Η Λυρική της επόμενης (ψηφιακής) ημέρας

Ο 43χρονος μάχιμος δικηγόρος Βασίλης Καραμητσάνης δεν χρειάζεται πολλές και ιδιαίτερες συστάσεις στο χώρο του Πολιτισμού. Από το 2008 είναι το πρόσωπο ενός από τους πιο νέους, δροσερούς και πρωτοποριακούς θεσμούς στον τόπο μας και δη σε ένα νησί των Κυκλάδων με μεγάλη ιστορική και πολιτισμική παράδοση. Στην Σύρο, λοιπόν, ο Βασίλης διοργανώνει με την ομάδα των συνεργατών του, το Animasyros Διεθνές Φεστιβάλ + Αγορά Κινουμένων Σχεδίων. Ο ίδιος από το 2015 είναι πρόεδρος της ΑΣΙΦΑ ΕΛΛΑΣ - Ελληνικής Ένωσης Κινουμένων Σχεδίων.

Με καλές σπουδές και γερές γνώσεις στο αντικείμενο του (αποφοίτησε από το Λύκειο του Κολεγίου Αθηνών και από το Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια Ρότερνταμ, Αμβούργου και Αιξ-Μασσαλίας III), ζει από την εργασία του ως μάχιμος δικηγόρος και συμμετέχει με ενεργό τρόπο στα δημόσια πράγματα (η διεθνής επιτυχία του Animasyros έχει πιστωθεί στο πρόσωπο του).

Με τον Βασίλη βρεθήκαμε στο ίδιο τραπέζι ως μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Πολιτισμού (ΟΠΑΝΔΑ) του δήμου Αθηναίων το 2014 έχοντας την ίδια αντίληψη για το πως διαμορφώνεις δημόσιες πολιτικές για τον Πολιτισμό σε μια μεγάλη πόλη την εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού και της οικονομίας και της κοινωνίας.

Μια εκ των ημερών κατέβηκα στην παλιά μου γειτονιά, την Καλλιθέα και πέρασα από το γραφείο του στη Λυρική Σκηνή (στο γραφείο του ως πρόεδρος της ΕΛΣ) για να τον δω. Ο καφές (ή καλύτερα, οι καφέδες) κράτησαν για ώρες καθώς η χαλαρή κουβέντα έγινε υλικό για μια συνομιλία που αξίζει να περάσει και στο «χαρτί» ( στη θέση του «χαρτιού» βάλτε …ψηφιακό μέσο). Συζητήσαμε για πάντα αλλά κυρίως δώσαμε προτεραιότητα στο ρόλο και τους τρόπους λειτουργίας-διαχείρισης ενός μεγάλου σύγχρονου καλλιτεχνικού οργανισμού δημοσίου συμφέροντος. Με άλλα λόγια, το πως αντιμετωπίζει τις νέες προκλήσεις αλλά και τις νέες δυνατότητες που δίνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας και κοινωνίας αλλά και το πως ένας καλλιτεχνικός οργανισμός με όπλο την παραγωγή αυθεντικού, πρωτότυπου, ποιοτικού περιεχομένου μπορεί να διασφαλίσει την βιώσιμη ανάπτυξη του. Τέλος, μιλήσαμε και τις δυνατότητες μιας χρηματοδοτικής αυτονομίας μέσα από την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών πέραν της κρατικής επιχορήγησης.

Στο κείμενο που ακολουθεί κράτησα μόνον τις απαντήσεις του Βασίλη Καραμητσάνη.

- Από τo Νοέμβριο 2018 που ανέλαβα πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) αισθάνομαι ότι βρίσκομαι ενώπιον μιας σημαντικής πολιτιστικής κατάκτησης. Νομίζω, επιπλέον, ότι αυτό απηχεί και την εντύπωση που έχουν και τα υπόλοιπα μέλη του ΔΣ και είναι κάτι που μας κάνει πολύ υπερήφανους. Η Λυρική τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί ένας πλήρως ενεργοποιημένος δημόσιος πολιτιστικός οργανισμός. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να συναγάγει σχετικά εύκολα κάνεις τόσο από την απήχηση που έχει το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του οργανισμού στο ευρύ κοινό, όσο και από την δημόσια επικοινωνία μας που αποδεικνύει ότι η δράση της ΕΛΣ έχει φθάνει πολύ πέρα από το χώρο της όπερας, της οπερέτας και του μπαλέτου, στον ευρύτερο χώρο του πολιτισμού της χώρας μας. Οι εκατοντάδες παραστάσεις μας στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος και την Εναλλακτική Σκηνή στο ΚΠΙΣΝ, αλλά και στο Ηρώδειο, η εξάντληση των εισιτηρίων σε πλήθος από τις παραστάσεις μας, οι θεατές μας, το παραδοσιακό κοινό της όπερας, αλλά και οι νέοι φίλοι μας, τα δεκάδες εκπαιδευτικά και κοινωνικά προγράμματα μας σε σχολεία, φυλακές, νοσοκομεία, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά, άτομα άνω των 65, πρόσφυγες, μετανάστες κ.ά., είναι στοιχεία που καταδεικνύουν το μέγεθος της της επιδραστικότητας του οργανισμού μας.

- Βασικός χρηματοδότης της ΕΛΣ δεν είναι άλλος από το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού μέσω του κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή το κοινό ταμείο. Ωστόσο, ο οργανισμός βασίζεται καίρια και σε άλλους πόρους, όπως οι ιδιωτικές δωρεές και οι χορηγίες και βεβαίως τα έσοδα του Θεάτρου από τα εισιτήρια που συναρτώνται άρρηκτα με την απήχηση που έχει η καλλιτεχνική του πρόταση της ΕΛΣ στο κοινό. Ασφαλώς, δεν έχουμε μείνει αλώβητοι από την περιοριστική οικονομική πολιτική που ευλόγως έχει επιβληθεί την τελευταία δεκαετία και σε όλους τους φορείς του Δημοσίου. Με άλλα λόγια, και η Λυρική βίωσε τον περιορισμό των μεγεθών της δημόσιας χρηματοδότησης. Ακόμη περισσότερο επηρεάστηκε και η τσέπη του κοινού μας. Έτσι, ήταν αναγκαία η αναδιάρθρωση των διαδικασιών, με τις οποίες διαθέτουμε τους πόρους μας και επέβαλε καλλιτεχνικές και διοικητικές αλλαγές. Απαιτείται, λοιπόν, πολύ μεγάλη σπουδή από το Διοικητικό Συμβούλιο σχετικά με την ανανέωση του μίγματος χρηματοδότησης της Λυρικής. Νομίζω ότι χρειάζεται ένα νέο αφήγημα για την επόμενη μέρα, τώρα που η χώρα μας εξέρχεται σταδιακώς από την κρίση και θέλει να δει το μοναδικό λυρικό της θέατρο ανάμεσα στα σημαντικά κρατικά θέατρα όπερας του κόσμου. Χαίρομαι, γιατί ήδη εδώ και καιρό, οι προκάτοχοί μας στο ΔΣ αλλά και η Καλλιτεχνική Διεύθυνση έχουν προβλέψει για την διεύρυνση αυτού του μίγματος χρηματοδότησης. Ήδη τα τελευταία δύο χρόνια, μετά την μετεγκατάσταση μας στο ΚΠΙΣΝ, τα έσοδα μας από ιδιωτικές χορηγίες έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση. Η διεύρυνση αυτή θα επιτρέψει να ανταποκριθούμε με επάρκεια στα φιλόδοξα σχέδια που έχουν ήδη προγραμματισθεί για το μέλλον της ΕΛΣ με ορίζοντα έως και το έτος 2023. Βεβαίως, μεγάλη σημασία στην καλλιτεχνική αυτή στόχευση της Λυρικής στο μέλλον έχει η νέα μεγάλη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος που αναλύεται σε 20 εκατομμύρια ευρώ σε ορίζοντα τετραετίας. Η δωρεά αυτή αποσκοπεί στην εξακτίνωση της διεθνούς δράσης της ΕΛΣ με σημαντικό άξονα την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης το 2021, αλλά και στον αποφασιστικό καλλιτεχνικό εμπλουτισμό των παραγωγών του θεάτρου μας. Ήδη από τις παραγωγές όπερας που ακολουθούν τους επόμενους μήνες, όπως η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ σε σκηνοθεσία Φανί Αρντάν, αλλά και η Νόρμα και η Τραβιάτα στο Ηρώδειο με πρωταγωνιστές διεθνούς ακτινοβολίας, όπως η Κάρμεν Τζανναττάζιο και η Λιζέτ Οροπέσα, αρχίζει να διαγράφεται μια εποχή, που καθιστά την ΕΛΣ ισότιμο συνομιλητή των μεγάλων λυρικών θεάτρων της Ευρώπης.

- Στοχεύουμε στην ανάδειξη ενός βιώσιμου μοντέλου χρηματοδότησης της ΕΛΣ που βασίζεται στη δημόσια στήριξη που είναι απολύτως απαραίτητη, αλλά δεν περιορίζεται σε αυτήν. Δημιουργεί άλλωστε συνθήκες προσέλκυσης πόρων που θα μπορούσαν να ταυτιστούν με όρους μερικής αυτοχρηματοδότησης. Αυτό άλλωστε είναι και το μοντέλο που έχουν πλέον υιοθετήσει από τις συνθήκες αλλά και από επιλογή τα σημαντικότερα λυρικά θέατρα της Ευρώπης.

- Όπως ίσως καταλάβατε, βασικός μας άξονας δράσης της ΕΛΣ είναι και θα παραμείνει το κοινό του λυρικού θεάτρου στη χώρα μας. Έτσι, εκτιμούμε ότι έχουμε καταφέρει και ελπίζουμε να διευρύνουμε στο μέλλον τη δημιουργία μιας θεματικής αλλά και μιας τοπικής αγοράς που τροφοδοτεί τον πολιτισμό και την κοινωνία συνολικότερα. Η δράση ενός σύγχρονου δημόσιου πολιτιστικού θεσμού, όπως ο δικός μας δεν πρέπει να περιορίζεται απλώς στο παραγόμενο πολιτιστικό προϊόν, αλλά οφείλει να σκέφτεται και την θετική επενέργεια του πολιτισμού σε άλλους τομείς της κοινωνίας εξίσου σημαντικούς, όπως είναι η κοινωνική συνοχή, ο τουρισμός, η οικονομία γενικότερα. Δεν είναι τυχαίο που μεγάλες λυρικές σκηνές στο εξωτερικό συμβάλλουν αποφασιστικά στην αύξηση του Α.Ε.Π. των περιοχών, των περιφερειών και των χωρών, στις οποίες λειτουργούν. Μεγάλο και σημαντικό ρόλο στην επίτευξη ενός τέτοιου στόχου διαδραματίζει η εργασιακή και καλλιτεχνική ειρήνη μέσα στο Θέατρο που εμπεδώνεται ιδιαιτέρως από την αμέριστη συνεργασία διοίκησης και καλλιτεχνικής διεύθυνσης που για μας είναι δεδομένη.

- Ανάμεσα στις προκλήσεις του νέου Διοικητικού Συμβουλίου βεβαίως και αποκλειστική του αρμοδιότητα είναι ο πλήρης εξορθολογισμός της οικονομικής λειτουργίας του Θεάτρου, με όρους πολιτιστικής διαχείρισης. Είναι κάτι που μας απασχολεί ζωηρά και πρόκειται να μας απασχολήσει στο μέλλον. Γι’ αυτό το λόγο, αναλαμβάνουμε σειρά από πρωτοβουλίες που θα επιτρέψουν στη Λυρική να αποτελέσει επιχειρησιακό μοντέλο στον τομέα του πολιτισμού που θα μιμηθούν και άλλοι στη χώρα μας και διεθνώς.

- Ένα άλλο δεδομένο που ήδη αντιμετωπίζουμε είναι η μετάβαση συνολικά του κλάδου του πολιτισμού στην νέα ψηφιακή εποχή. Θα ήταν άκαιρο ένα θέατρο που παρουσιάζει ένα πολύ καταξιωμένο είδος τέχνης μέσα από συμβατικούς δρόμους αναπαράστασης, να μην ανοικτό στις νέες δυνατότητες που ορίζει η νέα πραγματικότητα της διάχυσης ψηφιακού περιεχομένου. Η σύντηξη των τεχνών που έχει επέλθει τα τελευταία χρόνια διεθνώς, οφείλεται τα μέγιστα και στις ψηφιακές τεχνολογίες και αυτονόητα δε μας αφήνει καθόλου αδιάφορους. Έτσι, εδώ και καιρό, η Λυρική έχει ανοίξει τους ορίζοντες της σε συμπράξεις με άλλες μορφές τέχνης, όπως είναι οι εικαστικές τέχνες, το ανιμέισον και οι ψηφιακές εφαρμογές. Προσωπικά, η εμπειρία διοργάνωσης του Animasyros Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων εδώ και μια δεκαετία στη Σύρο με έχει εξοικειώσει αρκετά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού κλάδου.

- Όραμα μου θα ήταν να δούμε τη Λυρική σε ακόμη περισσότερους τομείς της πολιτισμικής και της κοινωνικής δράσης. Για να το πω αμεσότερα, όραμα μου θα ήταν η Λυρική να βρίσκεται παντού! Είναι ένα θέατρο που σε εθνικό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο παράγει πολύ υψηλού επιπέδου περιεχόμενο, ικανό να διαχυθεί με τα σύγχρονα κανάλια της τεχνολογίας σε ετερόκλιτους χρήστες παγκοσμίως, ασχέτως αν βρίσκονται στους χώρους μας, οπουδήποτε στη χώρα μας ή στο Διαδίκτυο. Κρίσιμο σε αυτήν την κατεύθυνση θα ήταν να δικτυωθούμε ακόμη περισσότερο με τους διαθέτες του ψηφιακού περιεχομένου παγκοσμίως, κάτι που θα κληθούμε να εξετάσουμε στο αμέσως προσεχές μέλλον.