Χριστούγεννα στην Παλιά Αθήνα

Γιορτή για μικρούς και μεγάλους. Ας μεταφερθούμε σε ένα Πλακιώτικο αρχοντικό να ακούσουμε από την κόρη του σπιτιού τι γινότανε:

Την παραμονή της Γέννησης το σπίτι γέμιζε θορύβους και χαρές. Η μητέρα μου το είχε σε κακό να μη γιορτάσει το σπίτι την Γέννηση του Θεανθρώπου έτσι όπως όριζαν οι παραδόσεις, κάτι σαν γρουσουζιά και κακοσημαδιά.

Έτσι από όρθρου βαθέως οι ψυχοκόρες άρχιζαν να ασβεστώνουν τους τοίχους της αυλής –αν και ήσαν πάντοτε πεντακάθαροι- να σφουγγαρίζουν με ποτάσα και αλισίβα τα μαρμάρινα σκαλοπάτια, να ζυμώνουν τα Χριστόψωμα –εφτάζυμα με μαστίχα και γλυκάνισο- να πλάθουν τους κουραμπιέδες που θα αποτελούσαν έπειτα, στο συνοικιακό φούρνο του μάστρο-Νικόλα - του Ηπειρώτη ψωμά, το ζήτημα της ημέρας με το μοσχοβόλημα τους, να γυαλίζουν τ’ ασημικά, να στολίζουν τ’ αρχοντικό …

Η γαλοπούλα καλοκαθαρισμένη μ’ ασπρορρόδινη και παχιά τη σάρκα κρεμότανε ψηλά στο φανάρι της κουζίνας και τ’ αρνάκι του γάλακτος από το μαντρί του μπάρμπα-Σπύρου του Τρικαλιώτη, που τα μάνδριζε πέρα, εκεί κατά την Καισαριανή, έτοιμα μέσα στο χάλκινο ταψί, πάνω στα ξερά κλήματα, περίμενε την ώρα που θα είχε κάψει καλά ο φούρνος για να ροδοκοκκινίσει η πέτσα του και να μη μουλιάσει.

Όταν τ’ άστρο της ημέρας έγερνε προς τη δύσι του γεμίζοντας φλόγα και χρυσάφι τα μάρμαρα της Ακρόπολης και ξαπλώνοντας στη Φαληρική θάλασσα ένα υπερμεγέθη φανταστικό άλικο μανδύα, οι δουλειές του σπιτιού είχαν τελειώσει και η συνηθισμένη γαλήνη είχε απλωθεί και πάλι στις μεγάλες του κάμαρες με τα ξύλινα σκαλισμένα ταβάνια από κυπαρισσόξυλο που τους έδιναν ένα άρωμα γλυκό και μεθυστικό.

Με το τρίτο λάλημα του πετεινού, που ήταν το ξυπνητήρι της μητέρας, όλοι έπρεπε να βρεθούμε στο πόδι. Οι ψυχοκόρες ρίχνανε καινούργιους κορμούς από πεύκο στο μεγάλο τζάκι που ο βοριάς καθώς κατέβαινε μανιασμένος από την καμινάδα το γέμιζε με σπινθήρες και εκρήξεις ρετσινιού. Από το εικονοστάσι κατεβάζαμε την θαυματουργό εικόνα της Γέννησης, μια παλιά μαυρισμένη βυζαντινή εικόνα, που είχε βρεθεί στη Φανερωμένη, στη Κούλουρη, και που αρκούσε να την τοποθετήσουν στο κεφάλι του αρρώστου για να του φύγει αμέσως η βασκανία, τ’ ανεμοπύρωμα –ξορκισμένο νάνε- ν΄ανοίξη τα μάτια του από τον βαθύ πυρετό και να πισωστρέψει το καλαγκάθι. Θα την πηγαίναμε όπως κάθε χρόνο στην εκκλησία για να τοποθετηθεί στο οικογενειακό εικονοστάσι, όπου θα έμενε μέχρι τα Φώτα, δίνοντας την Αγία Χάρη της στους πιστούς προσκυνητές της.

Φρεσκοαλλαγμένοι, μοσχολουσμένοι περιμέναμε να χτυπήσει το σήμαντρο της εκκλησιάς. Και τότε από κάθε θύρα, από κάθε μαντρόπορτα, από κάθε σπίτι και αρχοντικό και χαμοκέλα χυνόντουσαν στο μισοσκότεινο δρόμο σκιές. Σε λίγο όλη η παλιά εκκλησία του Κοττάκη ήταν γεμάτη από πιστούς και στη θαλπωρή των κεριών, στο γλυκό φως των πολύχρωμων κανδηλιών, στο στακτόφαιο και αχνό σύννεφο του θυμιάματος, που η ευωδία του σου έφερνε ένα κόμπο στο λαιμό και σου προξενούσε μια νάρκη, η βροντώδης φωνή του παπά-Γρηγόρη ανέβαινε κυματιστή στα ύψη του τρούλου αινούσα τον Κύριο.

Όταν ο ήλιος άρχιζε σιγά-σιγά να βάζει φωτιά στις κορυφές των κυπαρισσιών, που τριγύριζαν τότε την Αγία Σωτήρα του Κοττάκη, ο αυλόγυρος γέμιζε από πιστούς που μετέφεραν σε κατακάθαρα μανδήλια τον «άρτον» στο σπίτι τους, ανταλλάσσοντας ευχές, ενώ το σήμαντρο πανηγύριζε την Γέννηση του Κυρίου και εμείς το ωραίο τραπέζι που μας περίμενε...

Έτσι θυμάμαι –ήμουν μικρό παιδί ακόμη- πως γιορτάζαμε στη Πλάκα το παλιό καιρό τα Χριστούγεννα.