Το φιλόδοξο πρότζεκτ του Παγασητικού

Ο Αλέξανδρος Λόλας είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο τμήμα Ιχθυολογίας & Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι, επίσης, και ο συντονιστής του Project ART.Reef, ένα πρωτότυπο εγχείρημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Πρόκειται για τον πρώτο -αυτοχρηματοδοτούμενο- θεματικό τεχνητό ύφαλο στον κόσμο, ο οποίος έχει στόχο να ενισχύσει τον καταδυτικό τουρισμό της Ελλάδας, καθώς θα επιτρέπει στους επισκέπτες να ανακαλύψουν τη μυθολογία μέσα από έργα τέχνης στον βυθό. Τα αγάλματα στον Ύφαλο Τέχνης (στον Παγασητικό κόλπο) θα είναι εμπνευσμένα από τους μύθους που είναι συνυφασμένοι με την πόλη του Βόλου, τον Ιάσoνα, την Αργοναυτική Εκστρατεία και τους Κενταύρους.

Η ιδέα για τον τεχνητό ύφαλο με γλυπτά ξεκίνησε από τον Αλέξανδρο το 2007, όταν είδε για πρώτη φορά ένα άρθρο σε ξένο περιοδικό σχετικά με το υποβρύχιο πάρκο που είχε μόλις εγκαινιαστεί στη Γρενάδα της Καραϊβικής από τον γλύπτη Jason deCaires Taylor. Το πάρκο ήταν το Molinere Underwater Sculpture Park, το οποίο άνοιξε τον Μάιο του 2006. «Από τότε παρακολουθούσα τα διάφορα αντίστοιχα έργα που έγιναν στο Μεξικό και στα Κανάρια νησιά και είχα μια ελπίδα ότι κάτι ανίστοιχο θα γινόταν και στην Ελλάδα χωρίς, ωστόσο, να γίνει τίποτα. Σε μια από τις συζητήσεις με τον καθηγητή μου, Δημήτρη Βαφείδη, για τον σχεδιασμό των μελλοντικών δράσεών μας, έπεσε στο τραπέζι η ιδέα να κάνουμε κάτι αντίστοιχο στον Παγασητικό κόλπο τόσο για να το προσεγγίσουμε ερευνητικά αλλά και για να προσελκύσουμε τουρισμό στην περιοχή», θυμάται ο Αλέξανδρος.



«Τεχνητοί ύφαλοι», σύμφωνα με τον όρισμο που δίνει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, είναι «οικότοποι τεχνητά κατασκευασμένοι, που τοποθετούνται στο βυθό για να λειτουργήσουν ως φυσικό σύστημα που θα παρέχει τροφή, προστασία και περιοχές αναπαραγωγής για τα ψάρια και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς». Σύμφωνα με περισσότερες από 1.500 δημοσιευμένες εργασίες, έχουν μόνο θετικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα, καθώς χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για την προστασία και την αποκατάσταση του θαλάσσιου οικοσυστήματος από τις αρνητικές συνέπειες της ανθρώπινης υπερεκμετάλλευσης. Μόνο στην Ευρώπη, υπάρχουν πάνω από 250 εγκατεστημένοι τεχνητοί ύφαλοι.

«O Ύφαλος Τέχνης (ή Project ART.Reef στην αγγλική του απόδοση), είναι ουσιαστικά μια προσπάθεια να συνδεθεί η βασική έρευνα γύρω από τους τεχνητούς υφάλους, με την τέχνη και τον καταδυτικό τουρισμό. μέσα από την προσπάθεια εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός “θεματικού τεχνητού υφάλου”, αλλά και των επιδράσεων στην κοινωνία και την οικονομία της περιοχής. Συγκεκριμένα, προτείνεται η δημιουργία ενός τεχνητού ύφαλου με τη χρήση γλυπτών έργων τέχνης, τα οποία θα ακολουθούν ένα συγκεκριμένο θέμα σχετικό με τη μυθολογία της περιοχής, όπως για παράδειγμα η Αργοναυτική Εκστρατεία, ο Ιάσονας και οι Κένταυροι του Πηλίου, μία βουτιά στη μυθολογία της περιοχής. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να εκτιμηθεί αν ο θεματικός ύφαλος έχει όλες εκείνες τις θετικές επιδράσεις που χαρακτηρίζουν τους “συμβατικούς” τεχνητούς υφάλους, αλλά με την προστιθέμενη αξία που προσδίδει η ελκυστικότητά του ως καταδυτικό αξιοθέατο», επισημαίνει ο Αλέξανδρος.

Τα πλεονεκτήματα της υλοποίησης ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι περισσότερα από τα μειονεκτήματα. Μερικές από τις πιο σημαντικές επιδράσεις είναι η αύξηση της βιοποικιλότητας στην περιοχή, η αύξηση της ιχθυοπανίδας και η χρήση των τεχνητών υφάλων ως νηπιακό πεδίο από αρκετά ψάρια. Ειδικά οι 2 τελευταίες επιδράσεις δρουν συνδυαστικά, σε αυτό που στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία αναφέρεται ως spill-over effect, και έχουν ως αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό της περιοχής γύρω από τον ύφαλο με ψάρια, συνθήκη που ευνοεί και την αλιεία μακριά από τον τεχνητό ύφαλο, καθώς λειτουργεί ως πυρήνας εμπλουτισμού ψαριών της ευρύτερης περιοχής. Το μοναδικό μειονέκτημα είναι η χρηματοδότησή του μέσα από δωρεές και χορηγίες.

«Κάτι ακόμα που πρέπει να τονιστεί, είναι ότι η συμμετοχή του κόσμου δε θα πρέπει να λαμβάνεται ως δωρεά, αλλά ως επένδυση. Κατ' αρχάς, ως επένδυση στον τόπο τους,για τους Βολιώτες, ή επένδυση στην Ελλάδα, μια και ένα τέτοιο υποβρύχιο πάρκο θα γίνει παγκοσμίως γνωστό, ειδικά αν έχει χρηματοδοτηθεί εξ ολοκλήρου από τους απλούς πολίτες. Επίσης, τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν θα επιστρέψουν άμεσα στην πραγματική οικονομία, ενώ θα δημιουργήσουν και συνθήκες ώστε να έρθουν και επιπλέον χρήματα στην περιοχή, μέσω του τουρισμού», καταλήγει ο συντονιστής του εγχειρήματος. Προς το παρόν, για τη χρηματοδότηση του πρότζεκτ έχει επιλεχθεί η μέθοδος του crowdfunding και τρέχει μία σχετική καμπάνια στο Generosity του Indiegogo.