Study in Greece: Στρατηγική διεθνοποίησης με επίκεντρο την Ομογένεια

Μια νέα κατεύθυνση στη διεθνοποίηση της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης διαμορφώνει η Study in Greece (SiG), ο επίσημος εθνικός φορέας που προωθεί την ελληνική Ανώτατη Εκπαίδευση διεθνώς και συντονίζει δράσεις διεθνοποίησης των ελληνικών πανεπιστημίων. Κεντρικός πυλώνας, η αξιοποίηση των ελληνόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων και η συστηματική ενεργοποίηση της ελληνικής ομογένειας.

Οι πρόσφατες δράσεις του εθνικού φορέα — με κορύφωση την επίσκεψη στη Νέα Υόρκη τον Νοέμβριο του 2025 — ανέδειξαν μια σημαντική δεξαμενή ενδιαφέροντος από μαθητές και οικογένειες ελληνικής και μη ελληνικής καταγωγής, αλλά και μια σειρά από προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής, που τίθενται πλέον στο προσκήνιο.

Μεγάλη διεθνής ζήτηση για σπουδές στην Ελλάδα – Εκτός από τα ξενόγλωσσα, και για τα ελληνόγλωσσα προγράμματα

Παρότι τα ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών — περίπου 180 σε σύνολο — συγκεντρώνουν σημαντικό ενδιαφέρον λόγω των χαμηλών διδάκτρων και του κόστους ζωής στην Ελλάδα, ο Πρόεδρος της Study in Greece, Kαθηγητής Χρήστος Μιχαλακέλης, επισημαίνει ότι η πραγματική έκπληξη προέρχεται από τη ζήτηση για ελληνόγλωσσα προπτυχιακά.

Όπως δηλώνει ο ίδιος στο protothema.gr, «τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και σε χώρες, όπως η Ιορδανία, η Βραζιλία, το Γιοχάνεσμπουργκ και ολόκληρη η Μέση Ανατολή, πολλοί μαθητές διαθέτουν ήδη γνώση ελληνικών ή επιθυμούν να την αποκτήσουν, ενώ δεν αποθαρρύνονται από το γλωσσικό περιβάλλον των ελληνικών πανεπιστημίων.

Στο εξωτερικό λειτουργούν σχολεία — ιδίως ομογενειακά charter schools — όπου φοιτούν μαθητές χωρίς ελληνική καταγωγή που μαθαίνουν συστηματικά ελληνικά, συνιστώντας έναν νέο, δυνητικό πληθυσμό φοιτητών.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι το Odyssey Charter School στο Delaware, το οποίο έχει και μαθητές χωρίς καμία σχέση με την Ελλάδα αλλά με ενεργή συμμετοχή στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Στο ίδιο πλαίσιο, εντάσσεται και το σχολείο του Αγίου Δημητρίου στην Αστόρια, όπου η επαφή των μαθητών με την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό οδηγεί σε αυξανόμενο ενδιαφέρον για σπουδές στην Ελλάδα».

Η επίσκεψη στη Νέα Υόρκη: Σύνδεση ομογένειας – πανεπιστημίων

Την πρόσφατη επίσκεψη στη Νέα Υόρκη πραγματοποίησε ο Πρόεδρος της Study in Greece Καθηγητής Χρήστος Μιχαλακέλης, κατόπιν πρόσκλησης της κ.Στέλλας Κοκόλη, Προέδρου της Ομοσπονδίας Ελλήνων Εκπαιδευτικών Αμερικής και της κ. Ευτυχίας Πυλαρινού – Πάιπερ, Sr. VP Red Apple Group NY, Προέδρου του Εκτελεστικού Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου (Hellenic American Chamber of Commerce – HACC) και μέλους του Συμβουλευτικού Σώματος της Study in Greece.

Στην υλοποίηση της επίσκεψης είχε, επίσης, συμμετοχή ο π. Γρηγόριος Σταμκόπουλος, Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουµενικού Θρόνου και Διευθυντής Παιδείας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αµερικής.

Οι στόχοι της επίσκεψης

Οι βασικοί άξονες της αποστολής ήταν η προβολή της Study in Greece και του έργου της στο πλαίσιο της διεθνοποίησης των Ελληνικών Πανεπιστημίων.

Η ανάδειξη της Ελλάδας ως προορισμού σπουδών για μαθητές ελληνικής καταγωγής που φοιτούν στα ελληνικά σχολεία της Αμερικής (charter schools), καθώς και για διεθνείς μαθητές και φοιτητές.

Η ενδυνάμωση της διασύνδεσης των ελληνικών πανεπιστημίων με την ομογένεια. Η διεύρυνση των συνεργασιών των ελληνικών και των αμερικανικών πανεπιστημίων. Η στήριξη της ελληνικής γλώσσας και πολιτιστικής ταυτότητας μέσω της ανώτατης εκπαίδευσης.

Κίνητρα για συμμετοχή ομογενών φοιτητών στα ελληνόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα – Τί προτείνει η Study in Greece

Για την ομογένεια, όπως σημειώνει ο πρόεδρος της SiG, ζητείται η αύξηση του ποσοστού των θέσεων για αλλοδαπούς φοιτητές, το οποίο σήμερα περιορίζεται στο 1%. Σημαντική είναι και η πρόταση να καλύπτονται με ξένους φοιτητές οι κενές θέσεις ελληνόγλωσσων τμημάτων, ιδιαίτερα στα περιφερειακά πανεπιστήμια, όπου η συρρίκνωση του φοιτητικού πληθυσμού αποτελεί πλέον ορατό πρόβλημα.

Πιο αναλυτικά, ένα πλαίσιο προτάσεων, όπως διαμορφώθηκαν από κοινού με την ελληνική ομογένεια στη Νέα Υόρκη, την Ιερά Αρχιεπισκοπή και τα Ελληνικά Πανεπιστήμια που συμμετείχαν σε δράσεις προβολής, που διοργάνωσε η Study in Greece, είναι τα ακόλουθα:

- Πλήρωση από αλλοδαπούς φοιτητές των θέσεων των Τμημάτων, που δεν καλύπτονται στα ελληνόγλωσσα προγράμματα μέσω των πανελληνίων εξετάσεων, ειδικά στα περιφερειακά πανεπιστήμια, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία, η οποία δεν έχει ενεργοποιηθεί (αρ.70Α του Ν4957/22). Επισημαίνεται, ότι δίνεται έμφαση σε τμήματα που δεν συμπληρώνονται μέσω Πανελλαδικών, χωρίς να σχετίζεται αυτό με την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ) ενώ διευκρινίζεται ότι εναπόκειται στη βούληση των ίδιων των πανεπιστημίων η διάθεση επιπλέον θέσεων στους φοιτητές από το εξωτερικό – ήδη έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από τουλάχιστον τρία ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια.

- Αύξηση του ποσοστού εισαγωγής των αλλοδαπών φοιτητών και απλούστευση της διαδικασίας, ενδεχομένως και με επιλογή τους από τα ίδια τα πανεπιστήμια, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ορίσουν τον αριθμό των αλλοδαπών φοιτητών που επιθυμούν να κάνουν δεκτούς.

- Ενίσχυση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, με μεθόδους εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, σύγχρονης ή/και ασύγχρονης, από τα Ελληνικά Πανεπιστήμια, προκειμένου οι μαθητές - δυνητικοί φοιτητές να προετοιμαστούν για τη φοίτησή τους στα ελληνόγλωσσα προγράμματα, χωρίς να απαιτείται επιπλέον χρόνος προετοιμασίας. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται ελληνομάθεια, ανεξάρτητα από τη μελλοντική φοίτηση, προβάλλονται τα Ελληνικά Πανεπιστήμια στο πλαίσιο και της διεθνοποίησής τους, ενώ προφέρουν σημαντικές υπηρεσίες στην ελληνική ομογένεια και τους φιλέλληνες, οι οποίοι καλωσορίζουν θερμότατα την πρωτοβουλία αυτή.

- Χρήση της ψηφιακής πλατφόρμας αποτύπωσης, διαχείρισης και δικτύωσης των εδρών και των προγραμμάτων ελληνικών σπουδών, σε όλη την υδρόγειο, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, αλλά και την παραγωγική ενεργοποίηση των Ελλήνων και φιλελλήνων ακαδημαϊκών απανταχού. Η πλατφόρμα έχει υλοποιηθεί από τη Study in Greece, είναι πλήρως λειτουργική και επικαιροποιημένη, ενώ θα προγραμματιστεί η επίσημη παρουσίασή της στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Είναι διαθέσιμη ΕΔΩ.

Στο πλαίσιο της πρόσφατης επίσκεψης της SiG στην Αμερική, καταγράφηκε, τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για προγράμματα θερινών σπουδών στην Ελλάδα, εκπαιδευτικών επισκέψεων και προγραμμάτων «Study Abroad» ειδικά σχεδιασμένων τόσο για μαθητές όσο και φοιτητές ελληνικής καταγωγής, καθώς και προγράμματα ανταλλαγής με μαθητές και φοιτητές από την Ελλάδα, οι οποίες συμβάλλουν στις προσπάθειες διατήρησης της ελληνικής γλώσσας και ενισχύουν τους δεσμούς με την Ελλάδα.

Επιπλέον, αναφορικά με την εξ αποστάσεως διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αναπτύσσεται ήδη σχετικό πιλοτικό πρόγραμμα με το Πανεπιστήμιο Πατρών, ενώ τόσο το Υπουργείο Εξωτερικών, όσο και οι Διπλωματικές Αρχές της Ελλάδας και, κυρίως, η ομογένεια υποστηρίζουν την προσπάθεια αυτή.

Ελληνόγλωσσα προπτυχιακά και οικονομία - Σημαντικά οφέλη

Παρά το γεγονός ότι τα ελληνόγλωσσα προγράμματα δεν έχουν δίδακτρα για Έλληνες και αλλοδαπούς φοιτητές, η SiG υπογραμμίζει ότι η προσέλκυση διεθνών φοιτητών ενισχύει τις τοπικές οικονομίες, συμβάλλει στην αντιμετώπιση του δημογραφικού, λειτουργεί ως ήπια εκπαιδευτική διπλωματία, μπορεί να συνοδευτεί, αν κριθεί αναγκαίο, από συμβολικό ετήσιο αντίτιμο (1.000–2.000 ευρώ), όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες - σύμφωνα με τα στοιχεία, 1.000 διεθνείς φοιτητές αποδίδουν περίπου 20 εκατ. ευρώ στο ΑΕΠ, υπογραμμίζοντας το οικονομικό αποτύπωμα της διεθνοποίησης.

Εκτός της οικονομικής συνεισφοράς στις τοπικές οικονομίες και στο ΑΕΠ της Ελλάδας, τόσο οι συγκεκριμένοι, όσο και οι φοιτητές στα ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα, θα αποτελέσουν τους δυνητικούς υποψήφιους για τα μεταπτυχιακά προγράμματα.

Επισημαίνεται, επίσης, η σημασία της διεθνούς προώθησης και των ελληνόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων ως επιλογή σπουδών καθώς, ανάμεσα σε άλλα, αποτελούν ένα ενδιάμεσο στάδιο διεθνοποίησης για τα πανεπιστήμια που δεν διαθέτουν ακόμα ξενόγλωσσα προπτυχιακά, αλλά και ένα τρόπο ανάσχεσης της συρρίκνωσης των πανεπιστημίων, λόγω του δημογραφικού προβλήματος και της λειτουργίας των ΝΠΠΕ.

Επιστολή της Study in Greece προς την Υπουργό Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη – «Ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί»

Στην επιστολή, που έστειλε η Study in Greece στην Υπουργό Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, ο Καθηγητής Χρήστος Μιχαλακέλης υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια σπάνια συγκυρία, επειδή σήμερα η διεθνής ζήτηση είναι μεγάλη, καταγράφεται έντονη κινητικότητα της ομογένειας, υπάρχουν δομικές ανάγκες των πανεπιστημίων, που θα πρέπει να καλυφθούν, ο αριθμός των ξενόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών είναι – προς το παρόν – περιορισμένος ενώ αναδύεται έντονη η ανάγκη ενίσχυσης του δημογραφικά πιεσμένου ακαδημαϊκού χάρτη.

Όπως σημειώνει ο δρ Μιχαλακέλης, η επένδυση στα ελληνόγλωσσα προπτυχιακά — κατά το παράδειγμα και άλλων χωρών όπως η Τουρκία — μπορεί να αποτελέσει ρεαλιστικό και άμεσα εφαρμόσιμο μοντέλο διεθνοποίησης, ενώ παράλληλα ενισχύει τα πανεπιστήμια που κινδυνεύουν από συρρίκνωση.

Νέα σημεία παρουσίας της Study in Greece στις ΗΠΑ

Ως άμεσο αποτέλεσμα της επίσκεψης, δημιουργούνται τρία σημεία παρουσίας της SiG, τα οποία θα λειτουργήσουν ως κόμβοι επικοινωνίας, διάχυσης πληροφορίας και συνεργασίας με σχολεία, πανεπιστήμια και ομογενειακούς φορείς.

Συγκεκριμένα:
- στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής, προκειμένου να υπάρχει σημείο επικοινωνίας με τον απόδημο ελληνισμό, καθώς και χρήση του ευρύτατου δικτύου της Αρχιεπισκοπής για ενημέρωση των σχολείων, καθώς και των ενδιαφερομένων μέσω των ενοριών.

- στο Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, προκειμένου να υποστηριχτεί η δικτύωση με τα αμερικανικά πανεπιστήμια της περιοχής και η ενημέρωση όσων επισκέπτονται το Προξενείο

- στο Queen’s College στο οποίο λειτουργεί έδρα Βυζαντινών και Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών, προκειμένου να αναπτυχθεί η συνεργασία των Ελλήνων ακαδημαϊκών και των εδρών και προγραμμάτων ελληνικής γλώσσας και να υλοποιηθούν σχετικές δράσεις.

Γιατί διεθνοποίηση στην ομογένεια;

Η στρατηγική της Study in Greece καταγράφει μια σαφή μετατόπιση: από την αποκλειστική προσήλωση στα ξενόγλωσσα προγράμματα, σε ένα διευρυμένο μοντέλο διεθνοποίησης που αναδεικνύει τη δυναμική των ελληνόγλωσσων προπτυχιακών σπουδών και αξιοποιεί τις κοινότητες της διασποράς.

Από την δε πρόσφατη επίσκεψη της SiG στη Νέα Υόρκη, αναδεικνύεται το γεγονός, ότι αποτελεί έναν καίριο θεσμό για την ελληνική ομογένεια, επειδή προσφέρει συγκεκριμένα, πρακτικά και διατηρήσιμα οφέλη στις κοινότητες των Ελλήνων του εξωτερικού, με άμεσο αντίκτυπο στη διατήρηση της ταυτότητας, της γλώσσας και των δεσμών με την Ελλάδα.

Όπως επισημαίνει ο δρ Μιχαλακέλης, «η ομογένεια, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντιμετωπίζει το διαχρονικό ζήτημα της διαγενεακής μεταβίβασης της ελληνικής γλώσσας και παιδείας, καθώς οι νεότερες γενιές συχνά απομακρύνονται από την ελληνική πολιτιστική τους κληρονομιά. Σε αυτό το πλαίσιο, η Study in Greece λειτουργεί όχι συμβολικά, αλλά αποδεδειγμένα ως εργαλείο συνέχειας και ανανέωσης».

Η ομογένεια, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και οι διεθνείς συνεργάτες δείχνουν έτοιμοι.

Το ζήτημα πλέον αφορά την προσαρμογή των διαδικασιών και την πολιτική απόφαση για ένα πιο ανοιχτό, ευέλικτο και διεθνώς ελκυστικό σύστημα εισδοχής φοιτητών στα ελληνικά πανεπιστήμια — ένα σύστημα που θα μπορούσε να ανανεώσει όχι μόνο την ανώτατη εκπαίδευση, αλλά και τη σχέση της Ελλάδας με τον παγκόσμιο ελληνισμό.