Μεγαλωμένη στον πόλεμο, η ιρανικής καταγωγής ζωγράφος με βάση το Παρίσι φτιάχνει τη δική της πραγματικότητα με έντονα χρώματα, αχαλίνωτη ελευθερία και ερωτισμό
Eνα πλήθος από γυναίκες στα έργα της Ναζανίν Πουγιάντε, συχνά γυμνές, περιπλανιούνται στη φύση ή σε χώρους εσωτερικούς, θυμίζοντας αναγεννημένες μορφές μεγάλων ζωγράφων (βλ. Ντέλα Φραντσέσκα, Καραβάτζιο, Πουσέν, Ματίς κ.ά.). «Η ζωγραφική είναι μια αρχαία τέχνη, βυθισμένη σε αιώνες ιστορίας. Τα μουσεία και τα βιβλία μάς υπενθυμίζουν διαρκώς την αφθονία της. Είναι ο καθρέφτης του κόσμου, πάντα επίκαιρη, αυτό που ονομάζουμε “πολιτισμός”. Υπάρχουν τεράστια αποθέματα αναφορών, που όμως δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε σε υπερβολικές δόσεις ή επαναλαμβάνοντας διαρκώς το παρελθόν χωρίς να το εμπλουτίζουμε με νέα στοιχεία», λέει η ιρανικής καταγωγής και διεθνώς καταξιωμένη ζωγράφος.
Η πολυβραβευμένη Ναζανίν Πουγιάντε γεννήθηκε στην Τεχεράνη το 1981. Σπούδασε στην École Nationale Supérieure des Beaux-arts στο Παρίσι, το 2003 της απονεμήθηκε το Alphonse Cellier, ενώ η δουλειά της έχει παρουσιαστεί σε πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, με πιο πρόσφατη την Art Basel 2025. Η ίδια συμμετείχε στην εξέγερση που πυροδοτήθηκε από τη δολοφονία της Μάχσα Αμίνι στην Τεχεράνη το 2022 από την ονομαζόμενη «αστυνομία ηθικής».
Είχε ήδη αναγκαστεί να εγκαταλείψει το Ιράν από την ηλικία των 18 ετών, μετά τη δολοφονία του πατέρα της, διανοούμενου, υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μαχόταν για την αλήθεια. «Κατά τη διάρκεια των παιδικών μου χρόνων έζησα σε ένα πλαίσιο πολέμου. Οι γονείς μου μού μετέδωσαν το πάθος για τη δημιουργία επειδή πίστευαν ότι μέσω της τέχνης μπορούσα να βρω έναν χώρο ελευθερίας και να εκφραστώ σε μια κλειστή χώρα. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου είχα πάντα μια βαθιά σχέση με την καλλιτεχνική δημιουργία. Το 1999 έφυγα για τη Γαλλία χάρη στην υποτροφία για τη Σχολή Καλών Τεχνών, στο στούντιο του Πατ Αντρια», αναφέρει από το Παρίσι όπου έχει εγκατασταθεί μόνιμα.
Οι πίνακές της αφηγούνται κάτι εντελώς διαφορετικό από την πραγματικότητα, πλησιάζουν τα όνειρα. Αναφορές στους πολέμους της Μέσης Ανατολής, φωτιές, γυναίκες σε μάχη μεταξύ αλληγορίας και εφιάλτη, τραγικά οράματα, πράξεις αντίστασης, όλα αντλούν τη δύναμή τους τόσο από την προσωπική ιστορία της όσο και από την επικαιρότητα.
Αφρικανικές μάσκες, λαμπερές λεπίδες των στιλέτων, ανθρώπινα κρανία και βιβλία τέχνης, των οποίων οι σελίδες αφήνονται επιτηδευμένα ανοιχτές, ντραπέ φορέματα και βαριά χαλιά αποκαλύπτουν έναν κόσμο γεμάτο νόημα. Χρησιμοποιώντας φωτογραφίες φίλων της που τραβάει στο στούντιό της, εκτιμά τον ρεαλισμό, χωρίς ωστόσο να τον απεικονίζει. Στα έργα της, επηρεασμένα από τα ταξίδια της στο Μπενίν της Αφρικής, στο Θιβέτ, στην Κίνα, στην Ινδία και την Ιαπωνία, κυριαρχεί ο τολμηρός ερωτισμός της μέσης ηλικίας. «Η πραγματικότητα είναι ισχυρή, είναι η πιο δυνατή γλώσσα, εκεί όπου το άτομο αναγνωρίζει τον εαυτό του, αλλά η ζωγραφική είναι υπέρτατη πράξη», δηλώνει.
«Αυτό που επιθυμώ είναι ο θεατής να δει στα έργα μου τον τρόπο με τον οποίο εκείνος αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Η πραγματικότητα δεν περιορίζεται σε αυτό που βλέπει τώρα, αλλά συνοδεύεται από όλα όσα γνωρίζει και έχει ήδη παρατηρήσει. Ασυνείδητα με γοητεύει το γεγονός ότι στη μουσουλμανική κουλτούρα η ρεαλιστική ζωγραφική είναι αμαρτία, ανταγωνίζεται τη δημιουργία του Θεού. Ο καλλιτέχνης γίνεται αντίπαλος του Θεού.
Οταν ζωγραφίζω έναν χαρακτήρα ή ακόμα και μια πέτρα, όταν πλησιάζει όλο και περισσότερο στην πραγματικότητα, νιώθω μια κάποια αίσθηση δύναμης και το ανατρέπω». Χειρίζεται, λοιπόν, τον ρεαλισμό με ασυνήθιστο τρόπο, συνδυάζοντας τα θέματά της με την τέχνη της σύνθεσης και μια παλέτα πλούσια σε χρώμα. Παραλλαγές στην κλίμακα, παραμορφωμένοι χώροι, πληθώρα από λεπτομέρειες που αντλεί από τρέχοντα γεγονότα και αναμειγνύει με μύθους και τελετουργικά.
Οι απεικονίσεις της είναι απαλλαγμένες από ερμηνείες. Χωρίς κρίση, χωρίς απάντηση, χωρίς την ανάγκη για φεμινιστικά ή πολιτικά συνθήματα, μέσα από την απόλυτη ελευθερία η τέχνη της θέτει ερωτήματα για το νόημα της ζωής. «Δεν με ενδιαφέρει η ρεαλιστική αναπαράσταση της πραγματικότητας, επειδή η φωτογραφία το κάνει ήδη πολύ καλά. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η προσθήκη μαγείας και μυστηρίου, επειδή ο καθένας έχει διαφορετική αντίληψη της πραγματικότητας μέσα από συσσωρευμένες προσωπικές εμπειρίες. Οταν κοιτάζω ένα τριαντάφυλλο, μου θυμίζει συγκεκριμένα πράγματα. Ετσι, αυτό το τριαντάφυλλο δεν είναι το ίδιο για όλους».
Η πραγματικότητα της επιτρέπει να δημιουργεί νοητικές εικόνες παρόμοιες με τα όνειρα, οι οποίες είναι ρευστές και πηγάζουν από το ασυνείδητο. «Η ζωγραφική είναι να αφήνεις ασυνείδητα ένα ίχνος του εαυτού σου πίσω. Θα εξαφανιστείς, θα πεθάνεις, αλλά αφήνεις κάτι, και επομένως παλεύεις ενάντια στον θάνατο. Είναι μια πράξη που συνδέεται με τη ροή της ζωής. Στα ζευγάρια που κάνουν έρωτα μέσα στα ερείπια κυριαρχεί η αγάπη που ανθεί παρά τον πόλεμο, ταυτόχρονα όμως η αγάπη αυτή μπορεί και να τα καταστρέψει. Είμαι γυναίκα, οπότε μιλάω για τη ζωή από την οπτική του φύλου μου.
Μεγάλωσα σε μια χώρα όπου τα φύλα είναι χωρισμένα στα δύο, οι γυναίκες μεγαλώνουν μαζί, πλένονται μαζί, κοιμούνται μαζί, χωρίς να υπάρχει καμία επιθυμία. Αναφέρομαι στο ερωτικό ένστικτο και συγχρόνως ζωγραφίζω βία, πόλεμο, αγάπη, επιβίωση, επιθυμία».
Ενώ η πολεμική κατάσταση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν μαίνεται, η Ναζανίν Πουγιάντε, ζώντας σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ελευθερίας και πειραματισμού, συνεχίζει να μεταμορφώνει τις τραυματικές εμπειρίες της σε σπόρο της καλλιτεχνικής της ματιάς. Ο πόλεμος στο έργο της δεν είναι μόνο εξωτερικός, αλλά και πολιτισμικός, ψυχολογικός, υπαρξιακός
