Το Μουσείο ζωγραφικής και φωτογραφίας Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου στα Φιλιατρά Μεσσηνίας φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα νέο δυναμικό πολιτιστικό κόμβο στην περιοχή φιλοξενώντας καλλιτεχνικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δράσεις
Ελένη Φωτίου
Πώς συνδέονται τα ταξίδια με την Τέχνη άραγε και πώς συμβαίνει συχνά άνθρωποι κοσμογυρισμένοι και πολυταξιδεμένοι να έχουν αποτυπώσει τον πλούτο των συναισθημάτων και των γνώσεων που προσφέρουν τα ταξίδια με μέσο κάποια τέχνη;
Ο Πάνος Ηλιόπουλος ταξίδεψε όλο τον κόσμο. Άλλοτε γιατί το επεδίωξε, κι άλλοτε χωρίς να το θέλει. Από τη Μικρά Ασία και τον πόλεμο, στη Νάπολη, τη Μασσαλία, το Παρίσι, την Ισπανία και τη Λισσαβόνα περιηγητής, στην Κούβα, το Μεξικό και τελικά τις ΗΠΑ παράνομα μετανάστης, περνώντας από χίλιες δυο δουλειές σε έργα ανάπτυξης -τι άλλο;- ξαναγύρισε στην πατρίδα ανοίγοντας το δικό του μικρό φωτογραφείο. Το φωτογραφείο αυτό της δεκαετίας του 1930 σήμερα φιλοξενεί το μουσείο που διηγείται την πορεία του Πάνου Ηλιόπουλου και του γιου του, ζωγράφου Ηλία, το οποίο εγκαινιάστηκε το Δεκέμβριο του 2018 με σκοπό να αποτελέσει ένα νέο δυναμικό πολιτιστικό κόμβο στην περιοχή φιλοξενώντας καλλιτεχνικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δράσεις.
Ο Πάνος Ηλιόπουλος «χρησιμοποιεί άλλοτε το μολύβι σαν φωτογραφική μηχανή και άλλοτε το φακό σαν πινέλο», γράφει η Ελισσάβετ Πλέσσα στον πρόλογο του καταλόγου του Μουσείου. Το Μουσείο συγκεντρώνει τα ζωγραφικά έργα και τμήμα από το φωτογραφικό αρχείο του καλλιτέχνη που ξεπέρασε τα όρια της γενέτειράς του. «Τα ζωγραφικά έργα του είναι μια επιστροφή στα παιδικά του χρόνια και στη ζωή στο χωριό, τη Σαρακινάδα Μεσσηνίας, όπου γεννήθηκε και έπαιξε ως παιδί», αφηγείται ο Αντώνης, ένας εκ των πέντε παιδιών του, στις προσπάθειες του οποίου οφείλεται η λειτουργία του Μουσείου. «Είναι εμφανές ότι στην ξενιτιά του έλειπαν οι εικόνες με τις οποίες μεγάλωσε», συνεχίζει, ενώ παρατηρώ ότι τα στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής και των εθίμων θα μπορούσαν να αποτελέσουν πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό και παρακαταθήκη για τη μελέτη της λαογραφίας.
Ο ζωγράφος και φωτογράφος επέστρεψε στην Ελλάδα λόγω του κραχ του 1930 και στην Κατοχή εργάστηκε ως μυλωνάς. Άνοιξε το πρώτο φωτογραφείο στα Φιλιατρά κι ένα δεύτερο στην Κυπαρισσία και το πιο εντυπωσιακό στις φωτογραφίες στούντιο είναι ότι «παίζει» με το είδωλο και τον καθρέφτη, με τον παρατηρητή και την εικόνα και χρησιμοποιώντας εικόνες μέσα σε εικόνες δημιουργεί μνήμες και συσχετισμούς με ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Αφορμή δε για το νέο Μουσείο ήταν η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη το 2006 «Πάνος Ηλιόπουλος: η περιπέτεια της ζωής και η ποίηση της φωτογραφίας», η οποία παρουσίασε για πρώτη φορά το φωτογραφικό έργο του Πάνου Ηλιόπουλου σε επιμέλεια Πλάτωνα Ριβέλλη.
Κλείσιμο
Στο δεύτερο όροφο, στεγάζονται έργα του γιου Ηλία, ο οποίος σπούδασε στην ΑΣΚΤ και στις ΗΠΑ, ενώ τώρα ζει, εμπνέεται και ζωγραφίζει στην Κυπαρισσία.
Το Μουσείο βρίσκεται σε ένα όμορφο στενό των Φιλιατρών, «αγκαλιάζει» ένα μοναδικό αίθριο και διατηρεί μία ταράτσα με εξαιρετική θέα στους ελαιώνες, το όρος Αιγάλεω και τη θάλασσα. Σε αυτή την προνομιακή θέση, η οικογένεια των καλλιτεχνών και μια ομάδα ακούραστων εθελοντών σκοπό έχουν να μετατρέψουν το μουσείο σε πόλο καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων με μουσικά δρώμενα, εργαστήρια φωτογραφίας και εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία και μεμονωμένες οικογένειες Ελλήνων και ξένων ταξιδιωτών στην περιοχή.
«Ξεκινάμε σύντομα μια εκπαιδευτική δράση για το σκοτεινό θάλαμο για παιδιά από τα σχολεία της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα είμαστε ανοικτοί για ξεναγήσεις στο Μουσείο και ελαιογνωσίες στο αίθριο για τους επισκέπτες της περιοχής», αναφέρει η Χριστίνα Στριμπάκου, ιδρύτρια της βραβευμένης εταιρείας ελαιολάδου Lia και εθελόντρια του Μουσείου που ζει κι εργάζεται μόνιμα στα Φιλιατρά τα τελευταία χρόνια.
Η επίσκεψη έκλεισε με ένα «γύρο» και μεζέ στην πλατεία. Με κουβέντες για το παρελθόν, το μέλλον και την ψυχή της Ελλάδας που είναι οι άνθρωποί της. Και με τις λίγες γραμμές που προλογίζουν και απολογίζουν το έργο του Πάνου Ηλιόπουλου: «Πίστεψα στο Θεό, αγάπησα τη φύση και τα ζωγράφισα. Αγάπησα τους ανθρώπους και συγχωρέσα την κακία τους. Συντρόφεψα τη φτώχεια και δεν ζήλεψα τον πλούτο τους. Έζησα με την ειλικρίνεια και τη λιτότητα, τους μοναδικούς μου φίλους».
