Γυναικοκτονία, φεμιναζί, δικαιωματιστής κ.ά.- Ελληνικές… επινοήσεις ή ξενόφερτοι όροι;

Η αλήθεια είναι ότι αμφιταλαντευόμασταν για το θέμα του σημερινού μας άρθρου. Σκεφτόμασταν ότι ένα ιστορικό άρθρο ίσως ήταν λίγο «βαρύ» για τις πραγματικά καυτές μέρες που ζούμε.

Τη λύση μας την έδωσε ένα άρθρο του εξαίρετου δημοσιογράφου και καλού φίλου Βασίλη Αναστασόπουλου στο μπλογκ του, με τίτλο «Γυναικοκτονία: Παίζοντας με τις λέξεις, ενώ μετράμε νεκρούς». Στο πολύ καλό αυτό άρθρο ο Βασίλης Αναστασόπουλος ασχολείται με την ουσία του θέματος. Εμείς σήμερα θα επικεντρωθούμε στις λέξεις που βρίσκονται στο προσκήνιο τον τελευταίο καιρό, στην ιστορία τους και την προέλευσή τους.

Ξεκινάμε λοιπόν από τη λέξη «γυναικοκτονία». Έχουμε διαβάσει εκατοντάδες σχόλια αναγνωστών στο protothema.gr για τη λέξη αυτή. Είναι όμως ελληνική λέξη ή απόδοση στα ελληνικά ξένου όρου;

Ας ξεκινήσουμε από την αρχαιότητα. Στο κορυφαίο λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας του Franco Montanari (Εκδόσεις Παπαδήμα), η λέξη δεν υπάρχει. Όμως, βρίσκουμε τη λέξη «γυναικοκτόνος», που σημαίνει «φονέας γυναικών». Τη συναντάμε για πρώτη φορά στον φιλόσοφο και θεολόγο Φίλωνα, που καταγόταν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και έζησε τον 1ο μ.Χ. αιώνα, στο έργο του «Αρετών πρώτον ο έστι της αυτού πρεσβείας προς Γάιον» Στο ίδιο λεξικό, υπάρχουν πολλές λέξεις με πρώτο συνθετικό το γυναικο-, ορισμένες από τις οποίες χρησιμοποιούνται και σήμερα (γυναικοκρατία, γυναικόμορφος κ.λ.π.).

Η λέξη που μας έκανε πραγματικά μεγάλη εντύπωση είναι ο… «γυναικοπίπης»: αυτός που κοιτάζει με πάθος τις γυναίκες και τη συναντάμε για πρώτη φορά στον Ευστάθιο, αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. (12ος αι.). Ας επανέλθουμε στη λέξη γυναικοκτονία. Δεν υπάρχει σε κανένα από τα νεότερα και πλέον σύγχρονα λεξικά της ελληνικής γλώσσας. Η λέξη αποτελεί απόδοση στα ελληνικά της αγγλικής λέξης «femicide» η οποία χρονολογείται από το 1976. Σύμφωνα με το Λεξικό Merriam Webster, femicide: the gender-based murder of a woman or girl by a man, δηλ. η δολοφονία μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού από έναν άνδρα λόγω του φύλου της. Το «λόγω του φύλου της», είναι η επικρατέστερη απόδοση στα ελληνικά του gender-based. Θα μπορούσε να αποδοθεί και «με βάση το φύλο της» κλπ.

Νομίζουμε ότι λύνουμε μία απορία αρκετών αναγνωστών και αναγνωστριών με την «ανακάλυψη» αυτή. Δεν θα επεκταθούμε όμως περισσότερο.

Σκεφτήκαμε, ότι με την ίδια λογική, θα πρέπει να υπάρχει και λέξη «ανδροκτονία». Στραφήκαμε και πάλι στο Λεξικό Montanari. Εντοπίσαμε τη λέξη ανδροκτόνος, που υπάρχει στον Ηρόδοτο και τον Ευριπίδη και σημαίνει «δολοφόνος, φονιάς». Ανδροκτονία δεν υπάρχει στον Montanari, ούτε σε κανένα ελληνικό λεξικό. Τι συμβαίνει στα αγγλικά όμως; Υπάρχουν οι λέξεις gendercide, που σημαίνει τη συστηματική δολοφονία μελών συγκεκριμένου φύλου και μόνο ενός φύλου (άνδρες ή γυναίκες) και androcide, που σημαίνει τη συστηματική δολοφονία ανδρών, αγοριών ή αρσενικών γενικότερα.

Όπως διαβάζουμε στη WIKIPEDIA, οι άνδρες αποτελούν το 79% των ατόμων που πεθαίνουν χωρίς σύγκρουση(εμπλοκή) και την πλειοψηφία των ατόμων που πεθαίνουν με άμεση σύγκρουση (π.χ. πέφτουν θύματα δολοφονίας κλπ.). Άκρως εντυπωσιακό, είναι το γεγονός πως ανατρέχοντας στο OneLook Dictionary Search, ανακαλύψαμε ότι η λέξη femicide υπάρχει σε 13 λεξικά, η λέξη gendercide σε 4, η λέξη androcide σε 5… Μερικοί ίσως να σκεφτούν: «μήπως υπάρχει η λέξη «mancide»; Η απάντηση είναι αρνητική, δεν υπάρχει σε κανένα από τα δεκάδες λεξικά που αποδελτιώνονται στο OneLook.

Μια άλλη λέξη που συναντάμε πολύ συχνά στα σχόλια των αναγνωστών του protothema.gr, είναι η λέξη «φεμιναζί». Μέχρι πρόσφατα, θεωρούσαμε ότι πρόκειται για μια λέξη ελληνικής… κατασκευής. Με έκπληξη όμως διαπιστώσαμε ότι υπάρχει στο Merriam Webster: feminazi: an extreme or militant feminist, δηλαδή μια ακραία ή μαχητική φεμινίστρια. Η λέξη είναι σχετικά πρόσφατη, καθώς χρονολογείται από το 1989!

Πολυσυζητημένη είναι και η λέξη «δικαιωματιστής». Αποτελεί απόδοση στα ελληνικά του αγγλικού «rightist» Ο «δικαιωματισμός» με τη σειρά του, αποτελεί απόδοση στα ελληνικά της λέξης «rightism»: υπεράσπιση ή τήρηση του δόγματος του Δικαίου. Η λέξη στα αγγλικά υπάρχει από το 1939. Ο γαλλικός όρος για τον «δικαιωματιστή», είναι droit-de-l’ hommiste (πρώτη εμφάνιση 1989) ενώ για τον «δικαιωματισμό» droit-de l’ hommisme (πρώτη εμφάνιση 1988) .Πηγή: Λεξικό Le Petit-Robert

Πατριαρχία- Μητριαρχία και… ψεκασμένοι

Μια άλλη λέξη, που συνδέεται συχνά με τις «γυναικοκτονίες» είναι η λέξη «πατριαρχία» Η λέξη εμφανίζεται για πρώτη φορά τον 4ο μ.Χ. αιώνα, στον Επιφάνιο Κωνσταντείας της Κύπρου, ο οποίος ήταν Επίσκοπος, και συγκεκριμένα στο έργο του «Κατά Αιρέσεων Ογδοήκοντα ή Πανάριος»

Όσο για τη λέξη «μητριαρχία», είναι πολύ μεταγενέστερη. Εμφανίζεται για πρώτη φορά στα αγγλικά το 1885 (matriarchy) και στα γαλλικά το 1894 (matriarcat). Στα γερμανικά, η μητριαρχία λέγεται Matriarchat, είναι άγνωστο όμως πότε πρωτοεμφανίστηκε.

Μια καθαρά ελληνική λέξη όμως, είναι «ο ψεκασμένος», συνήθως στον πληθυντικό «ψεκασμένοι». Σύμφωνα με το slang.gr, «ψεκασμένος» είναι ο οπαδός περίεργων συνωμοσιών μασόνων, Εβραίων, λέσχης Μπίλντεμπεργκ κ.ά.

Η λέξη υπάρχει στο «ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ» του Γεωργίου Μπαμπινιώτη (Ε΄ Έκδοση, 2019) με τον εξής ορισμό: ψεκασμένος: (οικεία, μειωτικά) ο οπαδός θεωριών συνωμοσίας και (γενικότερα) άτομο με χαμηλή νοημοσύνη (κυρίως σε πολιτικό επίπεδο).

Βέβαια, με τον κορονοϊό και τα εμβόλια, προέκυψαν λέξεις παραγόμενες από τη λέξη ψεκασμένος: ψέκα: οι απόψεις των ψεκασμένων, που αναπαράγουν θεωρίες συνωμοσίας και ψευδοεπιστημονικές ασυναρτησίες, χωρίς καμία υπόσταση (slang.gr) ενώ οι «ψεκασμένοι» λέγονται, χάριν συντομίας «ψεκ». Η συγκεκριμένη λέξη θυμίζει βέβαια περισσότερο κατσαριδοκτόνο, αλλά τείνει να καθιερωθεί, κυρίως για τους λεγόμενους, αρνητές των εμβολίων. Επίσης, ο ψεκασμένος αποκαλείται «ψέκας» (πληθ. ψέκες).

Φυσικά, μέσα στον γενικό χαμό έχουν προκύψει πολλές ακόμα λέξεις (π.χ. εμβολιομάχος), οι οποίες θα δούμε την εξέλιξη που θα έχουν στο μέλλον. Η κάθε γλώσσα, όπως έχουμε ξαναγράψει, είναι δυναμική. Π.χ. όταν ο Παναγιώτης Ψωμιάδης είχε πει τη λέξη «φραπεδόμαγκας», η λέξη ακουγόταν παντού. Τώρα ποιος τη θυμάται;

Κλείνουμε με τον ορισμό μίας λέξης που γράφεται και ακούγεται πολύ. Πρόκειται για τη λέξη κορωνοπάρτι (ή κορονοπάρτι) .Φυσικά δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό. Κάποιοι λένε ή γράφουν ότι είναι λανθασμένη η λέξη. Παρουσιάζουμε εδώ για πρώτη φορά τον ορισμό της λέξης, όπως τον έχει συντάξει για την πολυαναμενόμενη Β’ έκδοση του «Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας» της Ακαδημίας Αθηνών, ο κορυφαίος γλωσσολόγος κύριος Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά. Εννοείται ότι δεν επιτρέπεται η αυτούσια αντιγραφή του ορισμού. Η (προ)δημοσίευση , γίνεται αποκλειστικά για τους αναγνώστες του protothema.gr.

Κορονοπάρτι είναι (κανονικό) πάρτι που γίνεται κατά την πανδημία του κορονοϊού, οπότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα λόγω συγχρωτισμού να γίνει υπερδιασπορά του ιού.

Αυτές είναι μερικές από τις λέξεις που έχουν μπει στη ζωή μας τον τελευταίο καιρό. Ας ελπίσουμε και ας ευχηθούμε ότι κάποιες από αυτές, όπως η λέξη γυναικοκτονία και οι σχετικές με τον κορωνοϊό, σύντομα θα αποτελούν μακρινή, κακιά ανάμνηση. Όσο για τους ψεκασμένους; Αυτοί μάλλον θα υπάρχουν, όσο υπάρχουν άνθρωποι…