εικόνα του. Στην επέτειο του γάμου του θέλει να είναι όλα τέλεια για να θαυμάσουν το γάμο του, την οικογένειά του, τα πλούτη του. Παρών στην επέτειο του γάμου τους, απών όλα τα υπόλοιπα χρόνια. Πήρε την παρθενιά της Γκρασιέλα, η οποία του δόθηκε σαν δώρο από την ίδια και αυτός απλά τοποθέτησε την Γκρασιέλα στο χρυσαφένιο κόσμο του, σαν ένα όμορφο μπιμπελό, χωρίς αισθήματα, χωρίς ψυχή. Και δεν της έδειξε ποτέ την αγάπη που ζητούσε εκείνη.

6. Κατά την ανάγνωση γεννιούνται στον αναγνώστη πολλά ερωτήματα. Απαντιούνται τελικά;
Αυτό εξαρτάται από την οπτική του αναγνώστη. Από το φύλο, την ηλικία, από το αν ταυτίζεται με την πρωταγωνίστρια. Από τη ψυχική του κατάσταση.

7. Πως χρησιμοποιεί ο συγγραφέας τη μουσική στο έργο του;
Η μουσική συνοδεύει την κριτική του συγγραφέα προς την αστική κοινωνία και τον μύθο του καλού αστικού γάμου. Η πρωταγωνίστρια προέρχεται από φτωχή οικογένεια. Στα νεανικά της χρόνια κυριεύονταν από τον ρυθμό της μερένγκε, ήταν αληθινή, γεμάτη φωτιά σαν τους μουσικούς ρυθμούς στους οποίους λικνίζονταν. Τώρα, ως σύζυγος ενός πλούσιου άντρα επιβάλλεται να ακούει κλασσική μουσική. Το πάθος και η ζωντάνια της μερένγκε καλύπτονται από τον καθωσπρεπισμό, σύμφωνα με το συγγραφέα, της κλασσικής μουσικής.