Καστάνιανη Πωγωνίου: Ο χριστουγεννιάτικος στολισμός στο ακριτικό χωριό του νομού Ιωαννίνων

Βλέποντας κάποιος τις φωτογραφίες μιας πανέμορφα στολισμένης πλατείας για τις γιορτές, ίσως νομίσει ότι πρόκειται για την πλατεία μιας συνοικίας πόλης ή κωμόπολης. Σίγουρα, θα εκπλαγεί όταν μάθει ότι πρόκειται για την, εντυπωσιακή ακόμα κι όταν δεν είναι στολισμένη, πλατεία της ακριτικής Καστάνιανης Πωγωνίου Ιωαννίνων. Οι λίγες δεκάδες κάτοικοι του χωριού, φρόντισαν με δική τους πρωτοβουλία, να δώσουν μια εορταστική όψη στην πλατεία του χωριού, όπου δεσπόζει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, χτισμένη μεταξύ 1858-1860, επί τουρκοκρατίας δηλαδή.

Η στολισμένη πλατεία παρουσιάζει ένα πραγματικά μαγευτικό θέαμα. Η λέξη «συγχαρητήρια» είναι ελάχιστη για τους ανθρώπους που με δικά τους έξοδα, προσωπική εργασία και πολύ μεράκι προχώρησαν σ’ έναν στολισμό που θα ζήλευαν πολλοί. Το ίδιο έκαναν και στα σπίτια τους αρκετοί Καστανιανίτες, με αποτέλεσμα όσοι επισκέπτονται το χωριό, ακριβώς δίπλα στα ελληνοαλβανικά σύνορα να εντυπωσιάζονται…

Όπως έχουμε ξαναγράψει, η Καστάνιανη έχει μακραίωνη ιστορία δεν γνωρίζουμε όμως, όπως και για όλη την περιοχή, πολλά στοιχεία. Λόγω αλβανικών επιδρομών και της οθωμανικής κατάκτησης, καθώς και των πολλών θυμάτων από την πανώλη που θέριζε τον 14ο-15ο αιώνα, οι 1.300 οικογένειες που αναφέρει ότι ζούσαν στο χωριό ο Ι. Λαμπρίδης (περίπου 6.500-7.000 άτομα, με τα δεδομένα της εποχής) μειώθηκαν κατά πολύ. Πάντως, διατήρησαν ακέραια την ελληνική, εθνική τους συνείδηση, την ελληνική γλώσσα, με τις προσθήκες βέβαια σλαβικών, αλβανικών και τουρκικών λέξεων, να συνυπάρχουν με αρχαίες ελληνικές (π.χ. άλας=αλάτι, γαίγα=αίγα, κατσίκα κ.λπ) και, κυρίως τη θρησκεία τους.

Τουλάχιστον 18 εκκλησίες είχε (κάποιες σήμερα είναι ερειπωμένες) το χωριό, χτισμένες στα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η μεγάλη απόσταση από τα Γιάννενα (70 χλμ) και η ανυπαρξία οδικού δικτύου, που καθιστούσε δύσκολη ως απαγορευτική τη μετακίνηση των Τούρκων αξιωματούχων προς την Καστάνιανη και τα γειτονικά χωριά έδιναν τη δυνατότητα στους κατοίκους της, σε καθεστώς παρανομίας ουσιαστικά, να οικοδομήσουν τόσες εκκλησίες, σε δυσπρόσιτα, κυρίως, μέρη. Μια θρυλική μορφή της Καστάνιανης, ο καπετάν Τσαβίδης είχε πολεμήσει με τους Σουλιώτες. Από τον αειθαλή Καστανιανίτη συνταξιούχο Γυμνασιάρχη κύριο Ευάγγελο Πριώνη είχαμε μάθει, ότι κάποιοι, τουλάχιστον τρεις κάτοικοι του χωριού υπηρέτησαν στην αυλή του Αλή πασά.

Δεν γνωρίζουμε αν παρέμειναν ως το τέλος μαζί του ή αν έφυγαν, όπως πολλοί οπλαρχηγοί του 1821 για να πάρουν μέρος στην Επανάσταση. Και στο Ηπειρώτικο Κομιτάτο, που ιδρύθηκε το 1906 συμμετείχαν πολλοί Καστανιανίτες και πήραν μέρος σε μάχες με Αλβανούς και Τούρκους, προκαλώντας τη μήνη, ιδιαίτερα των πρώτων, με αποτέλεσμα ο Αλβανός λήσταρχος Τόπουλι να κάψει το σχολείο της Καστάνιανης (δείτε άρθρο μας στις 09/09/2025). Και με την ευκαιρία, επειδή το άρθρο για τον Τόπουλι είχε, αναπάντεχα ομολογούμε, τεράστια επιτυχία και 200+ σχόλια αναζητήσαμε και βρήκαμε και την άποψη των Αλβανών για αυτόν, από δημοσιεύματα της εποχής και θα την παρουσιάσουμε σύντομα. Η Καστάνιανη απελευθερώθηκε το 1913 και εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/30 Δεκεμβρίου 1913).

Ένα νέο ζευγάρι εγκαταλείπει την Αθήνα και ανοίγει ξανά το καφενείο και τον ξενώνα της Καστάνιανης

Και εκτός από τον στολισμό και τη σύντομη ιστορική αναδρομή για την Καστάνιανη, να αναφέρουμε και μία ακόμα ενδιαφέρουσα είδηση. Δύο νέα παιδιά, ο Γιώργος και η Μαργαρίτα, (ο καλός φίλος Γιώργος κατάγεται από την Καστάνιανη, από την πλευρά του πατέρα του), που διατηρούσαν μεζεδοπωλείο στον Κορυδαλλό, εγκαταστάθηκαν στην Καστάνιανη και, από τις αρχές του 2026, θα ανοίξουν και πάλι το καφενείο του χωριού και τον ξενώνα του, που τα τελευταία χρόνια υπολειτουργούσαν ή είχαν εκμισθωθεί σε άτομα χωρίς μεράκι γι’ αυτό που κάνουν… Σημαντική στο νέο τους ξεκίνημα είναι η συμβολή του Δήμου Πωγωνίου και της Αδελφότητας της Καστάνιανης. Ο Γιώργος έχει και ανάλογη εμπειρία στο Πωγώνι, καθώς μέχρι πριν λίγα χρόνια διατηρούσε καφενείο και ξενώνα στο Δελβινάκι, την ιστορική έδρα του Δήμου Πωγωνίου. Συγχαρητήρια στα παιδιά για την απόφασή τους. Όπως διαβάζουμε στο protothema.gr, αρκετοί νέοι άνθρωποι κάνουν κάτι ανάλογο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Η Πολιτεία, φυσικά, είναι απούσα από το Πωγώνι. Και η τελευταία φορά που ασχολήθηκε με το Πωγώνι και την Ήπειρο γενικότερα ήταν για να κλείσει στρατιωτικές μονάδες από παραμεθόριες περιοχές (π.χ. Φιλιάτες). Την ίδια ώρα, διατηρεί το ΚΕΝ Μεσολογγίου και το ΚΕΝ της ακριτικής Σπάρτης. Δυστυχώς, αν και έχουμε Γιαννιώτη Πρόεδρο της Δημοκρατίας δεν έχουμε Λάκωνα Υφυπουργό Εθνικής Αμύνης…

Ας μην ανησυχούν πάντως. Οι λιγοστοί κάτοικοι του ακριτικού Πωγωνίου και οι ηρωικοί συνοριοφύλακες, με τις δυνάμεις της FRONTEX φυλάνε «Θερμοπύλες» και η ελληνική σημαία κυματίζει περήφανα στα χωριά. Αυτή είναι η Ελλάδα, έστω κι αν μας πληγώνει συχνά. Γεννηθήκαμε Έλληνες και αγαπάμε αυτόν τον τόπο, προσφέροντας ό,τι μπορούμε και δεν προσπαθούμε (προσωπικά ούτε καν σκέφτομαι…) να ενθυλακώσουμε (κν. παντελονιάσουμε) δημόσιο χρήμα, όπως πολλοί και πολλές σε τούτη τη χώρα.

Επικοινωνήσαμε με τον Γιώργο και τη Μαργαρίτα, Ηπειρώτισσα κι αυτή, από τη Γλυκή Θεσπρωτίας, κοντά στις πηγές του Αχέροντα. Τους βρήκαμε... εν ώρα ανακαίνισης στο "Μπαϊράκι" στην Καστάνιανη. Όπως μας είπε η Μαργαρίτα, αποφάσισαν να μετακομίσουν στην Καστάνιανη, καθώς η ζωή στην Αθήνα έχει γίνει αφόρητη. Η Καστάνιανη, γνώριμη και στους δύο, είναι ειδυλλιακό μέρος και ήθελαν να δημιουργήσουν κάτι εντελώς καινούργιο, εντελώς από την αρχή. Εργάζονται σκληρά, καθώς ο χώρος του καφενείου, η αυλή και τα 5 δωμάτια του ξενώνα θα ανακαινιστούν από το μηδέν. Γύρω στο τέλος Ιανουαρίου-αρχές Φεβρουαρίου 2026, υπολογίζει ότι θα λειτουργήσει το "Μπαϊράκι". Ανανεώσαμε το τηλεφωνικό ραντεβού μας για τότε και ευχηθήκαμε στα παιδιά καλή δύναμη. Γνωρίζοντάς τους, είμαστε βέβαιοι ότι το "Μπαϊράκι" Καστάνιανης θα γίνει τοπόσημο (σημείο αναφοράς) για το Πωγώνι και ότι όσοι επισκέπτονται την Καστάνιανη και δηλώνουν γοητευμένοι θα γοητευτούν κι από το... παραδοσιακό ταβερνείο και τους ξενώνες του!

Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί από τον κύριο Παναγιώτη Καλαμπόκα, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά που μας έδωσε την άδεια να τις δημοσιεύσουμε.